هنگامه خاندوزی، بازار؛ برداشت بی رویه و غیر مجاز قارچ ترافل طی چند سال اخیر در جنگل های هیرکانی رونق گرفته که این مساله باعث ایجاد دغدغه در طرفداران محیط شده است، برداشت بی رویه این قارچ علاوه بر نابودی این الماس سیاه که می تواند درآمد هنگفتی را برای استان فراهم سازد، باعث نابودی گونه های جانوری و گیاهی جنگل های هیرکانی نیز می شود.
اگر چه در چند سال گذشته به منظور جلوگیری از این مساله دولت برداشت این قارچ را از جنگل های هیرکانی ممنوع کرد اما این ممنوعیت سبب کوتاه شدن دست سودجویان نشد و متاسفانه با افزایش قیمت این محصول روز به روز برداشت و قاچاق آن نیز رو به افزایش است. امکان نظارت از این گیاه برای دولت فراهم نیست.
مظاهر جعفرنیا نیا، مدیرعامل شرکت پایدار سرزمین هیرکان، عضو مرکز رشد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و پارک علم و فناوری گلستان که یک تولید کننده نهال ترافل است، ممنوعیت را عامل اصلی نابودی این گیاه برشمرد و معتقد بوده که ترافل در جنگل های هیرکانی نیازمند مدیریت است.
خبرگزاری بازار به منظور بررسی راهکارهای حفظ و تولید بیشتر این قارچ گفت و گویی را با این فعال محیط زیستی ترتیب داده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
* برای حفاظت از ترافل چه باید کرد؟
ترافل قارچی است که به صورت همزیست با ریشه برخی درختان مانند فندق، بلوط، انجیر، راش، بلیک و ممرز زندگی و رشد می کند. زمان برقراری ارتباط با ریشه درختان یک سری مواد را به آنها می دهد و یک سری مواد را نیز از درخت برای رشد خود می گیرد.
این گیاه زمانی که درخت در حال رشد است از آن در برابر بیماری ها محافظت می کند و در مواقع خشکی سبب شده تا درختان تنش آبی کمتری تجربه کنند و همچنین به واسطه حضور این گیاه رشد سریع تری خواهند داشت. و با توجه به اینکه زیستگاه ترافل جنگل بوده لذا سیستم تولید آن نیز طبیعی است. متاسفانه زمانی که ترافل شناخته شد مردم برای برداشت این گیاه به جنگل ها هجوم آوردند و این باعث شد به لحاظ اکوسیستمی و طبیعی خلل و آسیب های جدی به این عرصه ها وارد شود.
اگر وارد جنگل شوید مانند گذشته زیر درختان نهالی نخواهید دید و این مساله بخاطر برداشت بی رویه این محصول است. به همین دلیل به دنبال اعلام ممنوعیت برداشت این گیاه توسط سازمان منابع طبیعی کشور چالش جدی تری ایجاد شد.
ممنوعیت، راهکار مناسبی برای جلوگیری از نابودی این محصول نبوده است. در همه جای دنیا ترافل کم و زیاد برداشت می شود و در ایران نیز مانند بسیاری موضوعات از جمله صید ماهی در فصل خاص باید اقداماتی برای مدیریت برداشت انجام شود.
* قمیت گذاری ترافل چگونه است؟
بستگی به فصل دارد. در حال حاضر به دلیل اینکه همزمان با ترافل ایران ترافل اروپا نیز برداشت می شود قیمت آن پایین تر است و بسته به اندازه و گرم قیمت آن تعیین می شود یعنی زیر ۱۵ گرم یک قیمت دارد و بالای ۲۰ الی ۴۰ گرم قیمت آن تغییر می کند. هر چه این محصول درشت تر باشد قیمت آن افزایش می یابد در زمان فصل برداشت قیمت این محصول کیلویی دو الی سه میلیون تومان است اما در غیر فصل برداشت قیمت آن به بالای ۲۰ میلیون تومان نیز می رسد.
* به نظر شما چگونه می توان برداشت ترافل را مدیریت کرد؟
در دنیا برداشت ترافل فصل بندی شده است. بهترین زمان برداشت ترافل از منابع طبیعی و جنگل ها سه ماه طلایی اردیبهشت، خرداد و حتی تیر ماه است اما با توجه به قیمت بالای این محصول متاسفانه شاهد برداشت ترافل از اسفند ماه توسط مردم هستیم که هر چند در این ماه فاقد ارزش غذایی است اما یک عده افراد سودجو از این مساله سواستفاده می کنند.
منابع طبیعی به جای مدیریت، ممنوعیت برداشت ترافل را اعلام کرده است اما این ممنوعیت مشکلی را حل نکرده و با همان سیستم، محصول به صورت قاچاق در حال برداشت است
باید تدابیری اتخاذ شود تا برداشت ترافل در همان سه ماه انجام شود. از شرق تا غرب گلستان ترافل وجود دارد و نباید مجوز برداشت برای همه جنگل ها در یک بازه زمانی و یکسال صادر شود و هر سال یکی از مناطق اجازه برداشت این محصول را داشته باشند تا ترافل فرصت بازیابی پیدا کند. اما متاسفانه در حال حاضر شرایط به گونه ای است که برداشت در همه جنگل ها در دسترس است.
از شرق و غرب این برداشت انجام و روی جنگل ها فشار وارد می شود. منابع طبیعی هم به جای مدیریت، ممنوعیت برداشت را اعلام کرده است اما این ممنوعیت مشکلی را حل نکرده و با همان سیستم محصول به صورت قاچاق در حال برداشت است.
*چرا نمی توان برداشت ترافل را مدیریت کرد؟
بخش حفاظت منابع طبیعی این امکان را ندارد که برای هر نفر یک مامور بگذارد، وسعت جنگل زیاد است و انسانهایی که برای تفریح وارد جنگل می شوند نیز زیاد هستند، در واقع دولت راه مقابله ای برای کنترل قاچاقچیان ترافل ندارد.
* آیا امکان تولید نهال ترافل وجود دارد؟
از سال ۹۹ طرح تولید نهال را ارائه و در جشنواره ایده های برتر کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی شرکت کردیم، از بین ۳۳۳ طرح از سراسر کشور در نهایت طرح ما به عنوان طرح برتر انتخاب شد اما ادامه دار نبود. بهترین راه مدیریت ترافل و تولید آن کاشت نهال های بارور شده است که طی آن برداشت و کاشت انجام می شود یعنی اقدامی می کنیم که سیستم دائما در حال تولید باشد.
با اجرای طرح کشت ترافل در ۱۰ هزار هکتار از اراضی شیبدار برای حداقل ۱۰ هزار نفر اشتغال ایجاد می شود و همچنین ایجاد صنایع تبدیلی این محصول نیز اشتغالزایی زیادی را به همراه خواهد داشت
* با تولید نهال ترافل چه میزان اشتغال خواهیم داشت؟
۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیب دار در گلستان وجود دارد سیل هایی که هر چند سال یکبار رخ می دهد هزینه زیادی را به واسطه وجود این اراضی به بار می آورد. در صورتی که با اجرای طرح کشت ترافل در ۱۰ هزار هکتار از این اراضی برای حداقل ۱۰ هزار نفر اشتغال ایجاد می شود و همچنین ایجاد صنایع تبدیلی این محصول نیز اشتغالزایی زیادی را به همراه خواهد داشت.
پروژه پتروشیمی که سالیان سال برای آن هزینه شده تا به سرانجام برسد و تاکنون نیز هنوز عملیاتی نشده نهایتا برای دو الی سه هزار نفر اشتغال ایجاد خواهد کرد اما با کاشت ترافل که نگین استان گلستان است ۱۰ هزار نفر مشغول به کار می شوند.
* آیا امکان صادرات ترافل وجود دارد؟
ترافل تنها محصولی است که قبل از اینکه تولید شود برای صادرات آن قرارداد می بندند، یعنی زمانی که به تولید این محصول اقدام کنید بازرگانان با شما قرارداد می بندند اما با توجه به محدودیتی که ایجاد کرده اند تولید این محصول به صورت پرورشی نیز محدود شده است.
* خواص درمانی قارچ ترافل چیست؟
ترافل یک قارچ معطر است و عطر و بوی آن سبب شده طرفداران زیادی در دنیا داشته باشد مخصوصا کشورهای اروپایی. علاوه بر آن طعم دهنده خوبی است و در خصوص خواص درمانی یک محصول ضد سرطان بوده و از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می کند.
همچنین یک اکسیر جوانی است و ترکیباتی در این قارچ وجود دارد که کلاژن ساز بوده و باعث می شود که پیری دیرتر به سراغ انسان بیاید و ۱۵ الی ۲۰ سال پیری را به تاخیر می اندازد. برای میل جنسی بسیار قوی است و طبق بررسی های علمی بسیاری از مشکلات نازایی با این محصول رفع می شود و همچنین قاتل کبد چرب است و در کنار آن ویتامین های زیادی در خود دارد اما مصرف بیش از اندازه آن توصیه نمی شود.
متاسفانه در کشور ما زمانی یک طرح موفق اجرا می شود که به نقطه کور رسیده باشد و زمانی که به نابودی ۱۰۰ درصدی می رسیم به دنبال راه چاره هستیم
* آینده توسعه کشت ترافل را چگونه می بینید؟
متاسفانه در کشور ما زمانی یک طرح موفق اجرا می شود که به نقطه کور رسیده باشد و زمانی که به نابودی ۱۰۰ درصدی می رسیم به دنبال راه چاره هستیم.
اکنون در جنگل های گلستان به دلیل برداشت بی رویه شاهد نابودی این محصول بی نظیر هستیم و اگر به همین منوال ادامه دار باشد در چند سال آینده دیگر ترافل نخواهیم داشت.
در سال ۹۷ اگر دلال های ترافل شبی ۵۰۰ کیلو ترافل خریداری می کردند اکنون این میزان به بیشتر از ۵۰ کیلوگرم نمی رسد که نشان‌دهنده نابودی این منابع است. ترافل از ۳۷ درصد منابع جنگلی به زیر ۱۷ درصد رسیده و زنگ خطر آن به صدا درآمده و چنانچه اقدام به موقع نداشته باشیم مابقی را نیز از دست خواهیم داد. این قارچ در ۲۰ سانتی متری زمین رشد می کند و اگر با برداشت اصولی همراه نباشد تارهای کشنده درخت که برای جذب آب است از بین می رود.
نظر شما