خراسان رضوی بهشت گردشگران روستایی؛ از دهکده چوبین تا تلفیق ماسوله و قمصر

بازار گروه استان ها: استان خراسان رضوی دارای روستاهای بسیاری است که برخی از آن ها دارای شهرت و آوازه جهانی هستند.

«دهکده چوبین» یکی از بناهای احداث شده توسط مهندس حمید مجتهدی از جمله مکان هایی است که توانسته به روستای «آقا ملا محمد زاده » از توابع شهرستان نیشابور در عین گمنامی اما شهرت جهانی ببخشد و سالانه پای هزاران گردشگر خارجی و داخلی را به این روستا باز کند.

روستای «کنگ» در ۲۹ کیلومتری غرب مشهد نیز یکی دیگر از روستاهایی است که با معماری پلکانی خود، عنوان ماسوله خراسان را به خود اختصاص داده است و سالانه پذیرای میهمانان بسیاری از اقصی نقاط جهان است.

از هنر دست مردان این دیار و معماری سنتی در روستاهای یاد شده که بگذریم طبیعت زیبای خراسان رضوی نیز موجب شده تا روستاهای بسیاری در این استان به مقصد گردشگری گردشگران تبدیل شود که دیدن آن ها مفرح بخش است.

«روستای اخلمد» نیزاز جمله زیباترین و خوش‌آب‌وهواترین ییلاق‌ها در نزدیکی شهر مشهد است که بسیاری از مسافران و ساکنان این شهر را برای لذت از طبیعت زیبا و جاذبه‌های برجسته، به سوی خود جلب می‌کند.

روستای اخلمد در شهرستان چناران قرار دارد و بین کوه‌های بینالود واقع شده است. به‌جز وفور منابع آب، وجود قله‌های بلند و دره‌های سرسبز در اطراف این روستا نیز سبب تفاوت اقلیم این منطقه با سایر نقاط خراسان رضوی شده‌اند.

روستای فرخد در ۵ کیلومتری مشهد نیز یکی از مناطق دینی است که در فصل بهار به دلیل برداشت گل محمدی از دشت های فراخ آن و برپایی مراسم گلاب گیران به قمصر خراسان شهرت یافته و میزبان گردشگران بسیاری از اقصی نقاط ایران و جهان است.

به منظور آشنایی با ظرفیت های گردشگری روستایی این استان در ادامه به معرفی ظرفیت های دیدنی روستاهای مذکورمی پردازیم.

دهکده چوبین

دهکده چوبین نام محلی است که دریکی از روستاهای نیشابور به نام «محمدآباد آقازاده» در استان خراسان رضوی واقع در شمال شرقی ایران ساخته‌شده است.

این دهکدهٔ چوبی کم نمونه و بی‌همتا در ایران به‌وسیله حمید مجتهدی (متولد ١٣١٩ و متوفی در پاییز ١٣٩٢) از نوادگان محمدکاظم خراسانی ساخته‌شده و یکی از دیدنی‌ها و تفرجگاه‌های نیشابور است.

نام «دهکده چوبین» برخاسته از ویژگی منحصربه‌فرد سازه‌های آن در استفاده کامل از چوب و به‌کارگیری روشی نوین در ساخت بناهای آن‌که برخاسته از پیشینه تاریخی - فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت‌های اقلیمی و جغرافیایی منطقه است. دیدنی‌های این دهکده شامل مسجد چوبی، موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه و نانوایی، آلاچیق، سراچه‌ها، فضای سبز و اکوسیستم زیبای آن به همراه کشاورزی و دام‌پروری است.

این مسجد، اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان است و ۲۰۰ مترمربع وسعت دارد.

شادروان مهندس حمید مجتهدی خالق دهکده چوبین در سال ۱۳۱۹ در نیشابور به دنیا آمد، وی پس از اتمام تحصیلات دوره‌های ابتدایی و دبیرستان برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت، مهندس مجتهدی بعد از پایان تحصیلات خود در رشته عمران دانشگاه برکلی کالیفرنیا در سال ۱۳۶۰ به ایران بازگشت و به احیای املاک و اراضی جد خود پرداخت.

او دهکده چوبی نیشابور را بر مبنای گرایش تخصصی‌اش (سازه‌های مقاوم در برابر زلزله) بنا کرد و اولین مسجد چوبی ایران و جهان را در این دهکده زیبا و دیدنی احداث کرد.

گرچه شاخصه اصلی دهکده چوبی مسجد آن است ولی این دهکده تنها محدود به مسجد نیست و خانه چوبی استاد مجتهدی نیز که طراحی و ساخت بسیار جالبی دارد در این دهکده واقع‌شده است.

معماری چوبی

در همین راستا فرزند مرحوم مجتهدی در گفت و گو با بازار اظهار می کند: «دهکده چوبین با دو هدف متفاوت ساخته شد. ما وقتی قصد داشتیم مسجد را بسازیم مسجدی در زمان آخوند خراسانی برپا بود که پدرم قصد احیای آن را داشت، در کنار مسجد، موزه صنایع دستی و کتابخانه نیز ساخته شد.

گردشگری رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی و محیط جغرافیایی دارد، در سال ۱۳۹۸ سیل آمد و سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز شیوع کرونا موجب شد در خصوص آمار بازدیدکنندگان به جمع بندی نرسیم اما معمولاً دهکده چوبی به طور میانگین حدود ۱۰۰ هزار نفر در سال بازدید کننده دارد

هدف از ساخت دهکده چوبی با هدف ساخت مسجد مرتبط بود اما نگاه پدرم توسعه پایدار بود به طوری که ما بتوانیم شهرک هایی را بسازیم که درون گرا باشند یعنی تفکر شهرسازی نیز از دیگر اهداف ساخت دهکده چوبی بود.

از تولید غذای ارگانیک گرفته تا زندگی کردن در همان محل و اهمیت دادن به طبیعت منطقه مورد نظر و بحث میکرو اپلین ها که بحث ساخت درخت ها و فضای سبز مصنوعی است و همچنین تولید و تکثیر گونه های در حال انقراض نیز مد نظر بود.

ساخت مسجد چوبی ۱۶ ماه زمان برد یعنی از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۷۹ غیر از مسجد سایر مواردی که در دهکده چوبی وجود دارد، به طور کلی ۳ سال به طول انجامید به طوری که کتابخانه در سال ۱۳۸۰ افتتاح شده و شالوده اصلی این مجموعه تقریباً در سال ۱۳۸۲ به وجود آمد.

گردشگری رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی و محیط جغرافیایی دارد، در سال ۱۳۹۸ سیل آمد و سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز شیوع کرونا موجب شد در خصوص آمار بازدیدکنندگان به جمع بندی نرسیم اما معمولاً دهکده چوبی به طور میانگین حدود ۱۰۰ هزار نفر در سال بازدید کننده دارد.»

ماسوله خراسان

روستای کنگ که به ماسوله خراسان شهرت دارد نیز یکی دیگر از روستاهای دیدنی و ظرفیت گردشگری در این استان است.قدمت کنگ که به ماسوله خراسان معروف است، به‌پیش از اسلام بازمی‌گردد و سالانه گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند.

به گزارش خبرنگار بازار؛ روستای کنگ در ۱۹ کیلومتری غرب طرقبه و ۲۹ کیلومتری غرب مشهد قرار دارد و با معماری پلکانی خود، عنوان ماسوله خراسان را گرفته است.

سفر به روستای کنگ در ۱۹ کیلومتری شهرستان طرقبه و قدم زدن در پلکان های سنگی نه تنها زیبایی های خاص خود را دارد بلکه سفری ارزان محسوب می شود.

طغرایی: برگزاری آداب‌ورسوم سنتی و رواج میراث‌ فرهنگی ناملموس ارزشمند مذهبی و ملی در این روستا همچون آئین علم‌گردانی و تعزیه‌خوانی ماه محرم سنتی و همچنین پاسداشت جشن نوروز و چهارشنبه‌سوری، بخش هویتی فرهنگی این روستاست

البته یک پژوهش در این روستا نشان می دهد که آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی وسیعی زندگی مردم کنگ و محیط‌زیست منطقه را متأثر کرده است و سبب شده تا مردم کنگ در ارتباط با گردشگری موضعی دوگانه داشته باشند؛ از یک‌سو می‌خواهند ارزش‌های فرهنگی و محیط طبیعی خود را حفظ کنند و از سوی دیگر نیز از منافع ورود گردشگر استقبال می‌کنند.

مردم کنگ بر هویت طایفه‌ای، ملی، دینی و ارزش‌های بومی خود تعصب‌دارند و نسبت به وضعیت پوشش گردشگران و بی‌توجهی برخی از گردشگران به مسائل دینی حساس‌اند و رفتار برخی از آنان را مغایر باارزش‌های اهالی می‌دانند و دلیل آسیب فیزیکی به باغات و حتی افزایش کج روی در این روستا می‌دانند.

ثبت گنگ در فهرست آثار ملی ایران

مسئول ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی بابیان اینکه محدوده تاریخی بافت باارزش فرهنگی تاریخی روستای گنگ به شماره ۳۳۰۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت‌شده است اظهار می‌کند: وجود طبیعت بکر، رودخانه و باغات سرسبز و چشم‌انداز زیبای آن، ظرفیت منحصربه‌فردی را برای حضور گردشگران و طبیعت گردان در این روستا به وجود آورده است.

محمود طغرایی اذعان می‌کند: برگزاری آداب‌ورسوم سنتی و رواج میراث‌ فرهنگی ناملموس ارزشمند مذهبی و ملی در این روستا همچون آئین علم‌گردانی و تعزیه‌خوانی ماه محرم سنتی و همچنین پاسداشت جشن نوروز و چهارشنبه‌سوری، بخش هویتی فرهنگی این روستاست.

وی ادامه می‌دهد: بافت تاریخی این روستا با معماری بومی که دارد، از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است و تحت تأثیر عوامل مختلف طبیعی همچون رودخانه و شیب طبیعی زمین و در مسیر رخدادهای تاریخی و مهاجرت‌های اقوام مختلف، بیش از ۷۰۰ سال گذشته در این منطقه ایجادشده و با استفاده هوشمندانه از مصالح بوم آورد محلی مانند سنگ و چوب توانسته در طول زمان به حیات فعال روستایی خود ادامه دهد.

طغرایی تصریح می‌کند: در روستای گنگ، تکیه سفلی، قبرستان تاریخی و مزار موسوم به مزار شیخ عبدالله در پنج کیلومتری ضلع غربی روستا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

زیباترین ییلاق خراسان

روستای اخلمد از زیباترین و خوش‌آب‌وهواترین ییلاق‌ها در نزدیکی شهر مشهد است که بسیاری از مسافران و ساکنان این شهر را برای لذت از طبیعت زیبا و جاذبه‌های برجسته، به سوی خود جلب می‌کند. فراوانی منابع طبیعی آب در اطراف این روستا مانند رودها و چشمه‌های خروشان، سبب تنوع بالا در پوشش گیاهی روستای اخلمد نسبت به سایر شهرهای اطراف آن می‌شود.

روستای اخلمد در شهرستان چناران قرار دارد و بین کوه‌های بینالود واقع شده است. به‌جز وفور منابع آب، وجود قله‌های بلند و دره‌های سرسبز در اطراف این روستا نیز سبب تفاوت اقلیم این منطقه با سایر نقاط خراسان رضوی شده‌اند. روستای اخلمد با توجه به ظرفیت‌های برجسته‌ طبیعی که دارد، در طول سالیان اخیر مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است و به همین دلیل زیرساخت‌های مناسب گردشگری در این منطقه در حال بهبود هستند.

از معروف‌ترین جاذبه‌های طبیعی در روستای اخلمد می‌توان به آبشار آن اشاره کرد که سبب طراوت طبیعت اطراف خود شده است.

گردشگران زیادی در طول فصل گرم سال که هوا در شهر مشهد نیز بسیار گرم و آزاردهنده است، برای لذت از هوای خنک و صعود به کوهستان‌های اطراف اخلمد، به این روستا سفر می‌کنند. محیط این روستا و مناظر اطراف آن برای عکاسی از طبیعت بسیار زیبا هستند.

در دره اخلمد صخره‌هایی بلند و آهکی با پستی و بلندی فراوان به چشم می‌خورند که برای تردد و ورزش صخره‌نوردان مناسب هستند. آب جاری چشمه‌ها و آبشارها در این دره شیرین است و منطقه‌ای با این حجم از منابع آبی در خراسان مانند دره اخلمد وجود ندارد.

بیدخوری: بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری، گردشگری روستایی شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی است که امکان بهره‌مندی از منابع طبیعی و جاذبه‌های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی و کار در مزرعه و کشاورزی را فراهم می‌آورد

روستای اخلمد در فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتری از شمال غربی مشهد و در شهرستان چناران قرار دارد. این روستا در فاصله ۲۴ کیلومتری جنوب غربی چناران واقع شده است و از شهرهای قوچان، مشهد، سبزوار و نیشابور می‌توانید به‌سمت این روستا بروید. دسترسی به روستای اخلمد از مسیر جاده مشهد قوچان صورت می‌گیرد.

شوق زندگی با توسعه گردشگری روستایی

معاون گردشگری اداره ‌کل میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان اینکه پیش از این سال ۲۰۲۰ به‌عنوان «گردشگری و توسعه روستایی» نامگذاری شد به بازار گفت: بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری، گردشگری روستایی شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی است که امکان بهره‌مندی از منابع طبیعی و جاذبه‌های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی و کار در مزرعه و کشاورزی را فراهم می‌آورد.

یوسف بیدخوری اذعان می کند: اگرچه کشور ما ایران با برخورداری از آب‌وهوای چهارفصل و متنوع پتانسیل‌های بی‌نظیری در جذب گردشگران کشاورزی دارد و هر استان کشور می‌تواند شرایط مناسبی را در این خصوص برای ارائه خدمات گردشگری فراهم کند ولی نبود مجوزهای مرکز گردشگری کشاورزی جهت سرمایه‌گذاری و فعالیت بخش خصوصی ازیک‌طرف و عدم پیش‌بینی زیرساخت‌های لازم توسط دولت از سوی دیگر و هم‌چنین نبود نیروی آموزش‌دیده جهت ارائه خدمات استاندارد موانع مهم عدم توسعه روستایی و کشاورزی در کشور به شمار می‌رود.

بیدخوری: حضور گردشگران مزایای فراوانی دارد که از جمله می توان گفت که با جذب گردشگر درآمد فروشگاه های محلی، از فروشندگان صنایع دستی تا فروشندگان مایحتاج روزانه افزایش پیدا می‌کند

وی به ما می گوید: گردشگری کشاورزی زیرمجموعه گردشگری روستایی است لذا به توسعه سکونتگاه‌ها و مناطق روستایی کمک می‌کند و در این نوع از گردشگری، گردشگران با حضور در مزرعه، ضمن آشنایی با طیف متنوعی از فعالیت‌ها و اقدامات حوزه کشاورزی، محصول مورد نظر خود را به‌طور مستقیم از کشاورز خریداری می‌کنند.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان رضوی با بیان اینکه گردشگری می‌تواند گامی موثر در راستای اصلاح و تجدید حیات روستاها باشد اذعان می کند: با توسعه گردشگری روستایی و بوم‌گردی، خانه‌های قدیمی روستاها بازسازی می‌شوند و این علاوه بر زیباسازی روستاها، موجب ایجاد اشتغال برای آنان نیز می‌شود.

بیدخوری معتقد است: حضور گردشگران مزایای فراوانی دارد که از جمله می توان گفت که با جذب گردشگر درآمد فروشگاه های محلی، از فروشندگان صنایع دستی تا فروشندگان مایحتاج روزانه افزایش پیدا می‌کند و این موجب می‌شود تا ساکنان روستا، بیشتر تشویق به زندگی در آنجا شوند.

ظرفیت گردشگری روستایی

استان خراسان رضوی با وسعت ۱۱۸ هزار و ۸۵۱ کیلومترمربع معادل هفت درصد مساحت کل کشور شامل ۲۸ شهرستان، ۷۰ بخش و ۲۵۴۰ روستاست.

این استان همچنین با ۸.۱ درصد جمعیت کشور شش میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر جمعیت را در قالب ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار و ۹۱۶ خانوار دارد در خود جای‌داده است که یک‌میلیون و ۷۳۳ هزار نفر از این جمعیت در روستاهای استان سکونت دارند و طبیعت زیبای آن ظرفیت بسیار مناسبی برای گردشگری در روستاها فراهم ساخته است.