بازار؛ گروه بین الملل: در حالی که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به مجموعه اصلاحات بلندپروازانه ای با هدف تثبیت پادشاهی به عنوان یک بازیگر پیشرو بین المللی ادامه می دهد، این پادشاهی سیاست خارجی خود را برای تعامل دیپلماتیک با ایران در تلاش برای دستیابی به اهداف منطقه ای و ثبات لازم برای تحقق برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ تغییر داده است.
اما حتی در شرایطی که توافقی با میانجیگری چین برای نزدیک کردن ریاض و تهران به روش‌های جدید ادامه دارد، چالش‌های جدی در پیش است.
دشوارترین وظیفه ای که پیش روی مردی قرار دارد که می تواند دهه ها بر عربستان سعودی حکومت کند، خارج کردن کشورش از یک جنگ داخلی در آن سوی مرز در یمن و یافتن راه حلی برای تهدیدات امنیتی پایدار است که می تواند برای دستور کار و میراث وی ویرانگر باشد.
علی الشهابی، کارشناس سیاسی سعودی که قبلاً اندیشکده بنیاد عربستان را رهبری می کرد و اکنون در هیئت مشورتی شهر جدید نئوم، یک کارشناس سیاسی سعودی است، می گوید: «عربستان تلاش می کند تا خود را از یمن بیرون بکشد و از هرگونه توافقی که یمنی ها بین خود منعقد کنند، حمایت کند، درحالی که چندین ابرپروژه آینده نگر در راستای چشم انداز ۲۰۳۰ دنبال می شوند.
عامل اقتصادی برای ایران و عربستان مهم است، زیرا ناامنی برای ایران و امیدهای عربستان برای افزایش نفوذ خود در صحنه جهانی گران تمام شده است
این کارشناس همچنین معتقد است که پادشاهی در مورد سهولت انجام این کار توهمی ندارد و اگر بی‌ثباتی بیشتر یمن به مرز سرایت کند، باید مراقب مرزهای جنوبی خود باشد. برای این منظور، الشهابی گفته که ریاض کاهش تنش با تهران را به عنوان یک منافع استراتژیک دنبال می کند؛ تلاشی که اکنون با نقش پکن به عنوان یکی از امضاکنندگان توافقنامه مهم آنها در ماه مارس برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک تقویت شده است.
عربستان سعودی برای ایجاد روابط تجاری و سرمایه گذاری با ایران تلاش خواهد کرد تا ایران سهم بیشتری در ثبات منطقه داشته باشد، اما همچنان ایران را با دقت زیر نظر خواهد داشت
وی همچنین افزوده است که زمان مشخص خواهد کرد. عربستان سعودی برای ایجاد روابط تجاری و سرمایه گذاری با ایران تلاش خواهد کرد تا ایران سهم بیشتری در ثبات منطقه داشته باشد، اما همچنان ایران را با دقت زیر نظر خواهد داشت تا ببیند آیا به تعهدات خود در قبال ثبات پایبند است یا خیر. عامل اقتصادی برای هر دو طرف مهم است، زیرا ناامنی برای ایران و امیدهای عربستان برای افزایش نفوذ خود در صحنه جهانی گران تمام شده است.
محمدعلی شعبانی، سردبیر امواج میدیا، یک سایت خبری مستقر در لندن که بر ایران، عراق و کشورهای شبه جزیره عربستان متمرکز است، اظهار داشته که آسیب‌پذیری‌ها و خطرات آن مشخص است. محمد بن سلمان برای جذب سرمایه‌گذاری به امنیت نیاز دارد و ایران خواهان سود اقتصادی حاصل از تضمین امنیت است. شعبانی که از نزدیک کارکردهای درونی نزدیکی ایران و عربستان را که سال ها در حال شکل گیری است، دنبال کرده، به چگونگی اثرات مخرب درگیری ها از نزدیک اشاره کرده است.
عربستان معتقد است که در سال‌های اخیر هدف موشک‌های جنبش انصارالله یمن قرار گرفته است و در عملیات سپتامبر ۲۰۱۹ که مستقیماً به آن نسبت داده می‌شود، مورد حمله پهپادی مخربی به تأسیسات نفتی بقیق و خریس علیرغم انکار تهران قرار گرفته است. در حالی که رقابت منطقه‌ای ریاض و تهران در بسیاری از کشورها از جمله لبنان، عراق و سوریه رخ داده است، جنگ در یمن به‌ویژه به عنوان یک جبهه ناآرام نشان داده است.
سایت نیوزویک نوشته است که درست زمانی که محمد، معاون ولیعهد وقت، به قدرت رسید و به عنوان وزیر دفاع منصوب شد، عربستان سعودی در مارس ۲۰۱۵ مداخله مستقیمی را در تلاش برای برگرداندن تسلط انصارالله بر صنعا آغاز کرد. با این حال، گروه مسلمان شیعه زیدی، پایتخت یمن را تا به امروز محکم نگه داشته است. ریاض در طول درگیری به ارتکاب جنایات جنگی از جمله هدف قرار دادن غیرنظامیان متهم شده است، در حالی که تهران به تامین مستقیم تجهیزات نظامی پیشرفته انصارالله متهم شده است. هر دو طرف این اتهامات را رد می کنند.
نیوزویک برای اظهار نظر با نمایندگی ایران در سازمان ملل و سفارت عربستان در ایالات متحده تماس گرفته است. تنها سه ماه پس از مداخله به رهبری ریاض، که مورد حمایت واشنگتن و تعدادی از کشورهای عربی، آن زمان ایالات متحده بود، باراک اوباما از توافق هسته ای مهم با ایران در کنار دیگر قدرت های جهانی خبر داد.
این توافق سه سال بعد، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از آن خارج شد و تحریم های شدید علیه تهران را بازگرداند، فروپاشید؛ اقدامی که جرقه و موج جدیدی از ناآرامی های منطقه ای مرتبط با جمهوری اسلامی را برانگیخت. در حالی که جو بایدن به دنبال بازگشت از طریق مذاکره به توافق هسته ای بود، که رسماً به عنوان برجام شناخته می شود، گفتگوهای رسمی از آن زمان به پایان نرسیده و کاخ سفید گفته است که این تلاش دیگر اولویت دولت نیست. در همین حال، ایران قصد دارد انصارالله را به محور مقاومت خود نزدیک کند، اما این گروه استقلال قابل توجهی را حفظ کرده است.
شعبانی گفته که بخشی از مشکلاتی که ایران و عربستان سعودی با آن مواجه هستند، مربوط به این است که ایران تا چه حد می تواند در جبهه امنیتی عمل کند، به ویژه با توجه به تصمیم گیری خودمختار حوثی ها، و عربستان سعودی با توجه به تحریم های گسترده ایالات متحده و انتخابات ریاست جمهوری آینده امریکا واقعاً چه چیزی می تواند در جبهه اقتصادی ارائه دهد.
به گفته عمر کریم، دانشیار مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملک فیصل در ریاض و محقق در گروه علوم سیاسی و مطالعات بین المللی دانشگاه بیرمنگام، عربستان سعودی همچنین فاقد «اهرم واقعی» با انصارالله است. وی گفته است که از زمان پیشرفت روابط عربستان سعودی و ایران، هیچ حمله موشکی یا پهپادی از سوی حوثی‌ها به عربستان سعودی صورت نگرفته و این مسئله از دیدگاه سعودی کلیدی است که درگیری در یمن همچنان در یمن است.
برای کاهش خطرات بیشتر، او مسیری بالقوه را پیش بینی کرده که مستلزم توافقی برای تقسیم قدرت است که در آن انصارالله به ویژه در شمال یمن مسلط باقی بماند، اما متحدان سعودی نفوذ خود را حفظ کنند. هر توافقی باید از سوی جناح‌های مختلف یمنی که در طول مناقشه ائتلاف‌ها و رقابت‌های در حال تغییر شکل داده‌اند، و نیز ریاض و تهران، که تنش‌زدایی نوپای آنها ممکن است به سرنوشت درگیری بستگی داشته باشد، تضمین کند. این امر به ویژه برای ولیعهد عربستان بسیار مهم است.
عمر کریم: اگرچه عربستان سعودی شروع به تنوع بخشیدن به منابع درآمد کرده، اما همچنان بودجه کلی این کشور به درآمدهای حاصل از بخش انرژی وابسته است، که نشان می دهد همچنان ستون فقرات اقتصاد عربستان باقی مانده است
کریم معتقد است که برای ولیعهد عربستان واضح است که برای دنبال کردن این مسیر تحول اقتصادی و اجتماعی، سعودی نمی تواند هیچ گونه درگیری طولانی مدت و عمده با ایران را تحمل کند. وی افزوده که اگرچه عربستان سعودی شروع به تنوع بخشیدن به منابع درآمد کرده، اما همچنان بودجه کلی این کشور به درآمدهای حاصل از بخش انرژی وابسته است، که نشان می دهد همچنان ستون فقرات اقتصاد عربستان باقی مانده است.
این نکته توسط یاسمین فاروق، محقق در برنامه خاورمیانه بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی تکرار شده است. او استدلال می‌کند که دو حمله در سال ۲۰۱۹ نشان داد که چگونه چنین تنش‌هایی با ایران می‌تواند با کاهش و حتی قطع درآمدهای عربستان سعودی از نفت و افزایش ریسک برای سرمایه‌گذاران خارجی در پروژه‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ مانند ابرپروژه شهر نئوم، گردشگری، تحقق اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ را مختل کند.
او همچنین به یک چرخش در سیاست خارجی عربستان سعودی اشاره کرده که یک سال قبل در واکنش به ترور جمال الخاشقجی روزنامه‌نگار تبعیدی سعودی، که توسط پرسنل سعودی در جریان بازدید از کنسولگری پادشاهی در استانبول کشته شد، آغاز شد. ایالات متحده، ولیعهد محمد بن سلمان را مستقیماً به قتل ربط داد، چیزی که او و دولتش همیشه آن را رد کرده اند. فاروق به نیوزویک گفته است که کاخ تیم مشاوره سیاست خارجی را تغییر داد و مرحله کاهش تنش منطقه‌ای از جمله با ایران را آغاز کرد. به گفته فاروق، ریاض این مسئله را پنهان نمی کند که هدف فعلی آن یافتن یک خروج پایدار از این درگیری است، رویکرد عربستان سعودی به جنگ یمن نیز به طور قابل توجهی تکامل یافته است. او استدلال کرده که ریاض قطعاً به کمترین رضایت می‌دهد، اما نمی‌تواند به حوثی‌ها اجازه دهد که پیروزی مشخصی را اعلام کنند یا رضایت مردم را جلب کنند.
صنم وکیل: حتی در زمانی که ولیعهد در اولویت رفع مناقشه در یمن است، تلاش ها برای آتش بس و صلح گسترده تر برای دستیابی به زمان طولانی تر از آنچه پیش بینی شده بود
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس مستقر در لندن، همچنین خاطرنشان کرده که حتی در زمانی که ولیعهد در اولویت رفع مناقشه در یمن است، تلاش ها برای آتش بس و صلح گسترده تر برای دستیابی به زمان طولانی تر از آنچه پیش بینی شده بود.
وکیل گفته است که این موضوع نشان می دهد که راه پیش رو برای پادشاهی دشوار خواهد بود. یمن همواره یک خطر درازمدت تشدید تنش برای عربستان خواهد بود که مستلزم مدیریت و حمایت مستمر، نه تنها با صنعا و تهران، بلکه با قبایل در سراسر یمن است. وی افزوده است که هدف میان‌مدت و بلندمدت ریاض جدا کردن حوثی‌ها از تهران است، اما برای رسیدن به آن نیاز به آتش‌بس و ایجاد روابط پایدار با حوثی‌ها و سراسر کشور دارد. این امر همچنین مستلزم حفظ تعامل پایدار با همان قدرتی است که عربستان سعودی از مدت‌ها پیش به‌عنوان منبع اصلی مشکلات امنیتی خود معرفی می‌کرد.
وکیل گفته که رهبری عربستان سعودی با تجربه حملات ایران از یمن و تاسیسات نفتی آن، ارتباط امنیت منطقه و رفاه اقتصادی را درک کرده است. برای موفقیت این چشم انداز، پادشاهی باید به جنگ یمن پایان دهد و هرگونه موشک و هواپیمای بدون سرنشینی را که بر فراز این پادشاهی پرواز می کند، متوقف کند. هر دوی این حرکت‌ها مستلزم گفت‌وگو و میانجیگری با تهران است.
در حالی که سرهنگ حماسعید، مدیر برنامه‌های انستیتوی صلح ایالات متحده در خاورمیانه استدلال کرده که عربستان سعودی مجبور شده است از تأثیر درگیری در خاورمیانه که حداقل به دو دهه قبل از حمله آمریکا به عراق و پس از آن عقب‌نشینی در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، درس‌هایی بیاموزد؛ در همان سالی که منطقه تحت تأثیر تهاجمات بیشتر قرار گرفت. جنبش اعتراضی بهار عربی و آغاز آنچه که به عنوان داعش ظهور خواهد کرد.
در جایی که راه‌حل‌های نظامی ارائه نشده، عربستان سعودی تحت رهبری ولیعهد محمدبن سلمان روی یک مسیر دیپلماتیک شرط می‌بندد تا از مرزهای جنوبی خود محافظت کرده و حملات را متوقف کند، زیرا آرزوی مدرن‌سازی و چشم‌انداز ۲۰۳۰ و همه این پروژه‌های بزرگ که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ از سوی پادشاهی دارد.
به گفته حماسعید، سرمایه‌گذاران خارجی، به عربستان سعودی و خاورمیانه باثباتی نیاز دارد که در معرض تهدید پهپادها و موشک‌ها قرار نگیرد. بنابراین، این موضوع ترکیبی از انگیزه‌های مثبت برای عدم خروج منابع و کمک به ثبات است.
نظر شما