بازار؛ گروه صنعت: این روزها کنترل هر بازاری که از دست خارجی می‌شود، صحبت از عرضه آن در بورس به میان می‌آید. بعد از مسکن حالا نوبت به خودرو رسیده و فعالین این صنعت قصد دارند که اولین تجربه بورسی شدن خودرو در جهان را به نام ایران ثبت کنند. اما در حالی برخی تنها علاج درد صنعت خودروسازی و از بین رفتن بازار دلالی در ایران را بورسی شدن آن می‌دانند که فربد زاوه اجرای این راه حل را غیر ممکن می‌دانند. او به بازار می‌گوید: قیمت گذاری بر اساس نظام عرضه و تقاضاست. همین کارها را خیلی راحت می‌توان در بازار آزاد انجام داد، کافی است که دست از قیمت گذاری دستوری برداریم. اما شفاف شدن میزان عرضه خودرو از دیگر مزایای عرضه خودرو در بورس است که زاوه معتقد است ممکن است طرفداران زیادی در این صنعت نداشته باشد. به گفته او، برخی از مدیران و افراد صاحب نفوذ در صنعت خودروسازی درآمدهای هنگفتی را از رانت اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار خودرو به جیب می‌زنند و به همین دلیل بعید می‌رسد که تن به اجرای این پیشنهاد بدهند. امیر حسین کاکایی دیگر کارشناس صنعت خودرو است که معتقد است دست‌های پشت پرده اجازه از بین رفتن فساد در این صنعت را نمی‌دهد چرا که سود عده‌ای در بودن همین رانت است.
پیش فروش خودرو، دریافت نیمی از پول خودرو قبل از تحویل، قرعه کشی برای فروش، ممنوعیت واردات، انحصار صنعت در دست دو گروه خودروسازی شرایط منحصر به فرد صنعت خودروسازی در ایران است که در هیچ کجای دنیا نمونه آن پیدا نمی‌شود. حالا به این شرایط منحصر به فرد باید عرضه خودرو در بورس را هم اضافه کرد
او همچنین در رابطه با عرضه خودرو در بورس به بازار می‌گوید: من کارشناس بورس نیستم و نمی‌توانم در رابطه با سازوکار عرضه خودرو در بورس اظهار نظر کنم، متخصصان این حوزه باید بگویند که این کار شدنی است یا نه.
اما به نظر می‌رسد که صاحب نظران حوزه بازار سرمایه هم به اجرایی شدن این پیشنهاد چندان امیدی ندارند. رضا محتشمی پور معاون بورس کالا پیشتر در اینباره گفته بود که «خودرو را می‌توان در بورس کالا عرضه کرد، اما این عرضه در بورس مزیت ویژه‌ای ندارد، البته قیمت را شفاف می‌کند، اما اگر قرار باشد، عرضه خودرو در بورس همراه با کنترل قیمت باشد، فایده‌ای ندارد.»
او که هم نظر با کارشناسان صنعت خودرو است، معتقد است که «اگر قرار بر کنترل قیمت خودرو باشد، بهتر است در خارج از بورس تعیین قیمت شود، چون قیمت دستوری در بورس رانت ایجاد می‌کند. مثلا قیمت خودرو در بورس ۴۰ میلیون و در بیرون ۱۰۰ میلیون می‌شود که این باعث ایجاد رانت خواهد شد.»
اگر قرار بر کنترل قیمت خودرو باشد، بهتر است در خارج از بورس تعیین قیمت شود، چون قیمت دستوری در بورس رانت ایجاد می‌کند. مثلا قیمت خودرو در بورس ۴۰ میلیون و در بیرون ۱۰۰ میلیون می‌شود که این باعث ایجاد رانت خواهد شد
اصرار به ادامه سیاست‌های اشتباه
قیمت گذاری خودرو سالهاست که توسط نهادهای همچون شورای رقابت، کمیته خودرو سازمان حمایت از حقوق مصرف کننده تعیین می‌شود. با این وجود شرایط بازار خودرو نه تنها بهتر نشده که هر سال بدتر هم شده است. زاوه کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: حکایت مسئولین در کشور حکایت فردی است که به زمین خورده اما برای اینکه ضایع نشود، تمام راه را سینه خیز می‌رود. به نظر می‌رسد که مسئولین از اینکه به اشتباه خود اعتراف کنند و مسیر درست را انتخاب کند واهمه دارند و برای پنهان کردن اشتباهات قبلی خود پیشنهادهای غیر منطقی دیگر را می‌دهند.
او ادامه داد: علت اینکه سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه معامله می‌شود مساله ثبت آماری است چرا که کشف قیمت در هر دو بازار سرمایه و آزاد بر اساس نظام عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در شرایطی فعلی قیمت خودرویی همچون پراید در بازار حدود ۸۵ میلیون تومان است. اگر قرار باشد عرضه این محصول در بورس هم اتفاق افتد، همین قیمت برای آن تعیین خواهد شد.
به گفته او، در همه جای دنیا تولیدکننده مجاز است کالای خود را به هر قیمتی که خود دوست دارد عرضه کند. اما معنای این اتفاق افزایش قیمت‌ها نیست. چرا که در بازار رقابتی تولیدکنندگانی که به فکر کاهش قیمت محصولات خود و ارتقای بهره‌وری نبوده‌اند، ناخودآگاه از بازار حذف می‌شوند و نیازی هم به قیمت گذاری دستوری نیست.
زاوه : علت اینکه سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه معامله می‌شود مساله ثبت آماری است چرا که کشف قیمت در هر دو بازار سرمایه و آزاد بر اساس نظام عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد
هر تصمیمی بهتر از قیمت گذاری دستوری
اصرار دولت به سیاست‌های اشتباه در سال‌های گذشته، حالا کاسه صبر بسیاری از صاحب نظران صنعت خودرو را لبریز کرده است. کار به جایی رسیده که کاکایی کارشناس صنعت خودرو می‌گوید دولت هر کاری غیر از قیمت گذاری دستوری انجام دهد، شرایط بازار و صنعت خودرو بهتر خواهد شد.
او معتقد است قیمت‌گذاری دستور خودرو نابودی صنعت و بازار خودرو را به دنبال خواهد داشت، می‌گوید: همه مسئولین تقریبا این نظریه را قبول دارند ولی کسی جرات اعلام و تغییر آن را ندارد. ضمن اینکه سود عده ای که اتفاقا از نفوذ بالایی هم برخوردار هستند در ادامه قیمت گذاری دستوری و اختلاف قیمت بین کارخانه و حاشیه بازار است.
به گفته این تحلیل‌گر صنعت خودرو، خودروسازان به ازای تولید هر خودرو چیزی حدود ۳۰ میلیون تومان ضرر می کنند و این سود به جیب دلال‌ها می رود. طبیعی است که عده ای دوست نداشته باشند که بساط این فساد در کشور جمع شود.
خودروسازان به ازای تولید هر خودرو چیزی حدود ۳۰ میلیون تومان ضرر می کنند و این سود به جیب دلال‌ها می رود. طبیعی است که عده ای دوست نداشته باشند که بساط این فساد در کشور جمع شود
به گفته کاکایی، برای برون رفت از وضعیت فعلی دو راه چاره بیشتر وجود ندارد. نخست قیمت گذاری خودرو بر اساس بازار آزاد و دوم عرضه خودرو در بورس است. من خود شخصا با راه حل اول موافق هستم چرا که در هیچ جای دنیا این شیوه عرضه تجربه نشده است. بماند که شرایط خاص و عجیب و غریب کشور ما هم در هیچ جای دنیا وجود ندارد. ایران در حال حاضر با سنگین‌ترین تحریم‌های اقتصادی مواجه است، از طرف دیگر حاضر نیستیم هزینه‌های خود را کاهش دهیم و اتفاقا خیلی هم پولدار هستیم نقدینگی زیادی در دست مردم است.
او با بیان اینکه هر کدام از این راه حل‌ها در شرایط فعلی بهتر از قیمت گذاری دستوری است، تاکید می‌کند: اگر قرار باشد هر یک از این دو روش در کشور ما اجرایی شود باید اجازه داده این روش‌های عرضه بین یک تاسه ماه از مدت زمان اجرای آن سپری شود و بعد در رابطه موفقیت و شکست آن اظهار نظر کرده و در رابطه با ادامه یا توقف آن تصمیم گیری کرد.
کاکایی : برای برون رفت از وضعیت فعلی دو راه چاره بیشتر وجود ندارد. نخست قیمت گذاری خودرو بر اساس بازار آزاد و دوم عرضه خودرو در بورس است
عرضه خودرو در بورس هم شرط دارد
پیش فروش خودرو، دریافت نیمی از پول خودرو قبل از تحویل، قرعه کشی برای فروش، ممنوعیت واردات، انحصار صنعت در دست دو گروه خودروسازی شرایط منحصر به فرد صنعت خودروسازی در ایران است که در هیچ کجای دنیا نمونه آن پیدا نمی‌شود. حالا به این شرایط منحصر به فرد باید عرضه خودرو در بورس را هم اضافه کرد. شاهین چراغی عضو شورای عالی بورس در پاسخ به این پرسش که آیا محصولی مانند خودرو در بورس‌های کالایی دنیا نیز معامله می‌شود؟ گفته که بسیاری از مدل‌های تامین مالی از جمله پیش فروش خودرو خاص کشور ما طراحی شده و در سایر کشورها وجود ندارد.
او که تلویحا راه حل‌های عجیب و غریب را خاص ایران دانسته همچنین گفته که خودرو در اقتصاد ما، بیشتر کالای سرمایه‌ای محسوب می‌شوند تا مصرفی؛ به همین دلیل می‌توانیم معاملات این محصول را در بورس کالا در وهله نخست به منظور ایجاد شفافیت آغاز کنیم و در ادامه به توسعه معاملات و ابزارهای مالی کمک کنیم.
معاون بورس کالا: کالایی که در بورس عرضه می‌شود، باید به اندازی کافی باشد. نمی‌شود هزار واحد تقاضا برای کالایی وجود داشته باشد، اما فقط ۲۰۰ واحد کالا در بورس ارائه شود
البته نباید فراموش کرد که عرضه خودرو در بورس هم قواعد خود را دارد که میزان عرضه یکی از مهم‌ترین اصول اولیه آن است. اصلی که در سال ۹۷ رعایت نشد و در نهایت عرضه سراتو در بورس متوقف شد. معاون بورس کالا می‌گوید: کالایی که در بورس عرضه می‌شود، به اندازی کافی باشد. نمی‌شود هزار واحد تقاضا برای کالایی وجود داشته باشد، اما فقط ۲۰۰ واحد کالا در بورس ارائه شود. به گفته او، برای قیمت‌گذاری نیاز به کالای همگن است و عرضه نیز باید مناسب باشد و دست‌کاری در قیمت خودرو در بورس نباشد.
نظر شما