مهسا نظری؛ بازار: کاریز یا قنات کانالی در زیر زمین است که قبل از ورود تکنولوژی حفر چاه و پمپاژ آب به منظور رساندن آب به سطح زمین، توسط ایرانیان باستان حفر شده است.
ایرانیان باستان با حفر قنات توانستند آب‌های زیرزمینی را از زیر کوه‌ها و مناطق مرتفع به سوی دشت‌ها و مناطق پایین دست هدایت کنند و زمین‌های کشاورزی و مزارع خود را بدین وسیله آبیاری کنند، بنابراین در آن زمان اهمیت قنات معادل با ارزش حیات در این نواحی بوده است، با این حال امروزه نیز با وجود روش‌های مدرن برای دسترسی به آب همچنان قنات سازه‌ای ارزشمند به شمار می‌رود و نقش آن دراستخراج و استحصال آب برای مصارف کشاورزی و شرب و نیروی محرکه برای آسیاب‌های آبی همواره انکار ناپذیر است.
از عمده مزایای قنات‌ها در استان می‌توان به هزینه پایین استحصال آب نسبت به روش چاه، بهربرداری از امکانات ساده و محلی برای حفاظت و نگهداری، اشتغال‌زایی در منطقه، توسعه گردشگری، توسعه اقتصادی، بهربرداری مطلوب از سفره آب‌های زیر زمینی، صرفه جویی در مصرف انرژی، تأمین آب شرب شهرها و روستاهای واقع در پیرامون قنات‌ها اشاره کرد
فراموش شدن قنات‌های استان ایلام
در استان ایلام نیز از دوره قاجار تا کنون چشمه‌ها و قنات‌هایی وجود داشته که امروز نشانی از آنها نیست، متاسفانه طی چند دهه گذشته، توسعه شهری تاثیر سوء زیادی در تغییر مسیر و قطع شریان‌های حیاتی این قنات‌ها داشته است و اکثر این قنات‌ها کور شده و آب آنها در زیرزمین سرگردان مانده است و یا بعضا به فاضلاب قدیمی شهر و رودخانه‌ها متصل گشته است.
حفر چاه‌های غیر مجاز و خشکسالی، عدم توجه به احداث پروژه‌های عمرانی و احداث ساختمان‌ها آن هم بدون توجه به وجود قنات‌ها و عدم لایروبی مناسب نیز از دیگر عواملی هستند که موجب خشک شدن قنات‌ها و آب‌های زیرزمینی در استان ایلام شده‌اند.
با توجه به اقلیم گرم و خشک در استان ایلام یقینا با محو قنات‌ها تنها یک شیوه استحصال آب از منابع آبی از بین نمی‌رود بلکه با خشکیدن قنات‌ها، شاهد پدید آمدن خشکسالی در بلند مدت، کاهش سفره‌های آب زیرزمینی، فرونشست زمین، لطمه به حوزه کشاورزی و افزایش مهاجرت روستائیان در استان خواهیم بود
به گفته کارشناسان از عمده مزایای قنات‌ها در استان می‌توان به هزینه پایین استحصال آب نسبت به روش چاه، بهربرداری از امکانات ساده و محلی برای حفاظت و نگهداری، اشتغال‌زایی در منطقه، توسعه گردشگری، توسعه اقتصادی، بهربرداری مطلوب از سفره آب‌های زیر زمینی، صرفه جویی در مصرف انرژی، تأمین آب شرب شهرها و روستاهای واقع در پیرامون قنات‌ها، توسعه و رونق کشاورزی، بهره‌برداری در امور مربوط به صنعت، استفاده در زمینه دامداری پرورش آبزیان، گردش انداختن چرخ آسیاب‌های آبی، جلوگیری از شور شدن زمین‌ها و آب‌های زیر زمینی، بالابردن ارزش زمین‌های کشاورزی و سکونت‌پذیر شدن زمین‌های خشک و نیمه خشک اشاره کرد.
معایب از بین رفتن قنات‌ها
با توجه به اقلیم گرم و خشک در استان ایلام یقینا با محو قنات‌ها تنها یک شیوه استحصال آب از منابع آبی از بین نمی‌رود بلکه با خشکیدن قنات‌ها، شاهد پدید آمدن خشکسالی در بلند مدت، کاهش سفره‌های آب زیرزمینی، فرونشست زمین، لطمه به حوزه کشاورزی و افزایش مهاجرت روستائیان در استان خواهیم بود.
از این رو با ایجاد سازه، طوقه جینی و نصب درپوش می‌توان از قنات‌هایی که در مسیر عملیات جاده‌سازی و یا سیل هستند محافظت کرد و با کف‌شکنی، لایروبی و مرمت، کول‌گذاری و سیمانی کردن جوی‌های در محدوده هرنج قنات و جلوگیری از حفر چاه‌های عمیق که جدی‌ترین خطر تهدیدکننده قنات به شمار می‌رود، قنات را در برابر آسیب‌های ناشی از حوادث غیرمترقبه و دخالت‌های انسانی نگهداری نمود.
نظر به اهمیت قنات‌ها شاهد هستیم در اکثر نقاط کشور، کار نگهداری و احیای قنات به عنوان سرمایه‌ای تاریخی و ملی در دستور کار مسئولین قرار گرفته است، بنابراین می‌طلبد که مسئولان در استان ایلام برای حفظ، احیاء و بازسازی و نوسازی این آثار ارزشمند چاره‌ای بیندیشند و در راستای جذب گردشگران از آنها استفاده کنند و یا در جاهایی که لازم می‌دانند از آب این قنات‌ها بهره‌برداری کنند.
نظر شما