تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: اهمیت لیتیوم که گاهی اوقات از آن به عنوان طلای سفید یاد می شود، در دنیای امروزی و زندگی مدرن مشهود است و در انواع دستگاه های الکترونیکی، از تلفن های همراه گرفته تا خودروهای برقی، اساساً هر چیزی که نیاز به باتری قابل شارژ دارد، یافت می شود. بر همین اساس، انتظار می‌رود که تقاضای جهانی در سال‌های آینده همچنان از عرضه پیشی بگیرد.
کاخ سفید در سال گذشته اعلام کرد که مواد معدنی حیاتی مانند فلزات خاکی کمیاب، لیتیوم و کبالت_برای امنیت ملی و رفاه اقتصادی امریکا ضروری است، زیرا باتری‌های لیتیومی تقریباً در تمام سیستم‌های تسلیحاتی که توسط وزارت دفاع ایالات متحده استفاده می‌شود، به ویژه برای تجهیزات قابل حمل یافت می‌شوند و بر همین اساس این کشور در تلاش است تا سال ۲۰۲۶ به ۹۰۰۰۰ تن تولید در سال برسد.
از طرفی، در حالی که بخش معدن در کشورهای عربی از جمله شورای همکاری خلیج فارس شروع به رشد کرده، ایران نیز اقداماتی را برای توسعه بخش معدن و فلزات خود در سال‌های اخیر به عنوان بخشی از طرح‌هایی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود ارائه کرده که با ذخایر بالقوه بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار در میان ۱۵ کشور بزرگ غنی از مواد معدنی قرار دارد.
جدا از درآمدهای نفتی، حدود ۷ درصد از ذخایر معدنی جهان در ایران یافت می شود؛ به طوری که کشور را به یکی از مهم ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در جهان تبدیل می کند. این ذخایر عمده شامل روی، مس، نمک، زغال سنگ، سنگ آهن، اورانیوم، سرب، طلا، بوکسیت، مولیبدن، آنتیموان، گوگرد، شن و ماسه و لیتیوم است.
افزون بر این، ایران علیرغم ثروت عظیمی که در اختیار دارد، هنوز در تلاش است تا بخش معدنی خود را با ظرفیت کامل به کار گیرد؛ در حالی که یکی از دلایل اصلی این امر، کمبود ماشین آلات و تجهیزات لازم است. برای مقابله با چالش اخیر، ایران بر حمایت از صنعت صادرات محور و تولیدکنندگان دانش بنیان برای تحقیق و تولید ماشین آلات جدید به عنوان بخشی از زمینه های توسعه در بخش استخراج متمرکز شده است.
ایران از طریق استخراج معادن انجام فعالیتهایی را افزایش داده که می تواند میلیاردها دلار درآمد ارزی و در عین حال صدها هزار شغل جدید برای قشر جوان ایجاد کند
بر همین اساس، جمهوری اسلامی از طریق استخراج معادن انجام فعالیتهایی را افزایش داده که این موضوع می تواند میلیاردها دلار درآمد ارزی و در عین حال صدها هزار شغل جدید برای قشر جوان ایجاد کند. چندی پیش هم ایران از کشف اولین ذخیره لیتیوم به میزان ۸.۵ میلیون تن معادل کربنات لیتیوم (LCE) در استان همدان خبر داد که خبر مثبتی از احتمال وجود ذخایر دیگر در منطقه غرب ایران است و کشور تا دو سال آینده قادر به استخراج لیتیوم از دو ذخایر لیتیوم جدید کشف‌شده خواهد بود. این ذخایر مساحتی حدود ۱۱ کیلومتر مربع در دشت قهاوند در بیش از ۵۰ کیلومتری شرق مرکز استان همدان قرار دارد.
در حالی که این کشف نزدیک به چهار سال به طول انجامید، وزارت صمت در حال مطالعه ظرفیت‌های فن‌آوری موجود در دو کشور توسعه‌یافته به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای راه‌اندازی معادن از طریق مشارکت با سرمایه‌گذاران خصوصی است؛ به طوری که مسئولین این وزارت خانه انتظار دارند از طریق ذخایر وسیع خاک رس که منبع لیتیوم است، ذخایر سنگ لیتیوم بیشتری در همدان کشف شود.
اگر برآورد ۸.۵ میلیون تنی دقیق باشد، ممکن است این مسئله به این معنا باشد که ایران در حال حاضر دومین ذخایر بزرگ لیتیوم در جهان را در اختیار دارد. این میزان بزرگترین ذخایر خارج از آمریکای جنوبی خواهد بود و پس از ذخیره ۹.۲ میلیون تنی در شیلی، دومین رتبه در میزان ذخایر محسوب می شود. بر همین اساس، با ذخایر جهانی لیتیوم که حدود ۸۹ میلیون تن تخمین زده می شود، ایران احتمالاً تقریباً یک دهم عرضه لیتیوم جهان را در اختیار دارد.
کشف اخیر لیتیوم توسط ایران توجه بیشتری را به سوی بخش معدن در خاورمیانه معطوف خواهد کرد، زیرا اهمیت استراتژیک این ماده معدنی برای اکثر فناوری‌های کم کربن که به آینده کم کربن در اکوسیستم جهانی باتری و تحرک الکتریکی کمک می‌کنند، فزاینده است
افزایش توجه خاورمیانه به بخش معدن
حال، کشف اخیر لیتیوم توسط ایران توجه بیشتری را به سوی بخش معدن در خاورمیانه معطوف خواهد کرد، زیرا اهمیت استراتژیک این ماده معدنی برای اکثر فناوری‌های کم کربن که به آینده کم کربن در اکوسیستم جهانی باتری و تحرک الکتریکی کمک می‌کنند، فزاینده است. علاوه بر آن، وزن ژئوپلیتیکی که ایران می تواند از لیتیوم به عنوان ابزار منابع طبیعی برای مذاکره در مورد رفع تحریم های اعمال شده توسط غرب از جمله ایالات متحده، اتحادیه اروپا و متحدانش استفاده کند، افزایش خواهد یافت، ضمن اینکه ایران می تواند پتانسیل منابع معدنی خود را برای جذب بیشتر سرمایه گذاری خارجی و رشد اقتصاد از طریق اکتشاف لیتیوم به بازار عرضه کند.
اهمیت ژئوپلیتیک گسترده‌تر؛ رشد روابط با چین
ایران ممکن است از لیتیوم برای تقویت بیشتر روابط خود با چین استفاده کند. این موضوع در حالی مطرح است که چین به تسهیل و بازگشت روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی و توافق دو کشور کمک کرده است. چین با تولید بیش از سه چهارم باتری‌های لیتیوم یونی جهان و کنترل بیشتر تأسیسات پردازش لیتیوم جهان که در رقابت جهانی باتری‌ها پیشرو هستند، بزرگترین مصرف‌کننده لیتیوم است.
تولید لیتیوم در مقیاس بزرگ تنها روابط ایران و چین را عمیق تر و اتحاد غیر متعهد را تقویت می کند، بلکه مسکو و پکن در رقابت با جهان تک قطبی به رهبری ایالات متحده، برای توسعه جهان چند قطبی تلاش خواهند کرد
افزون بر این، چین در حال حاضر بزرگترین بازار باتری های لیتیومی در جهان است زیرا فروش خودروهای برقی این کشور در حال افزایش است. در سه ماهه اول، بیش از ۶۰ درصد از کل خودروهای فروخته شده در کشور دارای حالت الکتریکی یا هیبریدی بودند. در سال ۲۰۲۱، بازار جهانی باتری لیتیوم یونی به ۵۴۵ گیگاوات ساعت رسید و چین بیش از نیمی از کل باتری را به خود اختصاص داد.
تولید لیتیوم در مقیاس بزرگ تنها روابط ایران و چین را عمیق تر و اتحاد غیر متعهد را تقویت می کند، بلکه مسکو و پکن در رقابت با جهان تک قطبی به رهبری ایالات متحده، برای توسعه جهان چند قطبی تلاش خواهند کرد.
البته، مجموعه گسترده تری از پیامدهای ژئوپلیتیکی وجود دارد که ممکن است سرنوشت روابط دیپلماتیک بین کشورها را تغییر دهد. به عنوان مثال، این سوال مطرح می شود که در صورتی که غرب به دنبال دسترسی به لیتیوم مورد نیاز صنایع باتری و خودروهای برقی آنها باشد، مذاکرات را با ایران از سر خواهد گرفت و تحریم های خود را لغو خواهد کرد؟ و یا آیا کشف اخیر ایران باعث افزایش تنش با همسایگان خواهد شد؟
همچنین این موضوع مطرح است که با توجه به اینکه ایران اولین کشوری در خاورمیانه است که کشف لیتیوم را اعلام کرده است، این موضوع تا چه اندازه کشورهای منطقه را به کشف پتانسیل بخش معدن خود با تمرکز بر جستجوی مواد معدنی حیاتی و فلزات باتری سوق خواهد داد؛ در حالی که به عنوان اولین واردکننده لیتیوم در خاورمیانه، همه نگاه ها به ایران خواهد بود. یافتن لیتیوم در منطقه نشان می‌دهد که بخش معدن خاورمیانه ممکن است نقش اساسی در تامین فلزات باتری و مواد معدنی حیاتی ایفا کند، در حالی که این مسئله به اکوسیستم جهانی باتری و تحرک الکتریکی کمک خواهد کرد.
نگرانی اسرائیل از تبدیل ایران به قدرت اقتصادی مهم
از طرفی، این موضوع هم قابل مشاهده است که برخی از همسایگان ایران نگران افزایش نفوذ اقتصادی جمهوری اسلامی از زمان کشف ذخایر عظیم لیتیوم در خاک ایران هستند که برخی ناظران آن را «تغییردهنده بازی» نامیده‌اند و معتقدند که ذخایر لیتیوم ایران می تواند بازی را در خاورمیانه تغییر دهد.
در این میان، اسرائیل که نگران پیشرفت فناوری نظامی ایران و پتانسیل تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی مهم و تأثیرگذار است، از نزدیک این موضوع را زیر نظر دارد، زیرا معتقد است که کشف لیتیوم، پتانسیل تقویت اقتصاد ایران و کاهش تاثیر تحریم ها را دارد. همچنین به قدرت خاورمیانه اهرم قابل توجهی در بازار رو به رشد خودروهای الکتریکی ارائه خواهد کرد؛ ضمن اینکه کشف لیتیوم ایران می‌تواند راه را برای مزیت بی‌نظیر ژئوپلیتیک و اقتصادی برای ایران باز کند که منجر به تعادل مجدد قدرت در منطقه خواهد شد.
روابط ایران با کشورهای عربی مانند عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر اخیراً رو به بهبود بوده و تمرینات نظامی با هند و پاکستان زنگ خطری را برای اسرائیلی ها به صدا درآورده است. از طرفی، تقویت روابط راهبردی ایران و روسیه، چین و اندونزی نیز موجب نگرانی دشمنان ایران شده است.
اسرائیل معتقد است که کشف لیتیوم توسط ایران می تواند تاثیر قابل توجهی بر بازارهای جهانی انرژی و معدن و همچنین صنایع جهانی باتری و خودروهای الکتریکی داشته باشد و انتظار می رود که همه اینها به تغییرات بلندمدت در اقتصاد و سیاست جهانی منجر شود
تحلیلگران اسرائیلی اعلام کرده اند که کشف لیتیوم توسط ایران می تواند تاثیر قابل توجهی بر بازارهای جهانی انرژی و معدن و همچنین صنایع جهانی باتری و خودروهای الکتریکی داشته باشد و انتظار می رود که همه اینها به تغییرات بلندمدت در اقتصاد و سیاست جهانی منجر شود و توازن قدرت را بار دیگر در خاورمیانه تغییر دهد.
علاوه بر آن، در مواجهه با تشدید بحران آب و هوایی، کشف لیتیوم به همراه سایر منابع انرژی از جمله انرژی هسته‌ای، قدرت، نفوذ سیاسی، قدرت اقتصادی و انرژی را برای دولت تهران فراهم می‌کند و انتظار می رود این وضعیت توازن قوا و پویایی منطقه ای را به نفع ایران تغییر دهد.
نظر شما