فنلاند؛ از بحران سوخت تا دستیابی به انرژی رایگان| اسکاندیناوی رهبر آینده تجارت خارجی اروپا

بازار؛ وحید پورتجریشی: با کاهش منابع سوخت های فسیلی و اعمال سیاست های جدید جهانی در راستای کربن زدایی و مبارزه با تغییرات اقلیمی، مساله یافتن انرژی های نو به عنوان جایگزین سوخت های سنتی اهمیت ویژه ای یافته است.

اهمیت مساله انرژی به ویژه پس از بروز جنگ اوکراین و قطع تقریبی صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا به عنوان حرکت تلافی جویانه مسکو در برابر تحریم های اعمال شده از سوی غرب دوچندان شد. قطع جریان گاز صادراتی نورد استریم بر روی اروپای غربی آن هم در فصل زمستان، امید مسکو برای کاهش سطح و شدت تحریم ها را در حالی افزایش داد که علیرغم محاسبات قبلی، کشورهای صنعتی اروپایی به ویژه آلمان و منطقه اسکاندیناوی به سرعت راهکارهایی برای کاهش تاثیر منفی این اقدام روسیه پیدا کردند که از جمله می توان به افزایش ذخایر گازی، راه اندازی نیروگاه های خورشیدی، آبی و بادی توسط اروپایی ها اشاره کرد.

هرچند ایالات متحده نیز در این مسیر کمک شایانی به اروپایی ها کرده و بخش مهمی از ذخایر استراتژیک نفتی خود را برای کاهش قیمت نفت به بازار عرضه کرد؛ اما این اقدام اروپایی ها را از تلاش برای جایگزین سازی تدریجی منابع انرژی نوین با سوخت های فسیلی منصرف نساخت.

فنلاند، از کمبود منابع انرژی تا تولید برق رایگان!

کشور فلاند از جمله همسایگان روسیه و البته در زمره نخستین کشورهایی بود که تحت محدودیت های اعمال شده برای صادرات گاز روسیه قرار گرفت. مسکو با قرار دادن فنلاند در فهرست کشورهای «غیر دوست» صادرات گاز خود به این کشور را محدود کرد که در نتیجه، هلسینکی برای تامین سوخت خود در فصل زمستان سال گذشته آن هم با توجه به افزایش برودت هوا به دلیل قرار گرفتن در منطقه اسکاندیناوی، با مشکلاتی جدی مواجه شد.

اما درست از همان زمان، فنلاند دست به ابتکاراتی نوین برای تامین برق مصرفی خود از طریق منابع غیر نفتی زد که از جمله می توان به تاسیس چند نیروگاه برق آبی (هیدور پاور) و راه اندازی جدیدترین نسل رآکتور هسته ای اروپا اشاره کرد که ماه گذشته وارد سیکل تولید جریان برق فنلاند شد. نیروگاه هسته ای «اولکیلوتو ۳» در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد برق مورد نیاز فنلاند را تامین کرده و توان تولید برق آن نیز ۱۶۰۰ مگاوات اعلام شده است. دولت فنلاند اعلام کرده که این نیروگاه تا ۶۰ سال آینده تولید برق ایمن خواهد داشت.

جوکا راسونن مدیر اجرایی شرکت فینگرید (مسئول تامین برق فنلاند) اعلام کرد که هزینه تولید برق در این کشور به صفر رسیده است!

نکته قابل تامل در خصوص راه اندازی نیروگاه های جدید تولید برق فنلاند در کاهش چشمگیر هزینه های برق مصرفی است که می تواند به عنوان الگویی برای تمامی کشورها از آن استفاده کرد. به عنوان مثال، با راه اندازی نیروگاه اولکیلوتو ۳ و نیروگاه های برق آبی جدید، هزینه تولید برق در این کشور از دسامبر ۲۰۲۲ تا آوریل ۲۰۲۳ تا ۷۵ درصد کاهش یافت.

البته فنلاند در حال توسعه نسل جدید نیروگاه های خورشیدی و بادی نیز بوده و همین موضوع منجر به صدور بیانیه بی سابقه و تاریخی دولت فنلاند در خصوص هزینه مصرف برق شد. چهارشنبه ۱۹ ژوئن، جوکا راسونن مدیر اجرایی شرکت فینگرید (مسئول تامین برق فنلاند) اعلام کرد که هزینه تولید برق در این کشور به صفر رسیده است!

راسونن که این سخنان را در گفتگو با خبرگزاری YLE فنلاند مطرح می کرد، در خصوص کمبود انرژی در زمستان گذشته و وضعیت فعلی بخش انرژی کشورش گفت: زمستان گذشته، تنها چیزی که مردم در خصوص آن صحبت می کردند، چگونگی تامین برق بیشتر بود. اما اکنون ما مشغول فکر کردن به این موضوع هستیم که چگونه تولید برق خود را محدود نماییم. ما از شرایط سخت به وضعیتی کاملا برعکس رسیده ایم.

وی افزود: ما اکنون انرژی کافی در اختیار داریم و این انرژی نیز تقریبا بدون هیچ گونه آلایندگی زیست محیطی تولید می شود. اکنون می توانیم حس خوبی نسبت به مصرف انرژی داشته باشیم.

اما این تمامی اقدام فنلاند برای تولید برق ارزان قیمت نبوده است. «شرکت میرسکی انرژیا فنلاند» (Myrsky) هفته گذشته از انعقاد قرارداد مشترک با «شرکت شرکای زیرساخت کپنهاگ» (CIP) خبر دادکه بر اساس آن قرار است دو شرکت نسبت به تاسیس و راه اندازی نیروگاه های بادی مدرن با ظرفیت تولید ۱.۸ گیگاوات برق در فنلاند اقدام نمایند. طرف دانمارکی با صدور بیانیه ای در این خصوص اعلام کرد که این پروژه تا سال ۲۰۳۵ به بهره برداری کامل خواهد رسید.

اهمیت انرژی ارزان قیمت در توسعه اقتصاد اسکاندیناوی

اگرچه در گزارش حاضر سعی شد به اقدامات فنلاند در زمینه تامین انرژی ارزان قیمت به عنوان مطالعه موردی پرداخته شود، اما سایر کشورهای منطقه اسکاندیناوی نیز کم و بیش در حال قدم بر داشتن در مسیری مشابه هستند. علاوه بر تامین برق مورد نیاز از طریق منابع انرژی جایگزین نفت، اهمیت دستیابی به این نوع انرژی در کاهش هزینه تولید محصولات صنعتی به ویژه صنایع کلیدی منطقه اسکاندیناوی از جمله فولاد و صنایع وابسته مانند خودرو است.

کاهش هزینه تولید نیز به نوبه خود منجر به کاهش قیمت تمام شده محصولات و نتیجه افزایش رقابت پذیری آنها در بازارهای جهانی خواهد شد. با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد جهانی و نیاز بازارهای مصرف بزرگ جهان از جمله ایالات متحده به کالای ارزان قیمت تر، می توان پیش بینی کرد که طی بازه زمانی ده ساله، کشورهای اسکاندیناوی سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به خود تخصیص دهند. با توجه به کیفیت غیر قابل قیاس کالاهای تولیدی کشورهای این منطقه با تولید کنندگان کالاهای ارزان قیمت جهان همچون هند و چین، می توان حدس زد که چه بازار بزرگی برای این کالاها ایجاد خواهد شد.

قدرت اقتصادی و تولیدی در دست کشورهایی خواهد بود که علاوه بر فاکتورهای سنتی مانند فناوری تولید و نیروی انسانی ماهر، دسترسی بهتری به منابع ارزان قیمت تر انرژی دارند

اما اگر بخواهیم شرایط اسکاندیناوی را با کشورهای صنعتی اروپا مانند آلمان، انگلیس، فرانسه و ایتالیا مقایسه کنیم نیز، با توجه به کیفیت مشابه محصولات این کشورها می توان حدس زد که گوی رقابت در دست کدام کشورها خواهد بود. برای اثبات این مدعا، بهتر است نگاهی به جدول هزینه برق مصرفی خانوارها برای ماه فوریه ۲۰۲۳ در کشورهای مختلف اروپایی بیندازیم. این جدول نشانگر قیمت هر کیلو وات ساعت برق در مقیاس یورو است:

با توجه به مطالب مذکور، به سادگی می توان به این نتیجه رسید که طی ده سال آینده و نظم جدید تجاری جهان، از آسیا گرفته تا آمریکا، قدرت اقتصادی و تولیدی در دست کشورهایی خواهد بود که علاوه بر فاکتورهای سنتی مانند فناوری تولید و نیروی انسانی ماهر، دسترسی بهتری به منابع ارزانتر انرژی دارند. هر مقدار انرژی در دست کشورها از مسیرهای ارزان قیمت تری حصال شوند، می توان گفت که میزان فروش و در نتیجه توسعه صادرات آنها نیز به همان نسبت تقویت خواهد شد.