بازار؛ گروه بین الملل: «عبدالقادر اورال اوغلو» وزیر حمل و نقل و ارتباطات ترکیه در مصاحبه ای تلویزیونی به تازگی با اشاره به اینکه کارهای زیرساختی مربوط به تکمیل گذرگاه اتصالی بین ترکیه و کشورهای ترک زبان از طریق ارمنستان در حال انجام است، گفته که این گذرگاه در بخش ترکیه تا سال ۲۰۲۸ تکمیل خواهد شد. اورال اوغلو همچنین اضافه کرده که برای ترکیه، کریدور زنگزور یک امر ضروری و مسئله راهبردی است و این کشور گام های خود در این خصوص را برداشته است؛ در حالی که البته این کریدور برای روابط آنکارا و باکو «بسیار مهم» است.
به گفته این مقام ترک، کار تکمیل این مسیر در نخجوان به زودی آغاز خواهد شد و ظرف یک ماه، ترکیه مناقصه‌ای را برای ساخت امتداد مسیر در سراسر خاک خود برگزار خواهد کرد. در حقیقت، ۲۲۴ کیلومتر در بخش ترکیه وجود دارد که ظرف ۵ سال تکمیل خواهد شد و در سال ۲۰۲۸ این گذرگاه به مدار فعالیت وارد خواهد شد.
در حالی که وزیر ترکیه از تکمیل گذرگاه اتصالی بین ترکیه و کشورهای ترک زبان از طریق ارمنستان در حالیکه این ایده به ترکیه امکان می‌دهد با نزدیکی با کشورهای موسوم به ترک زبان آسیای مرکزی و قفقاز و برخی کشورهای اروپایی، ایجاد امپراتوری را همانند عثمانی برای خود متصور شود، سخن گفته، ایران بارها اعلام کرده که اجازه تغییرات ژئوپلتیکی و مرزی در شمال ایران و قطع روابط با ارمنستان را نخواهد داد. این موضوع در حالی مطرح است که روابط اقتصادی و تجاری ایران و ارمنستان در چند سال گذشته بهبود چشمگیری داشته است و چشم انداز سه میلیارد دلاری برای مبادلات تجاری دوجانبه در نظر گرفته شده است.
از طرفی، خود ارمنستان نیز اینگونه بیان کرده که این کریدور در اختیار هیچ کشوری قرار نخواهد گرفت. در حقیقت، ایران و ارمنستان با تاکید بر بندهای توافق آتش بس در مسکو بعد از جنگ ۲۰۲۰ اعلام کرده اند که با شکل گیری خطوط اتصالی و ایجاد خطوط ترانزیتی از جنوب ارمنستان و شمال ایران مشکلی نداشته و از احداث این خطوط استقبال خواهند کرد، اما جمهوری آذربایجان به دنبال تسلط بر این کریدور بوده و خواستار عدم نظارت ارمنستان بر این جاده ترانزیتی است.
از آن جایی که ترکیه به دنبال اتصال راحت تر به جهان ترک است، دولت این کشور و رجب طیب اردوغان در حالی پیگیری ایده ایجاد جهان ترک خود با شدت بیشتری است
با گفتگوها و مذاکراتی که از توافق آتش بس ۲۰۲۰ در خصوص زنگزور از سوی کشورهای درگیر در این کریدور مطرح شده؛ هر بار مسئله تازه ای نمایان می شود. در حالی که ترکیه در چند سال گذشته به عنوان متحد جمهوری آذربایجان حمایت خود را از احداث کریدور زنگزور اعلام کرده، باز هم به این میدانی که یک روز صحبت از صلح و توافق میان آذربایجان و ارمنستان مطرح می شود و روز دیگر دخالتهای دیگر بازیگران مسائل جدیدی را آشکار می کند، پا گذاشته است.
از آن جایی که ترکیه به دنبال اتصال راحت تر به جهان موسوم به ترک است، دولت این کشور و رجب طیب اردوغان در حالی پیگیری ایده ایجاد جهان ترک خود با شدت بیشتری است، وزیر حمل و نقل این کشور اعلام کرده که ۴۳ کیلومتر از این کریدور در خاک ارمنستان است و روند طراحی و مناقصه آن منطقه نیز به پایان خواهد رسید.
ترکیه اینگونه عنوان کرده که ارمنستان در دوره اخیر درباره کریدور پیام های مثبتی داده است. حتی در سفر سه ماه گذشته اردوغان به نخجوان با ادعای تداوم همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای، مطرح شد که ترکیه اینگونه عنوان کرده که پالسهای مثبتی از سوی ایران برای توسعه این کریدور دریافت کرده؛ در حالی که ایران مخالفان سرسخت این کریدور است و بارها اعلام کرده که اجازه چنین کاری را نخواهد داد.
این موضوع نشان می دهد که ترکیه همانند حضور و نفوذ خود در مناطق مختلف و تحقق اهداف و منافع ملی و اینکه نگاه توسعه طلبانه این کشور بر کسی پوشیده نیست، بازهم از آب گل آلود تنش میان آذربایجان و ارمنستان استفاده کرده و یا به دنبال پهن کردم دام برای ایران بوده یا تحریک، تهییج و دادن گرا به ارمنستان است تا پاشینیان ترغیب شده و افکار عمومی داخل ارمنستان را در خصوص زنگزور متقاعد کند.
حتی در سفر اردوغان اینگونه گفته شد که اردوغان پس از بازگشت از نخجوان در رابطه با راه اندازی کریدور زنگزور اعلام کرده که ترکیه از کریدور صلح‌آمیز بین آذربایجان و ارمنستان برای اتصال نخجوان حمایت می‌کند، اما اگر ایروان با چنین چیزی مخالفت کند، این کریدور می‌تواند از ایران عبور کند که این ایده‌ای مثبت است. همچنین ترکیه مدعی شده که اگر ارمنستان این موضوع را بدون ملاحظات سیاسی ارزیابی نکند، دورنمای عبور این کریدور از مرزهای ایران به عنوان یک جایگزین مطرح خواهد شد.
در مصاحبه اخیر هم عبدالقادر اورال اوغلو عنوان کرده که ایران نیز به دنبال اتصال به این کریدور است و ما به طرف ایرانی این را می‌گوییم که ما اینجا می‌توانیم به شما یک راه ارتباطی بدهیم. آنها نیز به نوعی چنین چیزی را می‌خواهند. در این خصوص در حال گفتگو هستیم. از دیدگاه ترکیه، ایران در حال ارسال سیگنالهای مثبت در خصوص راه اندازی این کریدور است، ضمن اینکه مدعی شده که کریدور زنگزور می‌تواند به جای ارمنستان از ایران عبور کند. این موضوعات در حالی مطرح و در رسانه های مختلف منتشر می شود که جمهوری اسلامی ایران همواره در مواضع صریح خود مخالفت خود را با ایجاد کریدور زنگزور را اعلام کرده و برای خود هم دلایلی دارد.
ایران، زنگزور را تلاشی برای محروم کردن کشور از درآمد حاصل از عبور کالاهای صادراتی ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی می داند
یکی از دلایل مخالفت ایران با این کریدور، تهدید مسیرهای حمل و نقل و ترانزیتی زمینی جمهوری اسلامی است. واقعیت این است که ایران، کریدور موسوم به زنگزور را تلاشی برای محروم کردن کشور از درآمد حاصل از عبور کالاهای صادراتی ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی و همچنین عوارضی که بر کامیون‌های جمهوری آذربایجان عازم منطقه نخجوان واقع در داخل ارمنستان در پی توافقنامه امضا شده بین ایران و آذربایجان در مارس ۲۰۲۱ اعمال می‌شود، می‌داند.
از سوی دیگر، برخی از کارشناسان مدعی هستند که این کریدور سریع ترین مسیر به هند، چین و آسیای جنوب شرقی است که به معنای تضعیف نفوذ ایران در این منطقه است؛ یعنی در حقیقت آنها می گویند که ایران از ابعاد تهدیدات ناشی از ساخت زنگزور آگاه است و اینگونه فکر می کند که با احداث این کریدور قرار است نفوذ سیاسی آن در منطقه تضعیف شده و در عین حال پیامدهای منفی اقتصادی را نیز متحمل شود.
افزون بر این، ایران معتقد است اسرائیل پهپادهای تهاجمی و فناوری‌های پیشرفته‌ای را در اختیار جمهوری آذربایجان قرار داده که به همراه حمایت ترکیه، به باکو کمک کرده تا بر ارمنستان پیروز شود. از طرفی، با توجه به روابط رو به رشد جمهوری آذربایجان و ترکیه، تهران، باکو را مسئول انجام عملیات مخرب در داخل ایران عمدتاً علیه برنامه هسته‌ای ایران به دلیل میزبانی از عوامل اطلاعاتی اسرائیل می داند.
نگرانی ایران از روابط رو به رشد جمهوری آذربایجان با اسرائیل، یکی دیگر از دلایل مخالفت با احداث زنگزور است. ایران می گوید اسرائیل سلاح و تجهیزات نظامی برای جمهوری آذربایجان تامین می کند و در حالی که این کشور آسیای مرکزی دارای انبار عظیمی از تسلیحات پیشرفته ساخت اسرائیل است که طی سال های گذشته از اسرائیل خریداری شده است.
همچنین، ایران بر این باور است که کریدور زنگزور اساساً به عنوان یک پروژه مشترک آذری و ترکی است که مورد حمایت ایالات متحده و اتحادیه اروپا قرار دارد و هدف آن ایجاد ارتباط ترکیه با متحد خود یعنی جمهوری آذربایجان و دسترسی آن به دریای خزر است، ضمن اینکه به ترکیه برای دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی کمک خواهد کرد؛ یعنی دقیقا تحقق همان هدف ترکیه برای اتصال به جهان موسوم به ترک از طریق ارمنستان.
برخی از کارشناسان اینگونه استدلال می کنند که اگر این کریدور احداث شود، عملا در اختیار ترکیه که یکی از عوامل اجرایی ناتو در منطقه است، قرار می‌گیرد
با این حال، باز هم ترکیه اصرار دارد که اینگونه مطرح کند که در حال گفتگو با ایران در خصوص زنگزور است که به عنوان مسیر جایگزین در نظر گرفته شده و این کریدور از خاک ایران عبور کند. این مسائل در حالی مطرح است که ایران معتقد است این واقعیت وجود دارد که با ساخت این کریدور نفوذ خود را در منطقه قفقاز که به نوعی از نظر تاریخی منطقه تمدنی خود محسوب می شود، از دست خواهد داد. بر همین اساس، تمام تلاش خود را در عدم راه اندازی بدون ایجاد تنش در منطقه قفقاز به کار گرفته و برای جلوگیری از انزوای منطقه ای و بین المللی، به دنبال تقویت حضور سیاسی و اقتصادی خود در منطقه از طریق مشارکت و حضور پررنگ در پروژه های اقتصادی دیگر است.
حتی، برخی از کارشناسان اینگونه استدلال می کنند که اگر این کریدور احداث شود، عملا در اختیار ترکیه که یکی از عوامل اجرایی ناتو در منطقه است، قرار می‌گیرد؛ یعنی حتی جمهوری آذربایجان که مدتهاست بر افتتاح زنگزور اقدامات پروپاگاندایی از خود نشان داده هم منتفع نمی شود، ضمن اینکه هدف نهایی بازیگران دنبال کننده این پروژه تحت فشار قرار دادن ایران و روسیه است.
نکته مهمی که در رابطه با کریدور جعلی زنگزور و بازیهایی که در منطقه قفقاز وجود دارد این است که اگر اردوغان اینگونه مطرح می کند که با احداث زنگزور به دنبال ایجاد صلح و ثبات منطقه است، ما نباید فراموش کنیم که او اتفاقا مانند دیگر پروژه ها به دنبال انجام بازیهای سیاسی و جاه طلبی های خود به نحویست که منافع کشورش تامین شود. بر همین اساس، طی سال‌های اخیر روابط خود را در ابعاد مختلف نظامی و اقتصادی با جمهوری آذربایجان تقویت کرده تا بتواند از مزیت‌های این منطقه بهره مند شود.
ترکها اینگونه مطرح می کنند که در حال مذاکره با ایران هستند و ایران چراغ سبزی به آنها نشان داده، در حالی که اگر به عمق ماجرا دقت کنیم، ایران نیازی به این کریدور ندارد و بر مواضع خود در خصوص این کریدور جعلی تاکید دارد
از طرفی، ترکیه با اصرار بر افتتاح زنگزور به دنبال این است که جایگاه ایران در منطقه تخریب شود. با این حال، ترکها اینگونه مطرح می کنند که در حال مذاکره با ایران هستند و ایران چراغ سبزی به آنها نشان داده، در حالی که اگر به عمق ماجرا دقت کنیم، ایران نیازی به این کریدور ندارد و بارها اعلام کرده که زنگزور تنها می تواند به عنوان یک راه مواصلاتی مشروط بر تامین منافع ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و حتی منافع ترکیه و آسیای میانه در نظر گرفته شود نه اینکه تنها آذربایجان و ترکیه متنفع شوند!
ادعاهای جدید در مورد کریدور جعلی زنگزور در حالی است که ایران همچنان بر مواضع سخت خود در رابطه با این کریدور تاکید دارد. باید بر این موضوع تاکید کرد که ترکیه برای دسترسی به راه‌های مواصلاتی و منطقه‌ای با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه قفقاز از هر گونه تلاش و اقدامی دریغ نخواهد کرد؛ ضمن اینکه از طرفی اهداف اردوغان از تغییرات در مواضعش هنوز مشخص نیست.
نظر شما