تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: در پی سفر رئیس جمهور کوبا به تهران، ایران و کوبا روز دوشنبه متعهد شدند که روابط خود را تقویت کرده و در برابر تحریم های اعمال شده توسط ایالات متحده علیه آنها بایستند. ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در بیانیه ای مشترک با همتای کوبایی خود میگل دیاز کانل گفت: آنچه می تواند تحریم ها را خنثی کند، تبادل ظرفیت بین دو کشور است.
رئیسی با بیان اینکه عزم جدی بین دو کشور برای توسعه روابط وجود دارد، گفت: ویژگی مشترک دو کشور این است که هر دو در مقابل نظام سلطه ایستاده اند. رئیس جمهور کوبا نیز از ایران به دلیل حمایت از مبارزه با تحریم ظالمانه تحمیل شده توسط ایالات متحده از کشورش تشکر کرد. در همین راستا، هفت یادداشت تفاهم و سند همکاری در بخش‌های مختلف علم و فناوری، بهداشت، کشاورزی، انرژی و معدن، ارتباطات و پزشکی میان طرفین به امضا رسید.
در همین راستا در ادامه به بررسی روابط ایران و کوبا می پردازیم:
نگاهی به کوبا
کوبا از سال ۱۹۶۲ تحت تحریم ایالات متحده قرار دارد و در فهرست آمریکا، مانند ایران که همچنین مشمول تحریم‌های شدید مرتبط با برنامه هسته‌ای خود است، به عنوان کشور حامی تروریسم شناخته شده است. این کشور بدترین بحران اقتصادی خود را از زمان ناپدید شدن یارانه های شوروی در دهه ۱۹۹۰ تجربه کرده و در حال حاضر با کمبود مواد غذایی، دارو و سوخت مواجه است، در حالی که ایران در حال تجربه رکورد کاهش ارزش پول خود و تورم افسارگسیخته است.
در مسائل اقتصادی و سیاسی، کوبا با دوره‌ای از پیچیدگیهای شدید مواجه بوده که مستقیماً با تناقضات و محدودیت‌های فرآیند اساسی دگرگونی ساختاری داخلی و با سناریوی خارجی بسیار نامطلوب همراه است که با هیچ یک از سناریوی‌های تجربه شده در جهان قابل مقایسه نیست. در این کشور در سی سال گذشته علاوه بر اجرای پراکنده و جزئی تحولات در مدل اقتصادی، سطوح رقابت پذیری و رشد اقتصاد در مقیاس کل بهبود نیافته است. تشدید انحرافات کلان و خرد در کشور؛ علاوه بر هزینه‌های بالای اقتصادی و مالی به خصوص در مقابله با کووید به همراه بدتر شدن وضعیت اقتصادی و اجتماعی مستقیماً با محیط نامطلوب خارجی مرتبط است.
این بدتر شدن محیط خارجی کوبا با این موارد مشخص می شود: کاهش شدید جو روابط دوجانبه با ایالات متحده از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ و افزایش قابل توجه تحریم های اعمال شده که به شدت به مبادلات اقتصادی خارجی آسیب وارد کرده است. رکود اقتصادی عمیق کشور، علیرغم تغییرات جزئی و خاص در ماه های اخیر توسط دولت بایدن. با این حال و علیرغم بزرگی این چالش‌ها، باید اذعان داشت که کوبا دارای دارایی خاصی است که می‌تواند فرصت‌هایی برای رویارویی با چالش‌های مرتبط با تقویت استراتژی های بین المللی خود باشد.
در سال ۲۰۲۲، کوبا روابط دیپلماتیک خود را با ۱۹۷ کشور و سازمان بین المللی حفظ کرد و علاوه بر آن میزبان ۱۱۴ نمایندگی دیپلماتیک خارجی در این کشور بود
کوبا توانسته است در طول سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، علیرغم شرایط همه‌گیری که موجب ایجاد بحران حاد اجتماعی_اقتصادی شد، سطح بالایی از برجستگی را در چندین سازمان و انجمن‌های بین‌المللی مهم حفظ کند. در سال ۲۰۲۲، کوبا روابط دیپلماتیک خود را با ۱۹۷ کشور و سازمان بین المللی حفظ کرد و علاوه بر آن میزبان ۱۱۴ نمایندگی دیپلماتیک خارجی در این کشور بود. در همین راستا، این کشور در سی سال گذشته، به طور سیستماتیک موفق شده تا مجمع عمومی سازمان ملل متحد را وادار کند که محاصره اقتصادی ایالات متحده علیه این کشور را محکوم کند. در آخرین رای خود، در ۳ نوامبر ۲۰۲۲، به استثنای دو رای مخالف (ایالات متحده آمریکا و اسرائیل) و دو رای ممتنع (برزیل و اوکراین) بقیه جهان مخالفت خود را با سیاست تحریم های آمریکا علیه کوبا ابراز کردند.
در میان کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، کوبا یکی از کشورهایی است که فشرده ترین و روان ترین روابط رسمی را با قدرت های بزرگ فرامنطقه ای مانند چین و روسیه دارد
در میان کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، کوبا یکی از کشورهایی است که فشرده ترین و روان ترین روابط رسمی را با قدرت های بزرگ فرامنطقه ای مانند چین و روسیه دارد. همین امر در مورد قدرت های جهانی نوظهور مانند هند، ترکیه، آفریقای جنوبی و ایران نیز صدق می کند. افزون بر این، با وجود پیچیدگی های محیطی منطقه، کوبا توانسته حضور خود را در ابتکارات مهم منطقه ای و روابط دیپلماتیک خود را با تمام کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب حفظ کند.
اگرچه امروز با برخی از دولت‌ها، مانند برزیل، اروگوئه و پاراگوئه، اختلافات سیاسی شدیدی وجود دارد، بدون شک عدم حضور کوبا در آخرین اجلاس سران قاره آمریکا عنصر اصلی ناهماهنگی آشکار بین مدیریت منطقه و بایدن بود.
ایران در امریکای لاتین
در حالی که پذیرش ایران در بریکس در اجلاس سران این سازمان در ژوهانسبورگ، تسریع در برقراری مجدد روابط ایران با جامعه جهانی را برجسته کرد، برخی از کارشناسان معتقدند که تشدید درگیریها در خاورمیانه میان اسرائیل و گروه حماس که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، نیز احتمال تسریع و یا گسترش حضور ایران در این منطقه را افزایش خواهد داد. این موضوع نه تنها فرصت‌هایی را برای عادی‌سازی تعاملات سیاسی و اقتصادی، بلکه برای دور زدن کامل تحریم‌ها فراهم خواهد کرد.
با ادغام در بریکس و پایگاه قدرت یکپارچه که شامل متحدانی مانند ونزوئلا، نیکاراگوئه، بولیوی و کوبا و همچنین سایر بازیگران کلیدی مانند برزیل است، ایران پتانسیل توسعه روابط اقتصادی و سایر روابط قوی‌تر در منطقه را خواهد داشت
گنجاندن ایران در بریکس فرصت‌های بیشتری برای تعامل سیاسی و اقتصادی با منطقه امریکای لاتین به ویژه برزیل عضو فعلی فراهم کرد. بر همین اساس می توان گفت که بازگشت ایران پیامدهای مهمی برای آمریکا و منطقه دارد. با ادغام در بریکس و پایگاه قدرت یکپارچه که شامل متحدانی مانند ونزوئلا، نیکاراگوئه، بولیوی و کوبا و همچنین سایر بازیگران کلیدی مانند برزیل است، ایران پتانسیل توسعه روابط اقتصادی و سایر روابط قوی‌تر در منطقه را خواهد داشت.
با نگاهی به چند سال گذشته، مشاهده می کنیم که از سرگیری روابط ایران با این منطقه از سال ۲۰۲۰ با توجه محدود واشنگتن یا همسایگانش آغاز شده است. ابتکارات ایران در آمریکای لاتین در دهه اول قرن بیست و یکم مورد توجه واشنگتن قرار گرفت. در آن زمان در حالی که ایالات متحده به خیال خود بر جنگ جهانی علیه تروریسم تمرکز می کرد، رئیس جمهور وقت ایران محمود احمدی نژاد، تعاملات پرحجمی با رهبران پوپولیست ضد آمریکایی در منطقه، به ویژه ونزوئلا، بولیوی، اکوادور و نیکاراگوئه برقرار کرد.
در همین راستا، در سال ۲۰۲۲، ایران روابط خود را با برخی از کشورهای ضد آمریکایی مانند نیکاراگوئه، بولیوی و کوبا تجدید و گسترش داد و در ادامه، نماد این برقراری روابط این بود که ابراهیم رئیسی به همراه تعدادی از وزیران در سال ۲۰۲۳ به ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا سفر کرد و مذاکراتی با این کشورها در خصوص توسعه سطح مناسبات دوجانبه صورت گرفت.
مشارکت ایران و کوبا
روابط بین کوبا و ایران پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ آغاز شد؛ زمانی که این کشور قانون اساسی جمهوری خواهی و ایدئولوژی ضد امپریالیستی را بر مخالفت با قدرت های غربی تصویب کرد. مشارکت ایران در کوبا از نظر پروژه های تجاری و سایر انواع همکاری ها نسبت به ونزوئلا محدودتر بود. آخرین باری که رئیس جمهور کوبا به ایران سفر کرد، سال ۲۰۰۱ بود که در آن زمان فیدل کاسترو شخصیت انقلابی به جمهوری اسلامی سفر کرد. پس از برقراری روابط با منطقه امریکای لاتین توسط احمدی نژاد، حسن روحانی نیز در سپتامبر ۲۰۱۶ برای تأیید مجدد رابطه دوستی بین دو دولت، از کوبا بازدید کرد.
در حالی که مناسبات سیاسی ایران_کوبا پیشبرد خوبی داشته است، اما حجم تجارت دوجانبه بسیار پایین بوده است
علاوه بر این، در سال ۲۰۲۱، در طول آخرین مراحل همه‌گیری، ایران و کوبا، برای تولید واکسنی علیه کووید-۱۹ همکاری کردند. با این حال، بر اساس آمار منتشر شده، میزان مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۲ به سختی سه میلیون دلار گزارش شد که تقریباً تمام صادرات ایران به کوبا بود. این موضوع نشان می دهد که در حالی که مناسبات سیاسی ایران_کوبا پیشبرد خوبی داشته است، اما حجم تجارت دوجانبه بسیار پایین بوده است. در حقیقت، ارتقاء مبادلات تجاری اقتصادی به همان سطح روابط عالی سیاسی بین دو کشور، از جمله چالش ها در روابط فی مابین بوده است.
بر همین اساس مقامات دو کشور اعلام کرده اند با توجه به اینکه کوبا و ایران در بسیاری از زمینه ها معیارهای مشترکی دارند، باید برای تحکیم روابط بیشتر تلاش کنند و در حالی که فاصله جغرافیایی زیادی بین دو کشور وجود دارد، اما این مسئله مانعی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری دو جانبه نخواهد بود.
در جریان سفر رئیسی به کوبا در سال جاری نیز، دو کشور شش قرارداد همکاری در حوزه های سیاسی، دیجیتال، گمرکی، برق، بیوتکنولوژی و معدن امضا کردند. به طور کلی می توان گفت که هدف مشترک دو کشور در توسعه روابط در کنار روابط صمیمانه به لحاظ تاریخی، دشمنی مشترک با ایالات متحده بوده است.
تمایل کوبا برای وارد شدن به روابط تجاری گسترده با ایران مشابه امضای قراردادهای همکاری اقتصادی با روسیه، چین و دیگران بوده، در حالی که این کشور در بیشتر مواقع نسبت به جذب منابعی که می تواند به حفظ دوام اقتصادی کمک کند، ناامید بوده است
کوبا، بازار بسیار خوبی در حوزه امریکای مرکزی و لاتین برای صادرات محصولات ایران محسوب می شود که ایران می تواند از طریق مکانیزم تهاتر، به طور سیستماتیک در ازای صادرات نفت، غلات مورد نیاز خود را تامین کند. همچنین، در راستای بهبود روابط اقتصادی، کوبا به سوخت نیاز دارد که ایران می تواند از این فرصت استفاده کرده و در ازای تامین سوخت، از دستاورد کوبا در حوزه کادر درمان و پزشکی، بهره مند شود. بر همین اساس می توان گفت که تمایل کوبا برای وارد شدن به چنین روابط تجاری گسترده ای با ایران مشابه امضای قراردادهای همکاری اقتصادی با روسیه، چین و دیگران بوده، در حالی که این کشور در جذب منابعی که می تواند به حفظ دوام اقتصادی کمک کند، ناامید بوده است.
نظر شما