بازار؛ گروه بین الملل: حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در سفر اخیر خود به عمان از دریافت ایده‌هایی درباره احیای برجام خبر داد و از نقش سازنده و نیات صادقانه سلطان عمان در این خصوص تشکر کرد. جزئیاتی از این پیشنهادات منتشر نشده است. از سوی دیگر سلطان عمان قرار است سفری به ایران داشته باشد.
همچنین رسانه های غربی از پیشنهاد امریکا در خصوص توافق موقت خبر داده بودند که ایران هر گونه توافق موقت درباره مذاکرات احیای برجام را رد کرد.
همچنین در جدیدترین تحول، آژانس بین المللی انرژی اتمی دوربینهای جدید که در سفر رافائل گروسی مدیر کل آژانس مورد تفاهم ایران و آژانس قرار گرفته بود را در برخی سایتهای هسته ای مورد توافق با ایران نصب کرده است.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید. وی پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوزه مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.
*حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه خارجه ایران در سفر به عمان از دریافت طرحهایی درباره احیای برجام خبر داد. از سوی دیگر مقرر است سلطان عمان به ایران سفر کند. به نظر می رسد سفر سلطان عمان به ایران می تواند باب گفتگوهای هسته ای را باز کند. ارزیابی شما چیست؟
شواهد گواه این است که اخیرا رغبت آمریکا به پیگیری راه حل دیپلماتیک برای مساله هسته ای ایران افزایش یافته است. برخلاف ماههای قبل که رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و دیگر مقامات این کشور قویا تاکید می‌داشتند که گفتگوهای هسته ای با ایران دیگر در دستور کار آمریکا نیست اظهارات اخیر جیک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن حاکی از این است که علاقه آمریکا برای مذاکرات هسته ای با ایران قوت گرفته است.
این افزایش علاقه می‌تواند دو علت عمده داشته باشد. نخست افزایش ذخایر اورانیم غنی شده ۶۰ درصد ایران و گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر یافت شدن ذرات اورانیم با غنای حدود ۸۴ درصد در یکی از مراکز غنی سازی ایران میباشد که به نگرانی‌هایی در آمریکا و اروپا دامن زده و به اهرم فشاری بر آنها تبدیل شده است. دوم فروکش کردن اعتراضات داخلی در ایران و توان حکومت ایران در کنترل ناآرامی‌ها میباشد که هم امید آمریکا به موثر واقع شدن فشارهای سیاسی داخلی بر دولت ایران را کمرنگ ساخته و هم هزینه های سیاسی داخلی و بین المللی بر دولت آمریکا برای تعامل دیپلماتیک با حکومت ایران را به دلیل پایین امدن سطح تهییج افکار عمومی جوامع آنها کاهش داده است.
*جزئیاتی از طرحی که عمان به اطلاع امیرعبداللهیان رسانده منتشر نمی شود. ولی قبل از آن اعلام شده بود که آمریکا خواهان توافقی موقت است که ایران آنرا رد کرده بود. به نظر می رسد طرح مسقط بی ارتباط با این پیشنهاد آمریکا نباشد. ارزیابی شما چیست؟
به نظر می‌رسد در حال حاضر آمریکا بیشتر به دنبال یک توافق هسته ای حداقلی با ایران باشد تا از تشدید تنش‌ها بر سر برنامه اتمی ایران جلوگیری شود و نگرانی‌های فوری تر آمریکا و متحدانش را مرتفع سازد. احیای برجام در شرایط فعلی مستلزم موافقت آمریکا با ارائه تضمین‌ها و ایجاد سازوکارهای حقوقی و مالی است که نگرانی ایران در زمینه ماندگاری برجام را رفع کند.
دادن چنین امتیازاتی به ایران در آستانه رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری آن کشور هزینه های سیاسی غیرقابل قبولی برای دولت بایدن در بر خواهد داشت. یک موافقتنامه هسته ای حداقلی به احتمال زیاد در صدد تعلیق غنی سازی ۶۰ درصد ایران، خروج این ذخایر از ایران یا تبدیل آنها به اورانیم با غنای زیر ۵ درصد و اعمال نظارت‌های بیشتر و منظم‌تر بر فعالیت‌های هسته ای ایران در ازای آزادسازی بخشی از دارایی‌های آن در خارج از کشور و رفع برخی تحریمها باشد.
*اخیرا اعلام شده کشورهای اروپایی با برخی اعضای غیر دائم شورای امنیت به منظور بررسی فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران دیداری داشته اند. تصور می کنید این موضوع بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد یا خیر؟
من فکر میکنم رسانه ای کردن این جلسه با هدف نمایش عزم قدرت‌های اروپایی و ارسال این پیام به ایران بوده است که در صورت اقدام ایران به غنی سازی بالای ۶۰ درصد، و خصوصا انباشت اورانیم با غنای مناسب سلاح هسته ای آنها به ساز و کار بازگشت خودکار قطعنامه های تحریمی شورای امنیت متوسل خواهند شد. در واقع این دیدار و علنی کردن آن با هدف بازداشتن ایران از اقدامات هسته ای به اصطلاح تحریک آمیز انجام شده است.
از آنجا که کشورهای اروپایی هنوز کاملا امیدشان را به احیای برجام یا دستیابی به یک توافق هسته ای جایگزین با ایران از دست نداده اند احتمال اینکه تهدیدشان به بازگرداندن قطعنامه های شورای امنیت را عملی کنند در این مقطع بسیار بعید است. عملی کردن چنین تهدیدی هم شانس احیای برجام را حداقل برای مدتی طولانی از بین خواهد برد و هم اقدامات تلافی جویانه ایران را در پی خواهد داشت که اوضاع را وخیم‌تر و پیچیده تر خواهد کرد.
احتمال شروع دوباره گفتگوهای هسته ای بسیار بیشتر از چند ماه قبل است ولی به احتمال زیاد این گفتگوها متمرکز بر دستیابی به یک توافق هسته ای موقت و حداقلی باشد تا احیای برجام
*برخی تحریمهای مرتبط با برنامه موشکی و پهپادی ایران ذیل بندهای غروب آفتاب در اکتبر سال جاری برداشته خواهد شد. این موضوع تا چه اندازه می تواند طرف مقابل برجام را ترغیب به شروع گفتگوها کند؟
به باور من ضرب الاجل اکتبر رفع تحریمهای موشکی و پهپادی ایران نمی تواند تاثیر تعیین کننده ای بر محاسبات هیچیک از طرفها برای احیای برجام داشته باشد. نخست اینکه این تحریمها چندجانبه و مصوب شورای امنیت می‌باشند و انقضای آنها مانع از اعمال یکجانبه تحریمهای فراسرزمینی موشکی و پهپادی توسط آمریکا نخواهد شد. همانطور که کنگره آمریکا در حال حاضر نیز طرح مفصلی را برای وضع تحریمهای موشکی و پهپادی جدید بر علیه ایران در دستور کار دارد.
کشورهای اروپایی نیز برای جلوگیری از انقضای این تحریمهای چندجانبه حاضر نیستند شانس احیای برجام یا دستیابی به هر نوع توافق هسته ای دیگر را با ایران به خطر بیاندازند. ایران نیز حاضر نیست از ترس منقضی نشدن این تحریمها به توافقی برای احیای برجام رضایت دهد که خطوط قرمز آن را رعایت نمی‌کند. با توجه به اینکه ایران تمام پیشرفتهای موشکی و پهبادی خود را با وجود این نوع تحریمهای تسلیحاتی بدست آورده است، انقضا یا عدم انقضای این نوع تحریمها نمی‌تواند تاثیر تعیین کننده ای بر ملاحظات آن برای احیای برجام داشته باشد.
منافع ایران ایجاب می‌کند در دوره باقیمانده ریاست جمهوری بایدن نیز به گفتگوها ادامه دهد و در صورتی که یک موافقتنامه موقت و حداقلی هم، منافع اقتصادی مهمی برای کشور در بر داشته باشد به آن بطور جدی فکر کند
*بر اساس تحولات اخیر تا چه اندازه شروع گفتگوها را محتمل می دانید؟
احتمال شروع دوباره گفتگوهای هسته ای بسیار بیشتر از چند ماه قبل است ولی به احتمال زیاد این گفتگوها متمرکز بر دستیابی به یک توافق هسته ای موقت و حداقلی باشد تا احیای برجام. ایران بدون دریافت تضمین‌های حقوقی و مالی که هزینه های خروج مجدد آمریکا را از برجام تا حد غیرقابل قبولی برای واشنگتن افزایش دهد بعید است به احیای برجام رضایت دهد.
این موضوع با توجه به اینکه تقریبا فقط حدود یک سال و نیم از دور اول ریاست جمهوری بایدن باقی مانده و احتمال به قدرت رسیدن دوباره یک سیاستمدار جمهوریخواه مخالف برجام وجود دارد که افق برخورداری ایران از منافع اقتصادی برجام را حتی از دفعه قبل نیز کوتاه‌تر می‌کند بیشتر اهمیت می یابد. حتی در صورت صرف نظر کردن از خطوط قرمز خود عقلانی تر آن است که ایران پس از روشن شدن نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و در ابتدای شروع دور بعدی ریاست جمهوری آمریکا، برجام را احیا کند تا افق احتمالی برخورداری آن از مواهب اقتصادی برجام طولانی‌تر شود. با این وجود منافع ایران ایجاب می‌کند در دوره باقیمانده ریاست جمهوری بایدن نیز به گفتگوها ادامه دهد و در صورتی که یک موافقتنامه موقت و حداقلی هم، منافع اقتصادی مهمی برای کشور در بر داشته باشد به آن بطور جدی فکر کند.
نظر شما