انواع تخلفات گمرکی و نحوه اعتراض به آنها

بازار: تخلف گمرکی عبارت است از هرنوع فعل یا اقدام و یا هرنوع اظهار یا عملی که برخلاف قوانین و مقررات گمرکی یا مربوط به صادرات و واردات ورودیه های گمرکی که مشمول تعریف و مصادیق قاچاق کالا و ارز نباشد. به عبارت ساده تر عبارت است از هرگونه نقض یا مبادرت به نقض قانون گمرکی. از آن جایی که با گسترش مراوده های تجاری ، لزوم واردات و صادرات به قلمرو سرزمینی اجتناب ناپذیر است. دولت جهت نظارت بر این امر قوانین و مقرراتی را پیش بینی نموده و عدم پایبندی به آن را مستحق پیگیری و اعمال قانون دانسته ، به همین دلیل ضروری است تا تجار و بازرگانان ضمن آشنایی با این دسته از تخلفات ، نحوه اعتراض به آن را نیز فراگیرند تا اشتباهات کوچک منجر به بروز خسارت هنگفت به آنها نگردد.

تخلفات گمرکی ناشی از کشف هرگونه مغایرت

مطابق ماده ۱۰۸ قانون امور گمرکی اگر بعد از اظهار کالا و قبل از ترخیص ، مغایرتی کشف شود که اولاً جزو مصادیق قاچاق نباشد و ثانیاً متضمن زیان مالی دولت باشد و ثالثاً مستلزم اخذ تفاوت وجوه متعلقه باشد ، شخص اظهارکننده مرتکب تخلف شده است. موارد زیر از جمله این دسته از تخلفات هستند :

• کم اظهاری در ارزش کالا ی گمرکی

زمانی که اظهار کننده ارزش واقعی کالا را کمتر اظهار کند و گمرک باتوجه به ماده ۱۵ قانون امور گمرکی این مغایرت در ارزش کالا را کشف کند مطابق قوانین گمرکی با شخص متخلف برخورد می کند. البته نظر گمرک در این مورد قطعی نیست و صاحب کالا می تواند به این مسئله در دفتر بررسی و تعیین ارزش گمرک جمهوری اسلامی ایران و متعاقباً در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی اعتراض کند.

• کم اظهاری در وزن یا تعداد یا مقدار کالا

به مثابه بند قبلی زمانی که اظهارکننده کالا وزن خالص کالا یا تعداد و مقدار صحیح آن را کمتر اظهار کند و گمرک با بررسی های به عمل آمده از جمله ارزیابی فیزیکی کالا یا بررسی وزن یک واحد کالا و انطباق آن با تعداد اظهار شده موضوع (کم اظهاری) را کشف کند ، مطابق مقررات با فرد خاطی برخورد می کند.

• صحیح نبودن تعرفه اظهار شده یا مأخذ آن

چنانچه ازنظر گمرک تعرفه اظهاری صحیح نباشد و کالا در ردیف تعرفه دیگری با مأخذ بالاتر قابل طبقه بندی باشد یا مأخذ واقعی کالای اظهار شده ، کمتر از مأخذ صحیح و واقعی اظهار شود و این اقدام منجر به زیان مالی دولت شود ، تخلف فرد احراز می شود.

• وجود کالای اضافی

هرگاه همراه کالای اظهار شده کالای اضافی غیر هم نوع که در اسناد تسلیمی ذکری ازآن شده باشد نیز تخلف است و البته اگر در اسناد مربوطه اشاره ای به آن نشده باشد قاچاق محسوب می شود.

• میزان جریمه تخلف گمرکی ناشی از مغایرت

میزان جریمه ای که از شخص متخلف اخذ می شود بسته به شدت و زیان مالی ناشی از آن که به دولت وارد می شود از قرار زیر است :

الف) اگر مغایرت بعد از اظهار کالا متضمن زیان مالی دولت باشد علاوه بر اینکه ما به التفاوت حقوق گمرکی از متخلف اخذ می شود ، جریمه ای معادل ۱۰ تا ۱۰۰ درصد ما به التفاوت مذکور بسته به شرایط حاکم بر پرونده از فرد مذکور اخذ می گردد. البته اگر مغایرت بین اظهار و کالای موجود منتهی به اخذ ما به التفاوت به میزان بیش از ۵۰ درصد حقوق ورودی کالا شود ، جریمه ای که اخذ می شود معادل ۵۰ تا ۱۰۰ درصد ما به التفاوت خواهد بود.

ب) اگر اظهار خلاف واقع صاحب کالا متضمن زیان مالی دولت نباشد ، به تشخیص رئیس گمرک محل جریمه ای معادل یک میلیون تا دومیلیون ریال از شخص متخلف اخذ و اظهارنامه ارائه شده اصلاح می گردد.

ج) اگر کالا ممنوع الورود باشد علاوه بر اخذ جریمه وفق بند قبل ، حداکثر سه ماه به صاحب کالا یا نماینده قانونی وی فرصت داده می شود تا نسبت به اعاده یا خارج کردن کالا از محوطه گمرکی اقدام کند و درصورتی که طبق این مقرره اقدام نشود کالا به نفع دولت ضبط می گردد.

تخلفات گمرکی ناشی از تأخیر در خروج و تحویل وسیایل نقلیه و کالا در مهلت مقرر

برخی از کالاها و وسایل نقلیه به صورت موقت وارد قلمرو سرزمینی ایران می شوند و در زمان ورود تحت رویه ورود موقت ، ورود موقت برای پردازش یا مرجوعی ورودیه عبوری مقرر می شود که وسبله نقلیه یا کالای مزبور ظرف مهلت تعیین شده از قلمرو گمرکی خارج شوند ، حال اگر این اقدام صورت نگیرد و کالا یا وسیله نقلیه مزبور بیش از مهلت تعیین شده در قلمرو گمرکی بماند فرد واردکننده متخلف محسوب شده و جریمه می شود.

• موارد معافیت از تخلف گمرکی تأخیر در خروج

بیان شد زمانی که کالایی به صورت موقت وارد می شود و باید ظرف مهلت خاصی از قلمرو گمرکی خارج شود. اما این حکم مطلق نیست و درمواردی شخص علی رغم گذشت مهلت جریمه نمی شود.

یکی از این موارد قوه قهریه یا همان فورس ماژور است. زمانیکه بنا به دلایل قهری مثل تلف کالا ، امکان خروج وسیله وارد شده مقدور نباشد ، شخص باید دلیل عدم امکان خروج کالا یا وسیله نقلیه را به گمرک بنا به مستندات قابل قبول اعلام نماید. در این صورت است که شخص از احراز تخلف و جریمه قانونی معاف می گردد.

مورد دیگر که شاید بتوان در این دسته بندی قرار داد تمدید مهلت تعیین شده از طرق قانونی است. برای مثال زمانی که وسیله نقلیه ای به استناد جواز عبور بین المللی وارد کشور می شود و مقرر است ظرف ۶ ماه از کشور خارج شود ولی قبل از اتمام مهلت شش ماهه از طریق وزارت خارجه و گمرک جمهوری اسلامی ایران نسبت به تمدید این مهلت اقدام می کند نیز معاف از اثرات و عواقب تخلف گمرکی است.

• مواردی که تأخیر در خروج وسایل نقلیه و کالا قاچاق تلقی می شود

درمواردی که کالا یا وسیله نقلیه ای تحت عنوان ورود موقت یا عبور وارد قلمرو سرزمینی می شود ، اگر ظرف مهلت مقرر از قلمرو گمرکی خارج نشود و یا به گمرک تحویل نگردد ، اصل بر این است که عمل شخص قاچاق محسوب می شود و تخلف درنظر گرفتن این عمل زمانی قابل اعمال است که مورد از شمول قاچاق خارج شده باشد. برای مثال به دلیل عدم احراز سوء نیت شخص ، حکم بر برائت وی صادر شود یا وجه تعهد یا تضمین دریافت شده از صاحب وسیله نقلیه یا کالا به درآمد واریز نشده باشد. همچنین اگر درخصوص رویه های ورود موقت ، ورود موقت برای پردازش ، مرجوعی و عبور داخلی و خارجی تا زمانی که اعلام جرم نشده است (بازه زمانی اعلام جرم در هرکدام از رویه ها متفاوت است) کالای مزبور تحویل گمرک شود و موضوع از شمول قاچاق خارج و صرفاً تخلف گمرکی محسوب می شود.

• میزان جریمه ناشی از تخلف گمرکی تأخیر در خروج کالا

درصورت تحقق تخلف مذکور جریمه متعلق به ازای هر روز تأخیر محاسبه می شود. این مبلغ روزانه که باتوجه به اوضاع و احوال و شرایط حاکم توسط رئیس گمرک محل تعیین می شود روزانه چهارصد هزار تا دومیلیون ریال است.

کسر و اضافه تخلیه

یکی دیگر از تخلفات گمرکی مبتلا به حالتی است که معلوم می شود مقدار بسته هایی (پالت ها) که از مبادی مجاز و قانونی وارد گمرکی شده کمتر یا بیشتر از میزان اظهار شده در اظهارنامه اجمالی باشد که در این صورت بحث کسر یا اضافه مطرح می شود. در این حالت اظهارکننده باید ظرف ۳ ماه اسناد و مدارک مورد قبول گمرک را برای توضیح علت اختلاف ارائه نماید ، درغیراین صورت مطابق ماده ۱۰۴ قانون امور گمرک برخورد می شود. مطابق این ماده :

الف : درمورد اضافه تخلیه ، بسته یا بسته های اضافی ضبط می گردد.

ب) درمورد کسر تخلیه مطابق ماده ۱۱۰ یک تا دومیلیون ریال جریمه اخذ می گردد.

اظهار کالای ممنوع الورود با نام و مشخصات صحیح و کامل

این تخلف زمانی صورت می گیرد که شخص اقدام به اظهار کالایی کند که ورود آن به کشور ممنوع است. درچنین حالتی به جهت اینکه کالا با نام و مشخصات کامل و صحیح اظهار شده و درواقع اظهارکننده سوء نیتی نداشته ، لذا قانونگذار آن را در زمره تخلفات گمرکی دانسته و مقرر کرده تا صاحب کالا ظرف مهلت سه ماه که قابل تمدید نیز نمی باشد جهت اعاده کالا به خارج یا خروج آن از کشور اقدام نماید. اگر صاحب کالا یا نماینده قانونی او ظرف مدت سه ماه از تاریخ اخطار ، اقدام به خارج کردن کالای مزکور نکند و یا به صورت کتبی عدم موافقت خود را از خارج نمودن کالا قبل از سه ماه به گمرک اعلام نماید ، کالا به نفع دولت ضبط و مراتب به وی ابلاغ می شود.

زمانی که کالا به دلیل عدم خروج در مهلت سه ماهه به نفع دولت ضبط می شود ، صاحب کالا دوماه فرصت دارد تا به ضبط کالای خود در دادگاه اعتراض کند. درصورتی که صاحب کالا پس از ضبط ظرف دوماه به این مسئله اعتراضی نکند یا درصورت اعتراض ، قرار رد اعتراض وی صادر شود ، ضبط صورت گرفته قطعی می شود.

نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر صاحب کالا ظرف مدت دوماهه به ضبط کالای خود اعتراض کند ، موظف است حداکثر ۱۵ روز پس از مراجعه به دادگاه و اعتراض مراتب را با تسلیم رسید به گمرک اطلاع دهد ، در غیراین صورت باز هم ضبط کالا به نفع دولت قطعی می شود.

ترخیص کالای ممنوع الورود به جای کالای مجاز

کالای ممنوع الورود که در بند قبلی مفصلاً شرح داده شدند ، اگر بنا به دلایلی از گمرک ترخیص شوند صاحب کالا مرتکب تخلف شده و وفق مقررات درخصوص این تخلف اقدام می شود. در این حالت یعنی زمانی که کالای ممنوع الورودی برای ورود قطعی با نام و مشخصات کامل و صحیح اظهار شده و بدون استفاده از اسناد خلاف واقع از گمرک ترخیص شده ، دوحالت می شود متصور شد :

حالت اول : اگر تمام یا قسمتی از کالای ترخیص شده در اختیار صاحب کالا باشد ، کالا توقیف می شود. حقوق گمرکی پرداخت شده توسط صاحب کالا به وی مسترد می شود و مطابق بند قبل (تخلف اظهار کالای ممنوع الورود با نام و مشخصات صحیح و کامل) و وفق ماده ۱۰۵ رفتار می شود.

حالت دوم : اگر تمام یا قسمتی از این کالا در ید صاحب کالا نباشد ، چنانچه معلوم شود در زمان ترخیص کالا حقوق ورودی بیشتری به آن تعلق می گرفته ، ما به التفاوت و حقوق گمرکی از صاحب کالا دریافت می شود.

اعتراض به جریمه های ناشی از تخلفات گمرکی

ممکن است شخصی که از نظر گمرک مربوطه مرتکب تخلف شده و جریمه ای برای او تعیین گردیده است ، به اصل جریمه یا میزان آن اعتراض داشته باشد. شرایط و شیوه اعتراض مسائلی است که نیاز به توضیح بیشتر دارند.

• نحوه اعتراض به جریمه

الف) درصورتی که صاحب کالا به اصل یا میزان اعتراض داشته باشد و کالا هنوز از گمرک خارج نشده باشد ، می تواند اعتراض خود را به صورت کتبی و با ارائه مدارک و مستندات به رئیس گمرک ارائه دهد.

ب) اگر صاحب کالا یا نماینده وی قصد خارج کردن کالای خود از گمرک را داشته باشند ، برای اعتراض به اصل جریمه یا میزان آن باید اقدام به تودیع وثیقه یا تأمین جریمه (ارائه ضمانت نامه بانکی) نماید تا بتواند اعتراض خود را ثبت نماید.

لازم به ذکر است در هر دوحالت فوق پس از تقدیم اعتراض و ادله و مستندات به رئیس گمرک محل و تشکیل پرونده ، رئیس گمرک پرونده را به دفتر مربوطه (مرکز واردات و امور مناطق آزاد ویژه گمرک جمهوری اسلامی ایران) ارسال می کند تا پس از تهیه گزارش مستند و مستدل جهت رسیدگی به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ارجاع شود.

• موارد موثر در تعیین میزان رجریمه های ناشی از تخلف گمرکی

زمانی که یکی از موارد تخلقات گمرکی مثل کم اظهاری در ارزش کالای گمرکی صورت می گیرد و گمرک تحقق آن را مسلم بداند ، رئیس گمرک محل با لحاظ نوع تخلف ، میزان زیان وارده به دولت که ناشی از آن تخلف است ، تکرار و تعدد تخلفات صورت گرفته ، حجم و نوع و ارزش کالا ، میزان و درصد جریمه را تعیین می نماید.

در ابتدای مرقومه حاضر بیان شد که گسترش تجارت بین الملل و لزوم ارتباط جهانی بین ملل و دول مختلف باعث افزایش مسائل و اختلافات مربوطه به امور گمرکی و واردات و صادرات شده است. تجار و بازرگانان بین المللی که اصولاً در رشته های حقوقی سررشته ای ندارند و به قوانین مربوطه اشرافی حاصل نکرده اند ، با کوچک ترین سهل انگاری متأسفانه زیان های مالی سنگینی را متحمل می شوند و این امر لزوم بهره مندی از مشاوره و وکیل حرفه ای در امر مربوطه را اثبات می نماید. گروه وکلای دادپویان حامی به بهره مندی از تجارب متخصصین امر آماده ارائه مشاوره و قبول وکالت در امور گمرکی و صادرات و واردات می باشد.