بازار، گروه آب و انرژی: «بررسی های انجام شده نشان می دهد که مصرف گاز در کشور طی ۱۰ سال گذشته حدود ۶۰ درصد افزایش یافته است. این مصرف به قدری افزایش یافته که سرانه مصرف در ایران ۱۱ برابر متوسط جهانی است.» این بخشی از گفته های سعید تاجیک رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران است که معتقد است بی توجهی به بهینه سازی مصرف دلیل اصلی رشد بالای مصرف در کشور است.
او در گفتگو با بازار می گوید که وزارت نیرو و وزارت نفت ایران تاکنون روی کاهش مصرف متمرکز نشدند و تنها برای افزایش سطح تولید انرژی برنامه‌ریزی کردند. حال آنکه در این وزارتخانه ها بخش هایی وجود دارند که مسولیت آنها بهره وری انرژی است. اما این بخش ها در طول سال های گذشته به وظایف خود عمل نکرده اند. چرا که سازمانی مسئول بهینه سازی شده که خود مسول فروش همان کالا و خدمت بوده و درآمدش از این محل است. به عنوان مثال توانیر درآمدش از محل فروش برق است و از این طریق کسب درآمد می کند، طبیعی است چه چنین سازمانی بهینه سازی خیلی برایش مطلوب نبوده و خیلی آن را جدی نمی گیرد.
به گفته این کارشناس حوزه انرژی، در مصرف بخش خانگی تنها ۵ درصد صرفه جویی اتفاق بیافتد ما می توانیم ۳۰ درصد صادرات خود را افزایش داده و از این طریق ۷ میلیارد دلار درآمد ارزی کشور افزایش می یابد. این اعداد به خوبی نشان می دهد که برای جبران کسری گاز نباید به سراغ قطع گاز پتروشیمی ها به عنوان یکی از مهم ترین منابع تامین ارز کشور برویم.
لازم به یادآوری است که در حال حاضر کسری گاز در کشور چیزی حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب اعلام می شود و برخی پیش بینی های از بدتر شدن شرایط در سال های آینده حکایت می کند. طبق گزارش شورای عالی انرژی، میزان ناترازی در حوزه گاز طبیعی با افت تولید میادین مشترک پارس جنوبی تا افق ۱۴۰۶ تشدید شده و به ۵ برابر می رسد. آنگونه که در این گزارش آمده میزان میانگین متوسط سالانه کسری گاز طبیعی از ۷۳ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۴۰۲ تا ۳۷۳ میلیون مترمکعب در روز در سال ۱۴۰۶ افزایش خواهد یافت.
متن کامل گفتگوی بازار با سعید تاجیک رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران را در ادامه می خوانید:
*شرایط تامین انرژی در کشور به شدت بحرانی شده و کشوری که خود زمانی صادرکننده سوخت و برق بوده حالا در حال تبدیل شدن به یکی از واردکنندگان انرژی می شود. به نظر شما مهم ترین دلیل بحران پیش آمده چیست؟
بررسی های انجام شده نشان می دهد که مصرف گاز در کشور طی ۱۰ سال گذشته حدود ۶۰ درصد افزایش یافته است. این مصرف به قدری افزایش یافته که سرانه مصرف در ایران ۱۱ برابر متوسط جهانی است. اما زمانی این رشد مصرف دردناک تر می شود که بدانید بخش عمده ای از گاز کشور در بخش غیر مولد استفاده می شود. آمارهای موجود حاکی از این است که ۴۶ درصد مصرف گاز ما در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیر عمده صورت می گیرد. در حال حاضر با مقایسه GDP ایران و مصرف گاز، می‌بینیم که هماهنگی بین این دو وجود ندارد.
با وجود اجباری بودن استاندار سازی موتورخانه و صدور معاینه فنی، اما خبری از استاندارد سازی آنها و اجرای قانون در این حوزه نیست و بخش زیادی از انرژی کشور در همین موتورخانه ها به هدر می رود. برای درک بهتر از حجم اتلاف انرژی در این بخش باید بگویم که اگر موتورخانه ها در کشور تنظیم کشور بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مصرف گاز منازل کاهش می یابد
این اعداد به خوبی نشان می دهد که مصرف در کشور ما به شدت نگران کننده بوده و در وضعیت بحرانی قرار دارد. اما تنها مقصر این مصرف بالا مردم و فرهنگ نادرست مصرف نیست چرا که بخش زیادی از هدر رفت انرژی در کشور ما حاصل بی توجهی و غفلت از اقدامات مربوط به بهینه سازی است. به عنوان مثال با وجود اجباری بودن استاندار سازی موتورخانه و صدور معاینه فنی، اما خبری از استاندارد سازی آنها و اجرای قانون در این حوزه نیست و بخش زیادی از انرژی کشور در همین موتورخانه ها به هدر می رود. برای درک بهتر از حجم اتلاف انرژی در این بخش باید بگویم که اگر موتورخانه ها در کشور تنظیم کشور بین ۲۰ تا ۳۰ درصد مصرف گاز منازل کاهش می یابد. البته این تنها مشکل موتورخانه ها نیست چرا بخش زیادی از بخاری های مصرفی در کشور هم استاندارد نبوده و بهره وری پایینی دارند.
*هم زمان با کاهش شدید دما نگرانی ها نسبت به قطع گاز واحدهای پتروشیمی هم بیشتر شده است. تصمیم به قطع گاز این واحدهای تولیدی چه آسیبی را به اقتصاد کشور وارد می کند؟
جالب است که بدانید سهم پتروشیمی از مصرف گاز کشور تنها ۹ درصد است. از این مقدار ۴.۵ درصدش مربوط به خوراک بوده و ۴.۵ درصد هم صرف تامین انرژی می شود. اینکه در شرایط سخت به سراغ قطع گاز بخش مولد اقتصاد می رویم با منطق اقتصادی نمی خواند. حال آنکه اگر در مصرف بخش خانگی تنها ۵ درصد صرفه جویی اتفاق بیافتد ما می توانیم ۳۰ درصد صادرات خود را افزایش داده و از این طریق ۷ میلیارد دلار درآمد ارزی کشور افزایش می یابد. این اعداد به خوبی نشان می دهد که برای جبران کسری گاز نباید به سراغ قطع گاز پتروشیمی ها به عنوان یکی از مهم ترین منابع تامین ارز کشور برویم.
در ساختار این برنامه هفتم بخشی تحت عنوان معاونت انرژی در ساختار دولت دیده شده است. در واقع این معاونت دستگاهی فراتر از وزارتخانه ها بوده و سایر نهادها به نوعی ملزم به اجرای قوانین و مقررات آن خواهند بود
چرا با وجود شرایط بحرانی که کشور در تامین انرژی دارد، طرح های که به نوعی منجر به به بهینه سازی مصرف می شود، در کشور اجرایی نمی شود؟
تراز انرژی کشور با کسری ۱۰ الی ۱۱ میلیارد دلاری مواجه است. بخش زیادی از مشکلات امروز حاصل بی توجهی و غفلت از بهینه سازی است. همانطور که خود نیز می دانید وزارت نیرو و وزارت نفت ایران تاکنون روی کاهش مصرف متمرکز نشدند و تنها برای افزایش سطح تولید انرژی برنامه‌ریزی کردند. حال آنکه در این وزارتخانه ها بخش هایی وجود دارند که مسولیت آنها بهره وری انرژی است. اما این بخش ها در طول سال های گذشته به وظایف خود عمل نکرده اند. چرا که سازمانی مسول بهینه سازی شده که خود مسول فروش همان کالا و خدمت بوده و درآمدش از این محل است. به عنوان مثال توانیر درآمدش از محل فروش برق است و از این طریق کسب درآمد می کند، طبیعی است چه چنین سازمانی بهینه سازی خیلی برایش مطلوب نبوده و خیلی آن را جدی نمی گیرد.
البته در برنامه هفتم توسعه سعی شده که این مشکل تا حدودی برطرف شود. طوری که در ساختار این برنامه هفتم بخشی تحت عنوان معاونت انرژی در ساختار دولت دیده شده است. در واقع این معاونت دستگاهی فراتر از وزارتخانه ها بوده و سایر نهادها به نوعی ملزم به اجرای قوانین و مقررات آن خواهند بود.
بخش خصوصی بارها و بارها اعلام کردند که حاضر به سرمایه گذاری در طرح های مربوط به کاهش مصرف هستند. اما این سرمایه گذاری به این شرطی است که نسبت به وعده های دولت اطمینان خاطر داشته باشند. در واقع باید نوعی ضمانت اجرایی وجود داشته باشد تا بخش خصوصی در این حوزه ورود کنند
*بخش خصوصی چطور؟ آیا حاضر به ورود و سرمایه گذاری در این حوزه است؟
بخش خصوصی بارها و بارها اعلام کردند که حاضر به سرمایه گذاری در طرح های مربوط به کاهش مصرف هستند. به عنوان مثال پتروشیمی ها حاضر به خرید گاز صرفه جویی شده از سوی مردم به قیمت فوب هستند. همچنین برای طرح تعویض بخاری های فرسوده نیز از سوی بخش خصوصی اعلام آمادگی شده است. اما این سرمایه گذاری به این شرطی است که نسبت به وعده های دولت اطمینان خاطر داشته باشند. در واقع باید نوعی ضمانت اجرایی وجود داشته باشد تا بخش خصوصی در این حوزه ورود کنند. در حال پروسه بازگشت سرمایه دچار نقص هایی است. به عنوان مثال چه کسی به سرمایه گذار تضمین می دهد که گاز او تحت هیچ شرایطی قطع نخواهد شد. متاسفانه دولت در این حوزه سابقه درخشانی از خود به جای نگذاشته است. به عنوان مثال شاهد بودیم که در ایام پیک تابستان دولت برق شرکت های فولادی را به دلیل تامن برق بخش خانگی قطع می کرد. این در حالی است که هدف صنایع از ورود به نیروگاه سازی دسترسی به برق پایدار بود.
*آیا مادامی که اصلاح قیمتی در کشور صورت نگرفته است، می توان به امید طرح های مربوط به بهینه سازی امید داشت؟
پیش از اصلاح قیمتی باید بسترهای لازم برای صرفه جویی در مصرف ایجاد شود. به نظر من اصلاح قیمتی آخرین مرحله برای اصلاح وضعیت مصرف باید باشد. نمی شود که هیچ راه کار و زیر ساختی را برای کاهش مصرف در جامعه ایجاد نکنیم و بعد بگوییم قیمت ها افزایش یابد، مصرف کاهش می یابد.
*در روزهای گذشته آمارهای اعلامی حاکی از این است که بخش زیادی از گازوییل به صورت قاچاق از مرزهای کشور خارج می شود. برخی از مسولین کشور مدعی اند که بخشی از قاچاق این سوخت از سهمیه اختصاصی به نیروگاه های کشور صورت می گیرد. این ادعا تا چه اندازه درست است؟
در اینکه بخش زیادی از گازوییل به صورت غیر رسمی از مرزهای کشور قاچاق می شود، شکی نیست. به طور قطع این قاچاق یا از مبادی تولید همچون پالایشگاه ها انجام می شود یا اینکه از مبادی توزیع همچون نیروگاه ها صورت می گیرد. اما درباره اینکه چه مقدار آن از طریق نیروگاه هاست اطلاع دقیقی ندارم.
نظر شما