گل محمدی ظرفیتی برای توسعه اقتصادی | از تولید «شکلات» تا احیای کارخانه‌جات شیشه‌گری

بازار؛ گروه استان‌ها: صنعت گل محمدی و تولید گلاب یکی از صنایع سنتی و مهم در ایران به ویژه در استان اصفهان و شهرستان کاشان محسوب می‌ شود.

این صنعت نه تنها به عنوان یک منبع درآمد برای کشاورزان و تولیدکنندگان محلی شناخته می ‌شود، بلکه به دلیل ویژگی‌ های خاص گل محمدی و کاربردهای گسترده آن در صنایع مختلف، از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است، از سویی برداشت گل محمدی یک نوع میراث معنوی است که هر ساله گردشگران زیادی به ویژه توریست های خارجی را در فصل ناب بهار به کاشان می کشاند.

در این ارتباط مدیر جهاد کشاورزی کاشان نیز با اشاره به اینکه برداشت گل محمدی در گلستانهای کاشان آغاز شده و تا ابتدای تیرماه و گاه مردادماه در گلستان‌ های بخش کوهستانی شهرستان کاشان نیز ادامه دارد، اظهار کرد: بخش‌های برزک، قمصر، نیاسر و مرکزی به ترتیب بیشترین کشت گل محمدی در کاشان را دارند.

وی افزود: در شرایط نرمال، متوسط عملکرد گل‌ محمدی در هر هکتار کاشان ۴.۲ تن است و پیش‌بینی می‌شود امسال نزدیک به ۱۰ هزار تن محصول در کاشان برداشت شود.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان کاشان با اشاره به اینکه بیش از پنج هزار باغدار گل محمدی در شهرستان کاشان فعالیت می‌کنند، گفت: به طور میانگین چهار نفر کارگر در هر هکتار از گلزارهای گل محمدی در این شهرستان به کار گل‌چینی مشغول هستند.

محلوجی افزود: ۴۷ واحد گلابگیری صنعتی در شهرستان کاشان فعالیت دارند، ۲۴ واحد گلابگیری دارای مجوز از جهاد کشاورزی و ۲۳ واحد نیز دارای مجوز از اداره صنعت، معدن و تجارت است.

وی با اشاره به اینکه نزدیک به یک هزار و ۶۳۰ واحد گلابگیری سنتی نیز در کاشان وجود دارد، گفت: گل محمدی این منطقه به لحاظ کیفیت و میزان اسانس دارای بالاترین و بهترین نوع اسانس است.

برداشت ۱۰ هزار تن گل محمدی در کاشان تا پایان فصل

امسال تا پایان فصل برداشت گل محمدی در ابتدای مردادماه، پیش‌بینی می‌شود نزدیک به ۱۰ هزار تن محصول تنها در شهرستان کاشان برداشت شود، دیگر شهرستانهای استان اصفهان نیز در این زمینه نقش قایل توجهی دارند.

این منطقه، مهد کارخانه های شیشه سازی نیز بود چرا که عطر گلاب تنها در ظروف شیشه ای پابرجا می ماند اما متاسفانه با ورود ظروف موسوم به «پت» که سبک تر و در عین حال ارزان تر است، این صنعت به عرصه ورشکستگی رسید

در شرایطی که صنعت گل محمدی، در تمام دنیا یک صنعت درآمدزای مطمئن محسوب می شود که ارزش فزوده بالایی به همراه دارد اما ما همچنان در جای جای کشورمان، نتوانسته ایم از این گنج نایاب، ارزش افزوده ای معادل بهای آن بیافرینیم که بخش زیادی از این موضوع به عدم فرآوری و توجه به ایجاد صنایع مرتبط در منطقه برمی گردد.

احیای کارخانه جات تولید ظروف شیشه ای

در حقیقت زمانی این منطقه، مهد کارخانه های شیشه سازی نیز بود چرا که عطر گلاب تنها در ظروف شیشه ای پابرجا می ماند اما متاسفانه با ورود ظروف موسوم به «پت» که سبک تر و در عین حال ارزان تر است، این صنعت به عرصه ورشکستگی رسید. در حقیقت میراث معنوی حفظ سلامتی در قالب استفاده از ظروف سالم که ابتدا در ایران شکل گرفته بود، با نوعی تهاجم فرهنگی جای خود را به ظروفی داده است که امروز در ایران متداول و بار دیگر در دنیا منسوخ شده چرا که دیگر کشورهای دنیا در تلاش برای جایگزین کردن مجدد ظروف شیشه ای به جای پلاستیکی هستند، در این راستا این صنعت نیز می تواند بار دیگر در کشورمان احیا شود.

در این ارتباط، علی‌محمد رستمی کارشناس اقتصاد کشاورزی به بازار می‌گوید: استان اصفهان به ویژه شهرستان کاشان یکی از بزرگ ‌ترین تولیدکنندگان گل محمدی در کشور و جهان است که آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز این منطقه، شرایط ایده ‌آلی برای کشت گل محمدی فراهم کرده است.

وی می افزاید: بر اساس آمارهای موجود، کاشان به عنوان یکی از قطب ‌های اصلی تولید گل محمدی در ایران است که در سال ‌های اخیر توانسته است رتبه‌ های بالایی در تولید گلاب و محصولات مرتبط کسب کند.

کارشناس اقتصاد کشاورزی با اشاره به ضرورت فرآوری گل محمدی بیان کرد: همانند دیگر محصولات کشاورزی یا معدنی، متاسفانه گل محمدی نیز تنها در قالب گلاب فرآوری می شود و این درحالی است که دیگر کشورها به عرصه های مختلف در این زمینه وارد شده اند.

رستمی: با توجه به افزایش تقاضا برای محصولات طبیعی و ارگانیک در بازارهای داخلی و خارجی، فرآوری گل محمدی به شکل‌ های جدید مانند شکلات، عطر و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی ضروری است

وی ادامه داد: در حقیقت با توجه به افزایش تقاضا برای محصولات طبیعی و ارگانیک در بازارهای داخلی و خارجی، فرآوری گل محمدی به شکل‌ های جدید مانند شکلات، عطر و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی ضروری است.

رستمی با بیان اینکه فرآوری این محصول نه تنها می ‌تواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند، بلکه امکان صادرات محصولات با کیفیت بالا را نیز فراهم می ‌آورد، تاکید کرد: به عنوان مثال، تولید شکلات‌ های معطر با استفاده از عصاره گل محمدی می‌تواند بازار جدیدی را برای این صنعت ایجاد کند.

این کارشناس اقتصاد کشاورزی با بیان اینکه در حال حاضر، کشورهای دیگری نیز در زمینه تولید گل محمدی و گلاب فعالیت دارند که مهم ‌ترین آنها ترکیه و بلغارستان هستند، بیان کرد: این کشورها با بهره‌ گیری از تکنولوژی ‌های نوین و فرآوری‌ های متنوع، توانسته‌ اند سهم قابل توجهی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهند.

احیای صنایع مرتبط در صنعت گل محمدی از کارخانه شکلات و عطر تا تولید ظروف شیشه ای

وی ادامه داد: باید توجه کنیم که همواره صنایع مرتبط در کنار یکدیگر رشد کرده اند و این امر یکی از مولفه های بسیار مهم در توسعه اقتصادی یک کشور است، به طور مثال کارخانه جات فرآوری در کنار باغ های میوه و یا زمین های کشاورزی شکل می گیرند و در ارتباط با گل محمدی نیز ما باید به این عرصه وارد شویم.

رستمی گفت: به طور مثال کارگاه های کوچک و به تدریج کارخانه جات تولید شکلات و عطر می توانند در این منطقه افزوده شود و کارخانه جات تولید ظروف شیشه ای که امروز در دنیا بسیار حایز اهمیت است، بار دیگر احیا شود چراکه دنیا نیز امروز خواستار این نوع ظروف است اما ما که روزی خود تولیدکننده این ظرف بودیم، دیگر در این زمینه حرفی برای گفتن نداریم.

حفظ رقابت ‌پذیری صنعت گل محمدی در گرو نوآوری در فرآوری محصولات

استان اصفهان در زمینه کشت گل محمدی در دنیا نام آور است و حتی عربستان از گلاب ناب کاشان برای شست و شوی خانه کعبه استفاده می کند اما با توجه به حضور کشورهای مختلف در این عرصه، حفظ رقابت ‌پذیری، لازم است که تولیدکنندگان ایرانی به سمت نوآوری در فرآوری محصولات حرکت کنند و با استفاده از تکنیک‌ های مدرن، کیفیت و تنوع محصولات خود را افزایش دهند.

در این ارتباط رئیس جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار بازار با بیان اینکه صنعت گل محمدی و گلاب تولیدی در کاشان از کیفیت بالایی برخوردار است، اظهار کرد: یکی از دلایل کیفیت بالای گل محمدی و گلاب تولیدی در کاشان، شرایط اقلیمی منحصر به فرد این منطقه است؛ آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیز باعث می‌شود که گل محمدی با کیفیت بالا تولید شود.

مهرداد مرادمند با بیان اینکه علاوه بر این، تجربه و دانش کشاورزان محلی نیز نقش بسزایی در بهبود کیفیت محصولات دارد، بیان کرد: ما همچنین می‌دانیم که گلاب کاشان به عنوان یکی از بهترین گلاب ‌های جهان شناخته می ‌شود و حتی برای شست ‌و شوی خانه کعبه از گلاب کاشان استفاده می‌شود که نشان‌دهنده اعتبار و کیفیت این محصول است.

مرادمند: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ ها، تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی است که می‌تواند تأثیر منفی بر تولید گل محمدی داشته باشد؛ علاوه بر این، مشکلات مربوط به فرآوری و بازاریابی محصولات نیز وجود دارد چراکه بسیاری از تولیدکنندگان ما هنوز نتوانسته ‌اند به صورت مؤثر محصولات خود را به بازارهای جهانی معرفی کنند

مهرداد مرادمند با اشاره به چالش های اصلی صنعت گل محمدی در استان اصفهان بیان کرد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ ها، تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی است که می‌تواند تأثیر منفی بر تولید گل محمدی داشته باشد.

وی با بیان اینکه همچنین، رقابت با کشورهای دیگری که در این زمینه فعالیت می‌کنند، نیز چالش مهم دیگری است، ابراز کرد: علاوه بر این، مشکلات مربوط به فرآوری و بازاریابی محصولات نیز وجود دارد؛ بسیاری از تولیدکنندگان ما هنوز نتوانسته ‌اند به صورت مؤثر محصولات خود را به بازارهای جهانی معرفی کنند.

توسعه تکنولوژی ‌های نوین در فرآوری و بسته‌ بندی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر

رئیس سازمان جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه، توسعه تکنولوژی ‌های نوین در فرآوری و بسته‌ بندی محصولات می ‌تواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند، گفت: ما همچنین می ‌توانیم با ایجاد برندهای معتبر و توجه به بازاریابی مؤثر، محصولات خود را در بازارهای بین‌ المللی معرفی کنیم.

وی با اشاره به برنامه‌ های سازمان برای حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان گل محمدی در استان اصفهان گفت: ما برنامه‌های متعددی در این زمینه داریم که یکی از آنها ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان برای بهبود روش‌های کشت و برداشت است.

مرادمند گفت: همچنین، ما در تلاش هستیم تا تسهیلات مالی و اعتباری را برای تولیدکنندگان فراهم کنیم تا بتوانند به راحتی به تجهیزات و فناوری‌های جدید دسترسی پیدا کنند؛ هدف ما این است که با حمایت از تولیدکنندگان، صنعت گل محمدی را تقویت کنیم و جایگاه آن را در بازارهای داخلی و خارجی ارتقا دهیم.

صنعت گل محمدی و گلاب در استان اصفهان به ویژه کاشان دارای ظرفیت‌های بالایی برای رشد و توسعه است. با توجه به تقاضای جهانی برای محصولات طبیعی و منحصر به فرد، سرمایه‌گذاری در فرآوری و نوآوری در این صنعت می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در بازارهای جهانی کمک کند. همچنین، ایجاد برندهای معتبر و توجه به بازاریابی موثر می‌تواند به افزایش صادرات و رونق اقتصادی منطقه کمک شایانی نماید.