تهمینه غمخوار؛ بازار: موضع گیری کشورها در قبال بحران قفقاز جنوبی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، موضوع ایجاد کریدور زنگزور و وضعیت حقوقی قره باغ به یکی از موضوعات چالش برانگیز سالهای اخیر مبدل شده است. از سه سال گذشته هنوز اختلافات جدی و درگیریها در خصوص قره باغ حل نشده و ادعاهای الهام علی اف بر سر احداث کریدور زنگرور حل نشده و در طول این مدت تنشها افزایش یافته است.
بر همین اساس، در ۱۹ سپتامبر سال جاری به عنوان سومین حمله یا به تعبیر برخی شروع سومین جنگ قره باغ، جمهوری آذربایجان به سمت مناطق تحت کنترل ارمنستان در قره‌باغ تیراندازی و اعلام کرد که تا تسلیم نشدن گروه‌های مسلح ارمنی در قره باغ؛ حمله را ادامه خواهد داد تا اینکه بعد از گذشت ۲۴ ساعت حمله ها متوقف شد. این موضوعات نشانگر اهدافی است که علی اف با حمایتهای ترکیه و دیگر متحدین خود در سر دارد و تمام تلاش خود را در رابطه با آزادسازی قره باغ به کار گرفته است. از طرفی، در بازگشت از سفر چند روز گذشته اردوغان از نخجوان در مورد عبور زنگزور از ارمنستان از او سوال شده که اگر ارمنستان برای این کار راه را نگشاید، از کجا عبور خواهد کرد؟ رئیس جمهور ترکیه هم در پاسخ گفته است که از ایران عبورخواهد کرد.
حال با توجه به این موضوع باید دید که اردوغان هم در این میان چه هدفی دارد. آیا این سخن او به معنای تحریک ارمنستان است؛ در حالی که ترکیه به دنبال برگزاری نشستی با حضور باکو، مسکو و ایروان برای حل مسئله زنگزور است. از سوی دیگر، رئیس جمهور ترکیه مدعی شده بود ایران بیشتر از ارمنستان درباره پیشرفت موضوع کریدور زنگزور مشکل ایجاد کرده است.
در همین راستا «سید علی قائم مقامی» کارشناس مسائل ترکیه به خبرنگار بازار گفت: اردوغان به همراه رئیس اتحاد ارتش ترکیه و وزیر دفاع این کشور و دیگر مقامات، در هفته گذشته با قطعیت اعلام کردند که کریدور زنگزور باید گشوده شود. الهام علی اف هم اظهار کرده که چه در حالت جنگ و چه در وضعیت صلح، کریدور زنگزور باید احداث شود. در این راستا، ترکیه هم تلاش کرده تا از منطقه قارص تا نخجوان خط لوله گاز جمهوری آذربایجان را به نخجوان برساند، چرا که نخجوان، گاز خود را از ایران تامین می کند.
جمهوری آذربایجان تمایل دارد تا ارمنستان مسیر کریدور زنگزور را باز کند، در حالی که آنها به دنبال تنش زایی هستند تا نه تنش زدایی که در این میان، باید نظر جمهوری اسلامی ایران، ارمنستان و روسیه را دریافت کنند
وی افزود: همچنین، طرح راه آهن و اتوبان قارص_نخجوان آغاز شده و جمهوری آذربایجان هم در حال راه اندازی این مسیر از شرق به غرب است. همچنین این کشور تمایل دارد تا ارمنستان مسیر کریدور زنگزور که ۳۴ تا ۳۶ کیلومتر است را باز کند، در حالی که آنها به دنبال تنش زایی هستند تا نه تنش زدایی. البته در این میان، باید نظر جمهوری اسلامی ایران، ارمنستان و روسیه را دریافت کنند. روسیه و ارمنستان اگر در خصوص این کریدور موافقت کنند، ایران تا حدودی نمی تواند کاری از پیش ببرد. اما اگر موافق نباشند، به عنوان متحد ایران، مخالف کریدور زنگزور خواهند بود.
قائم مقامی گفت: اگر کریدور زنگزور افتتاح شود، این موضوع باید تحت حاکمیت ارمنستان باشد. اما، الهام علی اف و اردوغان تلاش می کنند که این کریدور تحت کنترل ارتش جمهوری آذربایجان و ترکیه باشد و این موضوع به معنای اشغال بخش سیونیک و کریدور زنگزور که به کریدور میانی معروف است، خواهد بود.
اردوغان اعلام کرده که کریدور زنگزور اگر باز نشود، ما از کریدور ایران استفاده می کنیم، در حالی که بیش از سی سال است که مسیر ایران از استانهای مرزی شمال ایران ارتباط را با آسیای میانه، نخجوان و ترکیه گشوده شده است
وی افزود: مسئله دوم این است که کشورهای آسیای میانه از طریق ایران به ترکیه و سپس اروپا راه می یابند؛ ضمن اینکه کریدور میانی شمالی و بندرهای آکتائو، ترکمن باشی و قزاقستان، ترانس خزر، باکو و تفلیس و ترکیه فعال است که به چین ختم می شود و از مسیر شمال ایران و از باکو و آنکارا به کشورهای آسیای میانه و یا نخجوان می روند. در این میان، اردوغان اعلام کرده که کریدور زنگزور اگر باز نشود، ما از کریدور ایران استفاده می کنیم، در حالی که بیش از سی سال است که مسیر ایران از استانهای مرزی شمال ایران ارتباط را با آسیای میانه، نخجوان و ترکیه گشوده شده است.
در خصوص تاکید بر گشایش زنگزور، باکو و آنکارا تلاش می کنند که به نوعی مرزهای شمالی ایران را از دور خارج کنند؛ یعنی به لحاظ ژئوپلتیک و مسائل استراتژیک نوعی ضربه به ایران وارد خواهد شد که البته جمهوری اسلامی باز هم روابط خود را با کشورهای آسیای میانه ادامه خواهد داد
سید علی قائم مقامی بیان کرد: بنابراین، این حرف اردوغان مبنایی ندارد. اما در خصوص تاکید بر گشایش زنگزور، آنها تلاش می کنند که به نوعی مرزهای شمالی ایران را از دور خارج کنند؛ یعنی به لحاظ ژئوپلتیک و مسائل استراتژیک نوعی ضربه به ایران وارد خواهد شد که البته جمهوری اسلامی باز هم روابط خود را با کشورهای آسیای میانه ادامه خواهد داد. اما، ایران این مسیر ترانزیتی را به نوعی از دست خواهد داد و شاید موقعیت آن در آسیای میانه و قفقاز جنوبی تضعیف شود.
کارشناس مسائل ترکیه گفت: اما مسئله دیگر این است که اردوغان، الهام علی اف و کارشناسان ترکیه می گویند که اگر ایران با کریدور زنگزور مخالفت کرده و در اینجا دخالت کند و در استان سیونیک ارمنستان مستقر شود، این مسئله ممکن است موجب جنگ و درگیری شود و آذری های، ترکها و ترکمن های ایران با توجه به گرایش پان تورانیسم ممکن است علیه حکومت مرکزی ایران و به نفع ترکیه و جمهوری آذربایجان اقدام کنند که این موضوع یک سیاست افواهی خیالی است.
وی اضافه کرد: بر اساس آمار، جمهوری آذربایجان دارای ۵۴ میلیارد دلار تولید ناخالص ملی است که همه آن از نفت و گاز است و آن نفت و گاز هم غارت می شود. درآمد سرانه آن هم به میزان ۵۴۰۰ میلیارد دلار است. از طرفی گفته می شود که ۴۰ میلیون آذری و ترک در ایران است، اگر این تعداد نفر به قفقاز متصل شوند، این درآمد سرانه و تولید ناخالص داخلی جمهوری آذربایجان به چه سطحی خواهد رسید؟ ۱۰۰ دلار هم به هر نفر اختصاص نخواهد یافت. بنابراین این مسائل خیالی وجود دارد و آنها با جنگهای روانی و به نوعی هیبریدی تلاش می کنند که مثلا از ایران زهر چشم بگیرند.
قائم مقامی اضافه کرد: ترکیه عضو ناتو است و ناتو هر کاری که از ترکیه بخواهد، شخص اردوغان گفته که تمام دستورات و عملیات آنها را انجام داده و خواهند داد؛ به خصوص برخی از کشورهای اروپایی عضو ناتو باید طبق دستور امریکا دو درصد تولید ناخالص ملی خود را به وزارت دفاع اختصاص دهند که ترکیه این اقدام را هم انجام داده است. ترکیه در سیاست خارجی خود تقریبا به صورت ۵۰_۵۰ عمل می کند، زیرا باید ۵۰ درصد دستورات مردم را به اجرا در آورده و حدودا ۵۰ درصد دستورات ناتو و امریکا و اسرائیل و اتحاد غرب را.
وی گفت: الهام علی اف الان به نوعی صد در صد در بسیاری از مسائل مختلف تسلیم اسرائیل شده است. از اسرائیل هم تسلیحاتی خریداری کرده و پول نفت خود را به جیب اسرائیل می ریزد. همچنین نزدیک به شش میلیارد دلار با اسرائیل قراردادهای تسلیحاتی امضا کرده و اسرائیل در جمهوری آذربایجان هم صنایع نظامی را تاسیس کرده است.
این کارشناس ادامه داد: علاوه بر آن، شرکتهای آبیاری، کشاورزی و دامپروری اسرائیلی به خصوص در مناطقی که تحت کنترل ارمنستان نیست، در جمهوری آذربایجان مشغول به فعالیت هستند. طبق اسناد مختلف، تمام مدیران شرکتهای اسرائیلی عضو سرویس اطلاعاتی موساد و یا نظامیان بازنشسته هستند؛ یعنی جمهوری آذربایجان تمام مناطق اشغالی را یا به شرکتهای ترکیه ای واگذار کرده و یا به شرکتهای اسرائیلی. همچنین، ترکیه در جمهوری آذربایجان به میزان ۱۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده و باکو نیز در آنکارا ۱۹.۵ میلیارد دلار به سرمایه گذاری پرداخته است. ارتش ترکیه هم در باکو مستقر شده است و نیروهای نظامی اسرائیل در جمهوری آذربایجان مستقر شده اند که روسیه چشم پوشی کرده است.
ایران مخالف حضور صهیونیستها در قفقاز و جمهوری آذربایجان است
وی تصریح کرد: اما، ایران مخالف حضور صهیونیستها در قفقاز و جمهوری آذربایجان است. افزون بر این، الهام علی اف ایران را متهم کرده که از طریق ارمنستان تروریسم و صادرات مواد مخدر را گسترش خواهد داد. اما قضیه این است که طبق گزارش یک سازمان حقوق بشری ترکیه، الهام علی اف برای اینکه مخالفان خود را سرکوب کند، آنها را یکی با قاچاق مواد مخدر و دیگری با تروریسم متهم می کند. در حقیقت، علی اف برای اینکه آذری های شیعه را سرکوب کند، در خانه های آنها سلاح و مواد مخدر جاسازی می کند و آنها را به عنوان تروریسم و قاچاقچی در نظر می گیرد. این موضوع نشانگر سیاستهای ضد بشری علی اف است.
کارشناس مسائل ترکیه افزود: در خصوص زنگزور، مسئله این است که یا ارمنستان با حمایت روسیه باید این کریدور را باز کند و یا مخالف باشد. روسیه به دلیل اینکه در جنگ اوکراین گرفتار است تلاش می کند که چندان وارد قضیه قفقاز جنوبی نشود، اما به هیچ عنوان هم نمی تواند از ارمنستان صرف نظر کند، زیرا روسیه در ارمنستان دارای پایگاه نظامی است و موشکهای اسکندر در ارمنستان مستقر است. نیروگاه اتمی ارمنستان به نوعی تحت کنترل مسکو است.
وی گفت: از آن طرف هم، ترکیه و روسیه قراردادهای کلانی با یکدیگر منعقد کرده اند و روابط منسجمی با یکدیگر داشته و قصد ندارند که یکدیگر را از دست بدهند. این موضوع نشان میدهد که موازنه قوا در منطقه به لحاظ ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیکی وجود دارد.
روسیه اجازه احداث کریدور زنگزور را نخواهد داد که در آن صورت ممکن است با ترکیه وارد تنشهای سیاسی البته نه اقتصادی و غیره روسیه تا حدی به دلیل جنگ اوکراین با احتیاط پیش می رود و هنوز جواب قاطعی نداده است
قائم مقامی تصریح کرد: روسیه اجازه احداث کریدور زنگزور را نخواهد داد که در آن صورت ممکن است با ترکیه وارد تنشهای سیاسی و البته نه اقتصادی و غیره شود. روسیه تا حدی به دلیل جنگ اوکراین با احتیاط پیش می رود و هنوز جواب قاطعی نداده است.
وی در پایان گفت: بدین سبب، اردوغان به جای پلتفرم ۳+۳، طرح ۲+۲ را مطرح کرده که ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه این مسائل را حل و فصل کنند. هنوز ارمنستان و روسیه به این طرح جوابی نداده اند. اما از آن طرف او در چند روز گذشته همان طرح قبلی، ایران، روسیه و ترکیه به عنوان قدرتهای منطقه ای، و جمهوری آذربایجان و ارمنستان و گرجستان به عنوان کشورهای قفقاز جنوبی این معادلات را حل کنند. دو سیاست را در این مسئله و معادلات قفقاز جنوبی در حال دنبال کردن است.
نظر شما