محمد مهدی جوادیان زاده در گفت‌وگو با خبرنگار بازار گفت: مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی در سال ۲۰۰۵ تاسیس شد. این مرکز جزء مراکز نوع دو یونسکو است که اعتبار معنوی از یونسکو و اعتبار مادی و امکانات را از دولت می گیرد.
رئیس مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی عنوان کرد: ما در کشور ۱۱ مرکز داریم که زیرمجموعه یونسکو هستند که از این تعداد سه مرکز از جمله مرکز ما بین المللی است.
وی با اشاره به تاریخچه شکل گیری قنوات در یزد گفت: اصل به وجود آمدن یزد وابسته به استفاده از قنات بوده چون در استان آب جاری نداشتیم. به دلیل همین وابستگی تجارت، صنعت، کشاورزی و زندگی مردم به قنات یک فرهنگ بدیع و غنی در کنار آن شکل گرفته است. در این فرهنگ چیزهای جدیدی می توانیم پیدا کنیم که التیامی برای مشکلات امروزی ما است.
وی تاکید کرد: در مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آن چه که بخش عمده و اصلی کار را تشکیل می دهد حفظ و ترویج فرهنگ و تمدن و در واقع میراث ناملموسی است که حول این سازه ها شکل گرفته است.
این مقام مسئول ادامه داد: به عنوان مثال همه صاحب نظران معنقدند مدیریت مشارکتی یعنی دخیل کردن مردم حرف اول و آخر را در مدیریت منابع آبی می زند. ما می بینیم که در قدیم مهمترین رکن در منابع آب همین مشارکت مردم بوده است. همچنین هم اکنون شاهد تعرضات اجتماعی آبی در دنیا هستیم در صورتی که می بینم نحوه مدیریت قنوات به گونه ای بوده که لاجرم باید انسجام اجتماعی برقرار می شد.
جوادیان زاده افزود: تمام تمدن ها حول آب های جاری شکل گرفته اند اما در یزد که آب جاری نداشتیم مردم ناچار بوده اند با شرایط سخت اقلیمی کنار بیایند و بحث سازگاری مطرح می شود.
وی تصریح کرد: از آنجا که اجداد ما ابزارهایشان محدود بوده و قدرت غلبه بر طبیعت را نداشتند باید دوستانه از طبیعت استفاده می کردند و اینگونه توسعه پایدار اتفاق می افتاد. اکنون نیز در مواجهه با خطر تغییر اقلیم که شاید بزرگترین عوارض جانبی باشد که بشر به دلیل اعمال خود با آن روبرو باشد، دو راهکار داریم کاهش اثرات تغییر اقلیم و سازگاری با آن که مردم یزد از قدیم این توانایی را داشته اند.
زنده بودن تعداد کمی از قنات های یزد
رئیس مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی بیان داشت: متاسفانه آمار درستی از قنوات نداریم که بخشی به تعاریف متعدد و مختلف از قنات برمی گردد. از طرفی تعداد زیادی از قنوات هم خشک و متروکه شده اند و استفاده زیادی ندارند. اما به صورت تقریبی حدود ۲۵۰۰ رشته قنات در یزد وجود دارد که اکنون تعداد کمی از آنها آب دارند و زنده هستند.
جوادیان زاده اذعان داشت: در برهه ای به دلیل خشکی قنات ها و معطل ماندن زمین های کشاورزی و حتی خطر برای امنیت غذایی قانون گذار با حفر چاه به جای قنات های مرده موافقت کرد. در آن زمان نیت درست بود اما در عمل چون تعاریف نامشخص بود باعث شد تعداد زیادی چاه به جای قنات حفر شود. از آنجا که هزینه نگه داری قنوات بالاست و آب دهی ثابتی هم در طول تاریخ نداشته بهره برداران هم راضی به حفر چاه و مرگ قنات شدند و این موضوع باعث شد این مرگ سرعت بگیرد.
وی با اشاره به انواع قنوات گفت: چشمه قنات در مناطق کوهستانی وجود دارند که آب را از چشمه ها انتقال می دهند. برخی از قنات ها هم در دشت ها هستند و منابع زیرزمینی را از منطقه ای با فاصله زیاد به منطقه دیگری منتقل می کند که البته عملاً خیلی از این قنات ها از بین رفته اند.
وی در پاسخ به این سوال که بارش ها تا چه میزان بر احیای قنوات اثر می گذارد گفت: بارش ها بر منابع آب زیرزمینی به صورت مستقیم و غیرمستقیم اثر می گذارند. اثر مستقیم باعث می شود بارش باعث تقویت و تغذیه سفره های آب زیرزمینی شود که این میزان حدود ۱۰ درصد بارش هاست. در اثر غیر مستقیم اگر بارش در فصل کشاورزی باشد کشاورز یک یا دو دوره از آبیاری بی نیاز می شود که همین موضوع به شدت روی منابع آب زیرزمینی تاثیر مثبت می گذارد.
جوادیان زاده به برخی باروهای اشتباه در مورد قنوات اشاره و تاکید کرد: در گذشته وقتی قنوات متروکه می شد گمان می کردند بهترین مسیر برای دفع فاضلاب است. این عدم اطلاع و عدم حساسیت باعث شد که چالش بزرگی اتفاق بیافتد چرا که رها شدن و انسداد قنوات و جمع شدن فاضلاب به شدت آسیب زا است
نظر شما