سهیلا روزبان؛ بازار: «این روزها جمع ۴ با ۴ می‌شود ۵.۵. بر اساس آنچه اعلام شده تولید قیر در کشور چیزی حدود ۵ تا ۵.۵ میلیون تن است که ۴ میلیون تن آن در اختیار پالایشگاه‌ها و پیمانکاران قرار می‌گیرد و در عمل باید امکان صادرات چیزی حدود باید یک تا ۱.۵ میلیون تن وجود داشته باشد. این در حالی است که آمارهای اعلامی از صادرات حدود ۴ میلیون تن قیر در سال ۹۸ خبر می‌دهد. این حجم از صادرات به گفته گل مردای نماینده سابق کمیسیون انرژی نشان می‌دهد که بسیاری از پیمانکاران به دنبال دزدیدن کار، خساست در مصرف قیر، بیش اظهاری و تعریف پروژه مازاد برای دریافت قیر بیشتر و فروش آن در بازار صادراتی بوده‌اند. در واقع بیش از نیمی از قیری که قرار بوده در پروژه های داخلی مصرف شود سر از بازارهای صادراتی درآورده است.
با این وجود بهارستان نشین‌ها می گویند طرحی که برای توزیع ۲ میلیون تن قیر رایگان به تصویب رسانده‌اند، منجر به توسعه پروژه‌های عمرانی و محرومیت زدایی می‌شود. ادعایی که عضو سابق کمیسیون انرژی آن را رد کرده و می‌گوید که با توزیع قیر رایگان تنها کیفیت پروژه‌های عمرانی افت پیدا می‌کند و مدت زمان اجرای آنها هم چند برابر می‌شود.
محمد آزاد دبیر انجمن راه سازی که خود را از پیمانکاران این حوزه معرفی می‌کند، معتقد است طرح جدید مجلس در خصوص توزیع قیر رایگان انحرافات زیادی را به همراه خواهد داشت. او به بازار می‌گوید: دولت و مجلس بهتر است به جای توزیع غیر هدفمند یارانه و ایجاد بساط رانت و سوء استفاده، اعتبار مصرفی در طرح توزیع قیر رایگان را صرف تکمیل پروژه‌های عمرانی کنند.
تولید قیر در کشور چیزی حدود ۵ تا ۵.۵ میلیون تن است که ۴ میلیون تن آن در اختیار پالایشگاه‌ها و پیمانکاران قرار می‌گیرد و در عمل باید امکان صادرات چیزی حدود باید یک تا ۱.۵ میلیون تن وجود داشته باشد. در حالیکه در سال گذشته چیزی حدود ۴ میلیون تن قیر به سایر کشورها صادر شده
او با اشاره به عدم اختصاص بودجه‌های عمرانی در سنوات گذشته، ادامه داد: در حال حاضر تعداد زیادی از پروژه‌های عمرانی دولت مسکوت مانده و آنهایی هم که در حال انجام سرعت پیشروی بسیار کندی دارند. این در حالی است که با راه اندازی دوباره آنها ضمن ایجاد رونق در بسیاری از صنایع وابسته و حجم زیادی هم اشتغال ایجاد کرد.
نگاهی به سرعت تکمیل آزادراه‌های کشور نشان می‌دهد که این گفته چندان هم بیراه نیست. در واقع اگر اعتبار لازم برای ساخت هر کیلومتر آزاد را را حدود ۲۵ میلیارد تومان و رانت توزیع قیر رایگان را حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم می‌توان گفت که یارانه پرداختی دولت به قیر معادل ساخت ۴۸۰ کیلومتر آزاد راه است. آزادراه‌هایی که شرکت زیر ساخت می‌گوید به طور متوسط در سال تنها قادر به ساخت ۶۰ کیلومتر از آنها بوده است.
دبیر انجمن پروژه های راه سازی : طرح جدید مجلس در خصوص توزیع قیر رایگان انحرافات زیادی را به همراه خواهد داشت. دولت و مجلس بهتر است به جای توزیع غیر هدفمند یارانه و ایجاد بساط رانت و سوء استفاده، اعتبار مصرفی در طرح توزیع قیر رایگان را صرف تکمیل پروژه‌های عمرانی کنند
رانتی به بزرگی ۲۸ درصد بودجه عمرانی سال ۹۸
طرح توزیع قیر رایگان که در مجلس دهم رای نیاورده بوده در دومین ماه فعالیت مجلس یازدهم به تصویب بهارستان نشین‌ها رسید. حالا نمایندگان مجلس از طرحی می‌گویند که بر اساس آن قرار است ۲ میلیون تن قیر رایگان برای انجام پروژه‌های راه روستایی و سایر مصارف شهرها و و روستاها در اختیار پیمانکاران وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها و سایر ارگان‌ها قرار گیرد. به بیان دیگر قرار است وزارت نفت حواله قیر رایگان بدهد و پیمانکاران پروژه‌های عمرانی به جای اینکه پول برای خرید قیر بگیرند، حواله قیر رایگان بگیرند.
از سوی دیگر فعالان اقتصادی از رانتی ۱۲ هزار میلیارد تومانی می‌گویند که مثل همیشه قرار است به جیب یک سری افراد خاص برود. برای بزرگی این عدد باید بدانید که میزان بودجه عمرانی سال ۹۸ چیزی حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان بوده و رانت توزیع قیر رایگان معادل ۲۸ درصد بودجه عمرانی کل کشور در سال گذشته است. آن هم به شرط این که کل این مبلغ هم تخصیص یافته باشد.
بر اساس آنچه معاون ساخت و توسعه آزادراه در آبان سال گذشته اعلام کرده بود، ساخت هر کیلو متر آزاد راه بین ۱۷ تا ۲۰ میلیارد تومان تمام می‌شود. حالا اگر با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه، هزینه دستمزد و البته افزایش نرخ تورم هزینه ساخت هر کیلومتر آزاد راه را حدود ۲۵ میلیارد تومان در نظر بگیریم، می‌توان ادعا کرد که این حجم از رانت توزیع قیر رایگان معادل ساخت ۴۸۰ کیلومتر آزاد راه است. این در حالی است که بر اساس گفته‌های مسئولان راه سازی، محدودیت های مالی موجب شده که به طور متوسط سالانه حدود ۶۰ کیلومتر آزاد راه در کشور ساخته می‌شود.
حجم رانت ناشی از توزیع قیر رایگان معادل ساخت ۴۸۰ کیلومتر آزاد راه است. این در حالی است که بر اساس گفته‌های مسئولان راه سازی به طور متوسط سالانه حدود ۶۰ کیلومتر آزاد راه در کشور ساخته می‌شود
صف درخواست رانت روبروی وزارت راه و شهرسازی
نمایندگان مجلس هدف اصلی این طرح را محرومیت زدایی و تسهیل پروژه‌های عمرانی اعلام کرده‌اند. اما محمد آزاد دبیر انجمن راهسازی نگران تخصیص درست این منابع است. او که معتقد است اجرای این طرح انحرافات زیادی به همراه خواهد داشت و به هیچ وجه به صلاح کشور نیست، به بازار می‌گوید: وقتی چنین رانتی وجود داشته باشد از فردا شاهد تشکیل صف برخی از استانداران و نمایندگان مجلس در درب جلوی وزارت راه و شهرسازی برای گرفتن این رانت خواهیم بود.
او می‌گوید: در سال‌های گذشته انحرافات زیادی در این بخش دیده شده است. حالا دیگر به صلاح کشور نیست که بخواهیم بستر فساد دوباره در کشور ایجاد کرد. ضوابط عرضه قیر را باید طوری طراحی کرد که امان سوء استفاده در آن به حداقل برسد. اصلا چه لزومی دارد که دولت بخواهد به قیر یارانه بدهد؛ مگر حالا پیمانکاران آهن یا سایر مصالح را به قیمت یارانه ای یا رانتی خریداری می‌کنند قیر هم مثل سایر اقلام مصرفی در پروژه‌های راهسازی، نیازی نیست که دولت در نحوه عرضه آن دخالت کند. کافی است که اجازه عرضه آن در بورس داده شود .
به گفته این فعال پروژه‌های عمرانی، دولت و مجلس بهتر است به جای توزیع یا همان تهاتر قیر، منابع مالی لازم را به صورت مستقیم به پروژه‌ها اختصاص دهد و خود نیز بر روند اجرای پروژه‌های عمرانی نظارت کند.
آزاد که معتقد است کندی در روند اجرای پروژه‌های راه سازی دلیل دیگری دارد، می‌گوید که قیر از نظر وزنی، شش درصد آسفالت و ۱۰ درصد قیمت تمام شده جاده را به خود اختصاص می‌دهد. بنابر این با صرف توزیع قیر رایگان نمی‌توان انتظار افزایش سرعت تکمیل جاده‌های کشور را داشت.
عرضه رقابتی نه رفاقتی در بورس
گل مرادی هم که معتقد به قیمت گذاری قیر در بورس و بر اساس نظام عرضه و تقاضاست می‌گوید: یکی از مشخصه‌های بورس جلوگیری از رانت و رانت خواری است. وقتی کالایی در بورس عرضه می‌شود قیمت گذاری در یک فضای رقابتی صورت می‌گیرد و به نوعی معاملات واقعی‌تر خواهد بود. به دلیل محدودیت‌هایی که در عرضه قیر وجود دارد و بازار داغ رانت در این حوزه این محصول در کشور ما یک کالای ارزشی محسوب می‌شود که بورس می‌تواند به شفاف شدن معاملات آن کمک کند.
او که البته نحوه مدیریت بورس در برچیده شدن رانت‌های موجود در این حوزه موثر می‌داند، گفت: بورس باید این توانمندی را داشته باشد که دیگر فضایی در بازار آزاد وجود نداشته باشد یا حتی اگر قرار است که در بازار آزاد قیری عرضه شود قیمت‌گذاری آن متناسب با قیمت در بورس صورت گیرد.
در حالی هفته گذشته بیژن زنگنه مخالفت خود با توزیع قیر رایگان را اعلام کرده بود که چند روز پیش معاون برنامه ریزی او اعلام کرد که این وزارتخانه هیچ مشکلی با طرح جدید مجلس ندارد
لابی بهارستان نشین‌ها و طالقانی نشین‌ها!
اما در حالی این روزها موجی از انتقادات نسبت به رانت ناشی از توزیع قیر رایگان در فضای مجازی به راه افتاده که مسئولان وزارت نفت می‌گویند: با طرح جدید مجلس برای توزیع قیر رایگان مشکلی ندارند. فلاحتیان معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت در اینباره گفته است، در مصوبه مجلس اتفاقا بحث اعطای قیر رایگان یا تهاتری در میان نیست، بلکه بنا شده که منابع مالی را دولت یا سازمان برنامه و بودجه تامین کند و در وجه شرکت ملی نفت واریز کند، سپس شرکت ملی نفت قیر را از پالایشگاه‌ها خریداری کرده و در اختیار دستگاه‌های مربوط قرار دهد.
این گفته‌ها اما در شرایطی مطرح می‌شود که کمی قبل تر از آن بیژن زنگنه وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره تخصیص قیر رایگان گفت: دولت به دلایلی مخالف قیر رایگان است. مساله هم تنها بحث مالی نیست؛ هرچند تامین منابع مالی هم مهم است. از نظر دولت، سازوکارهایی که قبلا اجرا شده سازوکارهایی مساله ساز بوده است. مساله ساز بودن عرضه قیر رایگان واقعیتی غیرقابل کتمان است آن هم در شرایطی که نوسان نرخ ارز موجب شده اختلاف قیمت‌هایی عجیب بین نرخ‌های فعلی با ماه‌های گذشته صورت پذیرد. این واقعیت به معنی آن است که قیر رایگان می‌تواند در این رشد قیمت‌ها خود مستعد ایجاد نگرانی‌هایی جدی باشد که شائبه فساد را در بر دارد.
اما به نظر می‌رسد نگرانی‌های وزیر نفت از شائبه‌های فساد در بازار قیر در کمتر از چند روز به مدد برخی لابی گری‌ها برطرف شده است!!
نظر شما