بازار؛ گروه بین‌الملل: بسیاری از متخصصان بر این باورند که در نتیجه تحریم‌های ضد روسیه و فشارهای آمریکا بر تجارت و به‌ویژه سیستم مالی ترکیه، از ژانویه سال جاری بانک‌های ترکیه مجبور شده‌اند پرداخت‌های بانکی به شرکای روسی را متوقف و از انجام تراکنش‌ها خودداری کنند.
اگر این وضعیت ادامه پیدا کند طبیعتاً تأثیر منفی بر تراز تجاری کلی بین دو کشور خواهد داشت. اما دو کشور به دنبال یافتن راه حل نیز هستند. توسعه روابط تجاری و اقتصادی بین روسیه و ترکیه شدیدا به حمایت مالی برای صادرات و واردات بستگی دارد. به عبارت دیگر، امور مالی و بانک‌ها به‌عنوان شریان‌های ارتباطات اقتصادی عمل می‌کنند و اختلال در آنها پیامدهای نامطلوبی را برای معاملات دوجانبه به دنبال دارد.
به گفته آندری بوراوف، سرکنسول روسیه در استانبول، در سال ۲۰۲۳ حجم مبادلات تجاری بین دو کشور ۴۸.۵ میلیارد دلار بوده که ۱۱ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۲۲ است. دلیل اصلی این کاهش، اثر بازدارنده تحریم‌های غرب علیه روسیه و تهدید تحریم‌های ثانویه علیه ناقضان آن بوده است.
کسب‌وکارهای روسی مدت کوتاهی پس از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین در سال ۲۰۲۲، محدودیت‌های پرداخت را در ترکیه تجربه کردند. اما این مشکل از ژانویه ۲۰۲۴ گسترده‌تر شده است. آرسن ایوپوف، رئیس انجمن گفتگوی روسیه و ترکیه در این باره اظهار داشت: «بیشتر حساب شرکت‌های روسی در ترکیه از اوایل سال ۲۰۲۲ بسته شد. این اتفاقات خاص شامل افراد و شرکت‌هایی بود که تحت تحریم قرار گرفتند. امروز، وضعیت گسترده‌تر شده، اما من آن را سیاستی نمی‌دانم که طیف وسیعی از تجارت‌های روسیه را در بر می‌گیرد.»
واقعیت این است که بسیاری از سهامداران بانک‌های ترکیه از کشورهایی هستند که در فهرست کشورهای «غیر دوست» روسیه قرار دارند و از همکاری با شرکت‌های روسی خودداری می‌کنند. در نهایت، ترک‌ها ترجیح دادند از روسیه حمایت نکنند
البته ترکیه به شرکت‌های روسی زمان کافی برای برداشت وجوه خود از بانک‌های ترکیه را می‌دهد تا از نظر مالی آسیب نبینند و خطری برای تجارت خود نداشته باشد. اما وضعیت در دسامبر ۲۰۲۳ به طرز چشمگیری تغییر کرد، زیرا جو بایدن فرمانی را امضا کرد که اقدامات بانک‌های خارجی و سایر موسسات مالی درگیر در معاملات مربوط به عرضه کالاهای با کاربرد دوگانه برای صنایع دفاعی روسیه را شامل می‌شود. البته ترک‌ها در راستای رویکرد عمل‌گرا، شروع به سنجش خطرات و منافع خود کردند. اگر خطرات حتی اندکی بیشتر از منافع بالقوه باشد، آنها خود را درگیر آن نمی‌کنند. در واقع، صرف نظر از ملیت، افرادی که در تجارت (از جمله بخش بانکی) فعالیت می‌کنند، همیشه بر ملاحظات عمل گرایانه تمرکز می‌کنند و سود حاصل از معاملات را محاسبه می‌کنند.
الکسی اگارمین، مدیر کل شورای بازرگانی روسیه و ترکیه، به درستی اعلام کرد که بانک‌های ترکیه تحت فشار جدی از سوی آمریکا و اروپا هستند. واقعیت این است که بسیاری از سهامداران بانک‌های ترکیه از کشورهایی هستند که در فهرست کشورهای «غیر دوست» روسیه قرار دارند و از همکاری با شرکت‌های روسی خودداری می‌کنند. در نهایت، ترک‌ها ترجیح دادند از روسیه حمایت نکنند.
البته مشکلات در پرداخت از روسیه به بانک‌های ترکیه، چالش‌هایی را برای تامین کنندگان ترکیه نیز ایجاد می‌کند، زیرا پرداخت کالاهای ترکیه‌ای که قبلاً به روسیه تحویل شده‌اند پذیرفته نمی‌شود. از همین روی، بحث در مورد «عمل‌گرایی ترکیه» به وضوح این واقعیت را نادیده می‌گیرد که اختلال در پرداخت‌های بانکی توسط شرکت‌های روسی نیز تاثیر منفی بر اقتصاد ترکیه دارد که در نتیجه آن میلیاردها دلار را از دست می‌دهد. در سال گذشته حجم مبادلات تجاری بین دو کشور حدود ۲۰ درصد کاهش یافت. از همین روی، امتناع بانک‌های ترکیه از پردازش پرداخت‌ها از روسیه می‌تواند زیان‌های زیادی را برای اقتصاد ترکیه به همراه داشته باشد.
بحث در مورد «عمل‌گرایی ترکیه» به وضوح این واقعیت را نادیده می‌گیرد که اختلال در پرداخت‌های بانکی توسط شرکت‌های روسی نیز تاثیر منفی بر اقتصاد ترکیه دارد که در نتیجه آن میلیاردها دلار را از دست می‌دهد
بیشتر مشکل به سیستم‌های پرداخت مالی بین المللی مورد استفاده بانک‌ها برمی گردد. ترکیه به سیستم سوئیفت آمریکا وابسته است و در مقابل، به دلیل عوامل سیاسی و تهدید تحریم‌های غرب، کشورهای دیگر جایگزین‌هایی برای سیستم سوئیفت ایجاد کرده‌اند. به عنوان مثال، چین سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی (CIPS) را راه‌اندازی کرده است، هند رابط پرداخت‌های یکپارچه (UPI) خود را گسترش داده و روسیه نیز سیستم خود را برای انتقال پیام‌های مالی (SPFS) پس از سال ۲۰۱۴ ایجاد کرد. در این میان، ایران نیز در نتیجه تحریم‌های اعمال شده علیه خود، مستقل از سیستم سوئیفت بوده و در حال توسعه سیستم مستقل پرداخت های بانکی خود است. در اصل، ترکیه نیز در موقعیتی قرار دارد که سیستم پرداخت خود را توسعه دهد، اما این امر مستلزم داشتن متخصصین این زمینه، هزینه و زمان زیادی است.
ایران نیز در نتیجه تحریم‌های اعمال شده علیه خود، مستقل از سیستم سوئیفت بوده و در حال توسعه سیستم مستقل پرداخت های بانکی خود است
به گفته الویرا نبیولینا، رئیس بانک مرکزی فدراسیون روسیه، ۱۵۹ شرکت خارجی از ۲۰ کشور به سیستم SPFS روسیه پیوسته‌اند. به عبارت دیگر، SPFS در حال حاضر برای حمایت از مبادلات مالی روسیه با کشورهای خارجی استفاده می‌شود و ترکیه می‌تواند از این فرصت استفاده کند. به همین دلیل روسیه به شرکای خود پیشنهاد می‌کند که از ارزهای ملی خود در معاملات تجارت خارجی استفاده کنند که به معنای افزایش سپرده‌گذاری در آن ارزهای ملی است. تصادفی نیست که فاتح کاراهان، رئیس جدید بانک مرکزی ترکیه، اخیراً از مدیران بانک‌ها خواسته که حجم سپرده‌ها را به لیر افزایش دهند.
بر اساس گزارش رسانه‌ها، مسکو و آنکارا در مورد استفاده از سیستم SPFS روسیه در مبادلات مالی بین دو کشور وارد مذاکره شده‌اند تا از موقعیت‌های نامطلوب در آینده جلوگیری کنند. واضح است که سیستم بانکی ترکیه به سیستم سوئیفت آمریکایی وابسته بوده و در معرض نوسانات ناشی از فرآیندهای ژئوپلیتیکی است. ترکیه دوست دارد خود را به عنوان یک بازیگر مستقل ژئوپلیتیکی معرفی کند، اما وضعیت در رابطه با پرداخت‌های بانکی نشان می‌دهد که منافع آنکارا در بخش بانکی بسته به شرایط داخلی و خارجی متفاوت است. بر این اساس، سیاست بانکی آنکارا ممکن است در واکنش به تحولات روابط ترکیه و آمریکا تغییر کند.
روسیه همچنان بازار اصلی کالاهای ترکیه است. بخش کشاورزی، صنایع سبک، به ویژه منسوجات، و بخش ساخت و ساز بیشترین صادرات ترکیه به بازار روسیه را تشکیل می‌دهند. با در نظر گرفتن خروج اکثر شرکت‌های غربی از بازار روسیه، شرکت‌های ترکیه‌ای از شرایط بسیار مطلوبی برای توسعه تجارت خود در روسیه برخوردار هستند. به همین، بانک‌های ترکیه یک بار دیگر شروع به پذیرش پرداخت از روسیه کرده‌اند. به عبارت دیگر، ترک‌ها به روسیه اجازه داده‌اند که هزینه محصولات مجاز را بپردازد.
با این حال، ترکیه امیدوار است تعداد گردشگران روسی که از این کشور بازدید می‌کنند، افزایش و عرضه نفت و گاز روسیه را بهبود یابد. البته بدون در نظر گرفتن سوخت روسیه برای نیروگاه‌های هسته‌ای و در صورت از دست دادن دسترسی شرکت‌های روسی به منابع، این امکان تعلیق خواهد بود. اگر این اتفاق بیفتد، شرکت‌های روسی به سادگی باید به دنبال تامین‌کنندگان دیگر مثلاً از ایران یا کشورهای عربی، به جای ترکیه باشند.
اگر آنکارا تحت فشار واشنگتن و به دلایل فرصت طلبانه خود، شروع به ایجاد مانع در روابط متوازن با مسکو کند، روسها ناگزیر به تغییر رویکرد نسبت به آنکارا خواهند گرفت. به هر حال، اگر آنکارا در صادرات محصولات و پرداخت‌ها به روسیه موانعی ایجاد کند، روسیه نیز همسویی پنهان خود در کریدور زنگزور را تغییر خواهد داد
روسیه تاکنون ترجیح داده که از اقدامات ترکیه که در تضاد با منافع روسیه است، نارضایتی خاصی نشان ندهد. این موارد شامل به رسمیت شناختن تمامیت ارضی اوکراین در مرزهای ۱۹۹۱، مخالفت با اتحاد کریمه با فدراسیون روسیه، ارائه کمک نظامی به نیروهای مسلح اوکراین (تامین پهپاد، خمپاره، خودروهای زرهی) است. با این حال، با توجه به تحریم‌ها علیه روسیه، موضع خویشتن‌دار روسیه در بسیاری از موارد نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک ترکیه در روابط تجاری و اقتصادی بوده است.
اگر آنکارا تحت فشار واشنگتن و به دلایل فرصت طلبانه خود، شروع به ایجاد مانع در روابط متوازن با مسکو کند، روسها ناگزیر به تغییر رویکرد نسبت به آنکارا خواهند گرفت. به هر حال، اگر آنکارا در صادرات محصولات و پرداخت‌ها به روسیه موانعی ایجاد کند، روسیه نیز همسویی پنهان خود در کریدور زنگزور را تغییر خواهد داد. این مسیر بخشی از مسیر حمل‌ونقل بوده که ترکیه را به آسیای مرکزی متصل می‌کند. این روند منجر به تغییرات جدی در همکاری بین دو کشور در سایر کشورهای مانند سوریه نیز خواهد شد.
نظر شما