سید آرش وکیلیان؛ بازار: ما در کشوری زندگی می کنیم که در صد و ده سال گذشته دو بار توسط قوای بیگانه اشغال شده ، یک جنگ تحمیلی هشت ساله داشته و به دفعات از سوی آمریکا، اسراییل، عراق و حتی داعش تهدید شده است.
امنیت ملی چیزی نیست که مردم بتوانند آن را در زندگی شخصی خود احساس کنند، مگر وقتی که به طور جدی به خطر بیفتد. یعنی تنها زمان بروز بحران هایی نظیر جنگ است که امنیت ملی دیده میشود. لذا طبیعی است عده زیادی از مردمی که علاقه ایدئولوژیک با نظام ندارند، با هزینه های امنیت ملی به خصوص در سطح منطقه ای مخالفت کنند.
در این نوشتار صرفا می خواهم برخی از مهمترین ابعاد امنیت ملی کشور ایران را برای شما برشمارم، چه آنها که حکومت را قبول دارند و به خصوص آنها که قبول ندارند.
الف- عمومیت و اولویت
۱- امنیت ملی یک کالای عمومی تخصیص ناپذیر است. یعنی مثل نان نیست که هر کس جدا سهمش را بگیرد. بلکه مثل ایمنی سرنشینان کشتی است که یا همه با هم غرق می شوند و یا سالم می مانند.
۲- امنیت قیمت ندارد، یا قیمتی بسیار گزاف دارد. شما چقدر پول حاضرید بدهید تا کشته نشوید؟ لذا مقایسه هزینه امنیت با سایر موارد از یارانه و آموزش گرفته تا توسعه و عمران شبیه شوخی است.
۳- امنیت ملی یک امر جمعی است ، چه آنها که حکومت را قبول دارند و چه آنها که قبول ندارند، با هم سود می کنند و با هم زیان می بینند. حتی افرادی که معتقدند در قبال منافع ناشی از امنیت ملی مورد تبعیض قرار دارند، باز هم از فقدان امنیت ملی متضرر خواهند شد. لذا مثل دیگی که برای من نجوشد ، اینجا صدق نمی کند.
۴- امنیت ملی به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی «زیرساخت» است و بدون فراهم بودن آن بسیاری از موضوعات دیگر از عدالت گرفته تا رفاه محقق نخواهد شد. امنیت ملی همه چیز نیست، اما پیش شرط چیزهای دیگر است.
ب- فراسرزمینی بودن
۵- امنیت ملی یک مسأله فراسرزمینی است و صرفا با تمرکز بر داخل کشور تامین نمی شود و باید به راهکارهای فراسرزمینی برایش اندیشید. لذا در جهان رژیم های امنیت دسته جمعی مثل ناتو و شانگهای ایجاد شده است.
۶- ما در اروپا زندگی نمی کنیم و در منطقه ما رژیم امنیت دسته جمعی وجود ندارد. این منطقه بسیار ناامن است و در بسیاری موارد مثل مناقشه قفقاز، کشمیر، لیبی و ... پس هر کشوری باید هزینه امنیتش را مستقلاً بپردازد.
۷- اغلب بلکه همه مناقشات منطقه ناشی از نحوه تاسیس کشورها و ایجاد مرزها توسط دولت استعمارگر پس از جنگ جهانی اول و دوم است. این مناقشات هم قبل از جمهوری اسلامی بوده و هم اگر حکومت دیگری بیاید، همچنان هست.
ج- مسئولیت
۸- حاکمان ایران به عنوان کشور بزرگ تر و قدیمی تر منطقه احساس مسئولیت می کنند در برابر هر نوع ناامنی اعم از کشورگشایی یا بالکانیزه شدن در منطقه به عنوان یک نیروی مقاوم عمل کنند و این خاص بعد از انقلاب اسلامی نیست و حکومت پهلوی و بلکه قاجار و صفوی و پیش از آن تا ساسانیان و هخامنشیان هم تلاش مشابهی داشته اند.
د- راهبردها
۹- ایران سه راهبرد کلان امنیت ملی را آزموده است که عبارتند از تنش زدایی نظیر برجام، افزایش توان آفندی نظیر موشک و ایجاد متحدان منطقه ای یا نیروهای نیابتی . این سه راهبرد از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۴۰۳ کارآمد بوده است و خطر حمله به ایران چه از سوی آمریکا یا اسراییل و چه نیروهایی مثل داعش را دفع کرده است و ضمنا به استحکام امنیت در کل منطقه در برابر تلاش های اشغالگرانه و تجزیه طلبانه کمک کرده است.
۱۰- درصورت ناکارآمدی این راهبردها کشور مورد تهدید جدی قرار میگیرد و دو راهبرد جایگزین مطرح میشود. یکی هسته ای شدن است و دیگری خرید امنیت از قدرت های جهانی در ازای مبلغی به شدت گزاف تر به علاوه صرفنظر کردن از ابعادی از استقلال ملی.
چند پرسش
۱- برخی میپرسند همسایگان عرب ما چه می کنند؟ آنها نه تنها مثل گاو شیرده چند برابر ما بابت پایگاه ها و تسلیحات آمریکایی هزینه می دهند بلکه بخشی از حاکمیت ملی خود را هم تقدیم می کنند.
۲- چرا رفع اختلاف با آمریکا و اسراییل نمی شود؟ صرفنظر از مواضع ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران، هر طرحی از رفع اختلاف که مبتنی بر موازنه قدرت باشد، یعنی ایران بخواهد قدرت آنها برای اعمال سلطه را بالانس یا کنترل کند، حتما رد خواهد شد. تجارب قبلی هم نشان داده طرف مقابل جز به تسلیم راضی نمی شود.
۳- آیا این همه هزینه برای لبنان و ... ارزشش را داشت؟ هزینه های نه چندان زیاد انجام شده (در قیاس با خرید تسلیحات دول پیرامون) از زمان پایان جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۹۰ تا کنون موفق به مقابله و متوازن کردن تهدیدات محیطی از جمله طرح های حمله اسراییل و نیز داعش شده است. حتی اگر زین پس پاسخگو نباشد، ارزش گذشته آن زیر سوال نمی رود.
۴- آیا نمی توان به غیرامنیتی شدن محیط خاورمیانه اندیشید و به جای این همه هزینه امنیتی، یک رابطه برد-برد منطقه ای ایجاد کرد؟ صهیونیسم در اصل یک ایده برای استیلاست و اسراییل هم کلونی یا مستعمره ای زاییده این ایده است که امکان هر گونه صلح عادلانه را پیشاپیش منتفی می کند. به تعبیر دیگر اسراییل قاتل متجاوز سریالی است که اگر تهدید آن مهار نشود امکان تشکیل هیچ رژیم امنیتی کارآمدی را نمی دهد.
نظر شما