پیروزی نارندرا مودی و حزب BJP در انتخابات هند| روابط دهلی نو و تهران به کدام سو پیش خواهد رفت؟

بازار؛ گروه بین الملل: انتخابات ۲۰۲۴ هند در حالی در روز چهارشنبه ۱۶ خرداد ماه به پایان رسید که حزب باهارات جاناتا (BJP) به عنوان حزب حاکم بار دیگر در این انتخابات پیروز شد. همچنین، نارندرا مودی به عنوان نخست وزیر فعلی هند و رهبر حزب BJP نیز علیرفم ریزش در آراء انتخاباتی (شدیدترین ریزش از سال ۲۰۱۴) موفق به حفظ کرسی نخست وزیری خود شد.

با توجه به اهمیت روابط میان ایران و هند، اکنون این سوال مطرح می شود که پیروزی حزب متبوع مودی در هند چه اهمیتی برای تهران خواهد داشت؟ آیا می توان منتظر گشوده شدن افق های روشن در روابط دو کشور به ویژه در بخش مبادلات تجاری و اقتصادی بود؟

رویکرد ایدئولوژیک حزب BJP

عرصه سیاست در هند به شدت متاثر از فضای حزبی قدرتمند حاکم بر این کشور است. برای کشوری با ۶ حزب مقدرتمند ملی و ۵۷ حزب ایالتی، انتخابات و نحوه تنظیم سیاست های کلان کشور رنگ و بوی متفاوت از کشوری چون ایران دارد. در حقیقت، نخست وزیر برآمده از انتخابات هند، می بایست دستکم نماینده منافع تمامی احزابی باشد که در جریان ائتلاف های انتخاباتی با حزب متبوع وی، نخست وزیر را به قدرت رسانده اند.

با اینحال، رویکرد حزب حاکم همواره در شاکله سیاست های کلان هند حفظ خواهد شد. حزب باهارات جاناتا از جمله قدیمی ترین احزاب هند و نماینده اکثریت جامعه هندو در این کشور است. ملی گرایی افراطی، تقابل با پیروان آیین های مذهبی رقیب به ویژه مسلمانان و تعلق به راست افراطی را می توان از جمله شناخته شده ترین ویژگی های شخصیتی این حزب دانست که البته برخی از این ویزگی ها طی سال های اخیر تا حدی تعدیل شده اند.

اگرچه هندی ها هفته گذشته از آمادگی خود برای سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری در بندر چابهار خبر داده اند، اما باید این نکته را در نظر داشت که دولت هند در دوران نخست وزیری نارندرا مودی، به واسطه محدودیت های ایجاد شده در سرمایه گذاری و تجارت با ایران، هیچگونه اقدام عملی محسوسی برای آبادانی و توسعه این بندر اقیانوسی نداشته است.

با اینحال، نگاهی به تاریخ هند از زمان استقلال تاکنون نشان می دهد که معمولا حزب BJP نماینده بخش راستگرا و تندروی جامعه سیاسی هند به حساب آمده و به دلیل تقابل دیرینه با مسلمانان و احزاب وابسته به آنها مانند «لیگ مسلمانان» یا حزب حامی سنتی آنها یعنی حزب کنگره، معمولا از روابط چندان پایداری با کشورهای اسلامی به ویژه پاکستان بخوردار نبوده است.

به عنوان مثال، می توان به بحران کشتار مسلمانان توسط هندوهای افراطی ایالت هاریانا در شهریور ماه سال گذشته اشاره کرد که دولت مودی کمترین دخالت برای جلوگیری از روند آن را داشت؛ موضوعی که منجر به کاهش شدید محبوبیت وی در داخل کشور و البته واکنش های گسترده به سیاست های وی در ترویج خشونت علیه مسلمانان در جامعه جهانی شد. اگرچه، هدف از متن حاضر پرداختن به اصول و عقاید ایدئولوژیک حزب حاکم بر هند و نخست وزیر این کشور نیست، اما حقیقت امر این است که این عقاید در تنظیم روابط هند با کشورهای اسلامی تا حد بسیار زیادی تاثیرگذار بوده و همین امر موجب پرداختن به گرایش های نظری حزب متبوع مودی است.

روابط هند و ایران در دوره مودی

جمهوری اسلامی ایران تا پیش از اعمال تحریم های نفتی، از مهمترین شرکای تجاری هند در زمینه انرژی به حساب می آمد. با اینحال، شکل گیری تحریم های نفتی سفت و سخت علیه تهران منجر به توقف خرید نفت ایران از سوی هند شد. اگرچه سال گذشته برخی از گمانه زنی ها حاکی از تصمیم هند برای از سرگیری واردات نفت از ایران مطرح شد، اما تاکنون تغییری در این روند ایجاد نشده است.

موضوع دیگری که در شرایط فعلی در روابط میان ایران و هند تاثیرگذار به نظر می رسد، مساله سرمایه گذاری دهلی نو در بندر چابهار است. اگرچه هندی ها هفته گذشته از آمادگی خود برای سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری در بندر چابهار خبر داده اند، اما باید این نکته را در نظر داشت که دولت هند در دوران نخست وزیری نارندرا مودی، به واسطه محدودیت های ایجاد شده در سرمایه گذاری و تجارت با ایران، هیچگونه اقدام عملی محسوسی برای آبادانی و توسعه این بندر اقیانوسی نداشته است.

ماهیت راستگرایی نارندرا مودی و حزب BJP، به لحاظ ریشه های فکری وی را در کنار شخصیت هایی چون دونالد ترامپ (راست افراطی) قرار داده و در این شرایط، نمی توان روی دولت فعلی هند به عنوان شریکی قابل اعتماد برای ایران حساب کرد.

از سوی دیگر، این نکته را باید در نظر داشت که BJP به نسبت رقیب دیرینه خود یعنی حزب کنگره روابط صمیمانه تری با غرب داشته و در همین راستا، دهلی نو خرید نفت از روسیه را نیز تا حد چشمگیری کاهش داده است. ماهیت راستگرایی نارندرا مودی و حزب BJP، به لحاظ ریشه های فکری وی را در کنار شخصیت هایی چون دونالد ترامپ (راست افراطی) قرار داده و در این شرایط، نمی توان روی دولت فعلی هند به عنوان شریکی قابل اعتماد برای ایران حساب کرد. اگر به قدرت رسیدن مجدد مودی در هند با ریاست جمهوری احتمالی ترامپ در آمریکا همسو شود نیز، وضعیت روابط تجاری میان دو کشور به احتمال زیاد با رکود بیشتر مواجه خواهد شد.

لذا، این نکته را باید در نظر داشت که اساسا برای کشورهای اسلامی به ویژه کشوری مانند ایران که مواجهه ای مستقیم و حداکثری با غرب دارد، روی کار آمدن دولت برآمده از BJP، موقعیت مطلوبی را ایجاد نخواهد کرد. پیش بینی های حاصل از بررسی سبقه حزب باهارات جاناتا و نارندرا مودی نشان می دهند که به احتمال زیاد، طی سال های آتی و تا زمان روی کار ماندن دولت فعلی در هند، نمی توان توقع پیشرفت چشمگیری در روابط تجاری میان تهران و دهلی نو را داشت؛ به ویژه اینکه در صورت تشدید تنش ها میان تهران و غرب، بسیار بعید به نظر می رسد که هندی ها حضور موثری در عرصه سرمایه گذاری خارجی خود در ایران داشته باشند.