بازار، گروه استانها؛ استان سمنان به واسطه قرار گیری در بین البرز جنوبی و شماره دشت کویر دارای اقلیم و طبیعت بسیار ویژه است کمتر مکانی در کشور ما وجود دارد که فاصله بین جنگل های هیرکانی با رمل و ماسه های شنی ۴۵ دقیقه رانندگی باشد پدیده ای که در شهرستان شاهرود شاهد آن هستیم این نزدیکی اقلیم های مختلف به یکدیگر و وجود چهار فصل کامل در استان سمنان سبب شده تا گردشگری به یک مزیت اقتصادی قابل سرمایه گذاری بدل شود.
مزیتی که تقریباً تا یک دهه قبل به کلی رها شده بود و تلاشی در راستای جذب سرمایه‌گذار برای آن صورت نمی‌گرفت از یک دهه قبل با شروع خشکسالی و سرما زدگی و همچنین مهاجرت از روستاها و تضعیف کشاورزی و دامپروری مسئولان استان سمنان به این نتیجه رسیدند که اگر می‌خواهند روستاها را همچنان حفظ کنند وضعیت جدیدی به نام گردشگری را هم باید در دستور کار خود قرار بدهند در نتیجه نگاه به جذب سرمایه‌گذار در بخش گردشگری تغییر کرد.
گردشگری از زمانی مد نظر قرار گرفت که کشاورزی صنعت و معدن استان با چالش‌های جدی روبه‌رو شدند
در این گزارش تلاش داریم به بررسی روند تغییر نگرش سرمایه‌گذاری به سمت گردشگری بپردازیم قبل از آن ما باید گفت گردشگری مذهبی و عرفانی طبیعی حتی درمانی و ورزشی و ... مزیت های سرمایه‌گذاری استانی است که به همه لحاظ، مستعد جذب گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود و از همه مهمتر با قرارگیری در مسیر حرم تا حرم سالانه ۱۵ میلیون زائر رضوی را میزبانی می‌کند. زائرانی که هر کدام شان یک ظرفیت برای گردشگری استان محسوب می‌شوند به شرط آنکه بتوان با برنامه‌ریزی صحیح ماندگاری آنان را افزایش داد و حتی آنان را به سمت روستاها و جاذبه های گردشگری و طبیعی استان نیز دهنمون ساخت.
مزیت‌ها نیازمند احصا هستند
یک کارشناس گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه مزیت‌های گردشگری فراوانی از دیرباز در استان سمنان وجود داشتند اما مورد توجه قرار نمی‌گرفتند گفت: گردشگری از زمانی مد نظر قرار گرفت که کشاورزی صنعت و معدن استان با چالش‌های جدی روبه‌رو شدند. چالش هایی که از جمله آنها می توان به کم آبی، افزایش هزینه تولید، کاهش بهره‌وری، تحریم ها و فرسودگی ماشین آلات تولیدی و ... اشاره کرد.
محمدرضا عباسی با بیان اینکه استان سمنان به واسطه قرار گیری در چهارراه طلایی شمال شرق ایران متعهد جذب گردشگر است ابراز کرد: در سال‌های اخیر نگاه درستی به گردشگری و مزیت های قابل سرمایه‌گذاری در این استان وجود نداشته است به همین دلیل شاهد هستیم که استان سمنان همچنان بعد از سه دهه معبر گردشگران محسوب می‌شود و نه مقصد گردشگری که بتواند به سمت خود گردشگران را جذب کند.
وی با بیان اینکه تبدیل معبد به مقصد گردشگری نیازمند برنامه‌ریزی جدی مبتنی بر مزیت سنجی اقتصادی و گردشگری است بیان داشت: اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان به خوبی نتوانسته همه مزیت های گردشگری استان سمنان اعم از طبیعی ابنیه تاریخی و موزه ها فرهنگ عامه، بوم گردی گردشگری ورزشی تاریخی عرفانی مذهبی و غیره را ترویج کند تا جایی که مردم است آن هم بسیاری از این مزیت ها را نمی شناسند.
برنامه ریزی برای جذب گردشگری
این کارشناس گردشگری در پاسخ به سوال چه باید کرد که بتوانیم در زمینه سرمایه‌گذاری گردشگری موفق عمل کنیم؟ گفت: یکی از مهمترین اقداماتی که باید صورت گیرد احصای مزیت های گردشگری روستاها و تک‌تک مناطق استان سمنان برای برنامه‌ریزی در راستای جذب گردشگر است. نباید فراموش کرد که هزینه ایجاد هر شغل در بخش گردشگری با آنچه در صنعت شاهد هستیم زمین تا آسمان تفاوت دارد و لذا نباید از این مزیت و ظرفیت اقتصادی عظیم به راحتی گذشت.
عباسی ادامه داد: مزیت های گردشگری در هر نقطه استان با یکدیگر تفاوت دارد بیان داشت برخی از مناطق استان مستعد گردشگری ورزشی و طبیعی هستند و برخی دیگر می تواند در زمینه صنایع دستی یا بوم گردی موفق عمل کند اما متاسفانه شاهد هستیم که یک نسخه برای تمام روستاهای استان سمنان پیچیده شده است و آن توسعه روز افزون واحدهای بوم‌گردی محسوب می‌شود. سیاستی که به گفته برخی کارشناسان فقط در مقاطعی جواب می‌دهد.
وی با بیان اینکه مزیت‌سنجی هر نقطه از استان سمنان به ما کمک می‌کند تا بتوانیم گردشگر و سرمایه‌گذار در حوزه گردشگری را جذب کنیم افزود: پس از احصای ظرفیت‌های گردشگری می‌بایست کارگروهی برای ارائه آنها در راستای جذب سرمایه‌گذار در استان سمنان ایجاد شوند که متاسفانه شاهد هستیم که این اتفاق و رقم نخورد است.
عدم استفاده از ظرفیت سمن های مردمی
یک فعال سمن های حوزه میراث فرهنگی نیز در گفتگو با خبرنگار بازار گفت: مهمترین حلقه مفقوده در توسعه گردشگری استان سمنان برنامه‌ریزی و وجود یک گروه فعال در زمینه جذب سرمایه‌گذار است گروهی که بتواند تمام مزیت های قابل سرمایه گذاری و گردشگر پذیری است آن را احصا و ارائه کنند.
سمن‌های فعال در عرصه میراث فرهنگی کاستی ها و کمبود هایی که ممکن است از چشم کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان پنهان بماند را بیان می‌کنند
فاطمه کریمی با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان به خوبی می‌تواند از ظرفیت سازمانهای مردم نهاد فعال در زمینه میراث فرهنگی کمک بگیرد بیان داشت: سمن‌های مردمی بازوان توانمند اجرای سیاست‌های حوزه گردشگری در استان سمنان هستند اما متأسفانه آن‌طور که باید و شاید از آنها بهره برداری نمی‌شود.
وی با بیان اینکه ظرفیت سازمانهای مردم نهاد در حوزه گردشگری اما به دلایلی به کارگیری نمی‌شود افزود: یکی از این دلایل آن است که اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان در یک دهه اخیر سمن های مردمی را مقابل خود دیده است در صورتی که این چنین نیست.
پیگیری امور گردشگری از طریق سمن ها و بخش خصوصی
این صاحبنظر مسائل میراث فرهنگی در استان سمنان با بیان اینکه ماهیت سازمانهای مردم نهاد مطالبه‌گری است گفت: میراث فرهنگی استان سمنان در سال‌های اخیر همیشه موضع دفاعی در مقابل مطالبات سازمان های مردم نهاد اخذ کرده و این موضوع سبب شده تا از کمک آنها بهره گیری نشود در صورتی که سازمان های مردم نهاد به لحاظ ماهیت می بایست مطالبه‌گر باشند و این مطالبه در واقع کمکی به میراث فرهنگی محسوب می شود.
کریمی با بیان اینکه سمن‌های فعال در عرصه میراث فرهنگی کاستی‌ها و کمبودهایی که ممکن است از چشم کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان پنهان بماند را بیان می کنند تا آنها رفع شوند ابراز داشت: در سال‌های اخیر این گونه پرده‌برداری از کاستی ها از سوی دولت مردان به عنوان مچ‌گیری یا انتقاد برداشت شده در صورتی که هیچ سازمان مردم نهادی به دنبال مچ‌گیری و اجرای اهداف شخصی نیست.
وی با بیان اینکه سمن‌ها بهترین بازوان توانمند اجرای سیاست‌گذاری حوزه گردشگری هستند گفت: میراث فرهنگی استان سمنان به عنوان تسهیل‌گر و ارائه دهنده خط و مشی می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد اما بهتر است اجرای سیاست‌ها را به بخش خصوصی و یا سمن های مردمی واگذار کند چرا که به لحاظ تعداد نیروی کارشناس و مجری در مضیقه هستند.
اهمیت سرمایه گذاری اقتصادی روی گردشگری
به سراغ یک کارشناس اقتصادی میرویم تا در خصوص مزیت های قابل سرمایه گذاری در استان سمنان از وی پرس و جو کنیم این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مجبور به حرکت به سمت سرمایه‌گذاری و جذب گردشگر در حوزه گردشگری داخلی و خارجی هستیم گفت: شرایط امروز استان سمنان به لحاظ خشکسالی و موانع تولید در بخش های صنعت معدن و کشاورزی چاره‌ای جز حرکت به سمت گردشگری برای ما باقی نگذاشته است.
حسن همتیان با بیان اینکه ما ناگزیر به حرکت به سمت توسعه گردشگری هستیم وگرنه روستاهای ما خالی از جمعیت خواهد شد افزود: به وضوح شاهد هستیم که تعداد واحدهای دامداری و کشاورزی استان سمنان به دلیل خشکسالی و تبعات آن در کنار افزایش هزینه تولید و موانع آن روز به روز در حال کاهش است در نتیجه باید فکری به حال اقتصاد روستایی استان کرد.
وی با بیان اینکه توسعه سرمایه‌گذاری گردشگری بهترین راهکار برای نجات اقتصاد روستایی و حتی شهری استان سمنان است، بیان داشت: در حوزه های مختلف شامل گردشگری مذهبی عرفانی ورزشی توریسم درمانی، گردشگری، کشاورزی، علمی پژوهشی و ... توانمندی‌های عظیمی داریم که می‌بایست از آنها بهره‌گیری کرد.
داشته‌هایمان را رها کرده‌ایم
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه پارک ملی کویر در گرمسار خارتوران در بیارجمند و اکوتون جنگل ابر در شاهرود مثال های بارزی از ظرفیت های گردشگری علمی و پژوهشی در استان سمنان هستند، گفت: تنها همین سه ظرفیت می‌تواند سالانه هزاران پژوهشگر و اقشار دانشگاهی را از سراسر کشور و حتی کشورهای دیگر جهان به سمت خود جذب کند اما یک طرح گردشگری مناسب در این حوزه حتی اندیشیده نشده است.
همتیان با بیان اینکه مزیت‌سنجی باید از پایین به بالا انجام شود گفت: ما باید از روستاهای استان سمنان شروع و ظرفیت‌های قابل سرمایه‌گذاری را احصا و معرفی کنیم تا ابتدا وضعیت موجود برای خودمان روشن شود سپس به دنبال توسعه و جذب سرمایه‌گذار برای آنها باشیم تا بتوانیم موفق عمل کنیم.
همیشه در حوزه گردشگری از بالا به پایین برنامه‌ریزی کرده‌ایم
وی با بیان اینکه اگر تاکنون در این زمینه موفق نبوده‌ایم به این دلیل است که همیشه در حوزه گردشگری از بالا به پایین برنامه‌ریزی کرده‌ایم افزود: عمده برنامه‌های حوزه گردشگری استان سمنان از مرکز استان چیده و در شهرها و روستاها اجرا می‌شود در صورتی که یک نسخه واحد برای همه دردها درمان نیست لذا باید جز به جز ورود و نسخه‌های خاص را برای هر درد پیچید. برنامه‌ریزی از پایین و اجرای آن از بالا می‌تواند مصداق برنامه‌ریزی جز به جز باشد.
این کارشناس همچنین افزود: ما مثلاً در شهرستان شاهرود و در بخش بسطام روستاهایی داریم که علیرغم فاصله پنج کیلومتری دو مزیت متفاوت گردشگری دارند اما متاسفانه همه روستاها تنها به یک شیوه برنامه ریزی می‌شود و آن هم توسعه فله ای و بی‌برنامه بوم‌گردی است در صورتی که نیاز به توسعه تخصصی ظرفیت‌های گردشگری داریم.
ظرفیت های عظیم نیازمند برنامه محوری هستند
صحبتی که کارشناسان مطرح می‌کنند این است که استان سمنان به خصوص در روستاها ظرفیت‌ها و مزیت‌های پرشمار گردشگری دارد اما این مزیت ها با یکدیگر تفاوت دارند برای مثال در یک روستای که آب گرم مناسب وجود دارد توسعه گردشگری درمانی جواب می‌دهد و در روستایی که در جوار جنگل یا محیط طبیعی قرار دارد گردشگری طبیعی یا تفرجی نیاز به ترویج دارد.
شاهد هستیم که برنامه‌ریزی به صورت جز به جز و احصای مزیت‌های روستا به روستا و منطقه به منطقه در استان سمنان وجود ندارد لذا عمده سیاست های گردشگری استان به خصوص در بخش روستایی با یک برنامه پیش می‌رود که نمی‌تواند به درستی ثروت را به روستاهای استان تزریق کند.
نه تنها نیاز بلکه «اجبار» به توسعه گردشگری داریم تا بتوانیم روستاهای‌مان را سر پا نگه داریم
از سوی دیگر با خشکسالی و مهاجرت جمعیت روستایی به سمت شهرها به خصوص در شرق استان سمنان شاهد هستیم که اقتصاد کشاورزی و دامپروری رو به افول می‌رود در نتیجه نه تنها نیاز بلکه «اجبار» به توسعه گردشگری داریم تا بتوانیم روستاهای‌مان را سر پا نگه داریم.
اهمیت گردشگری در استان سمنان
از این منظر اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان در کنار سازمان صنعت و معدن و تجارت و جهاد کشاورزی مهمترین ارگان دولتی اقتصادی در استان محسوب می شود لذا انتظار است که بهترین برنامه ریزی و اجرا از سوی این اداره کل صورت بگیرد.
متاسفانه در شش سال اخیر شاهد مدیریت چهار نفر بر این مجموعه هستیم که دو نفر از آنها اصلاً تخصص و تجربه لازم برای مدیریت این مجموعه را نداشتند و همین امر سبب شد تا به زعم بسیاری از کارشناسان ما در حوزه گردشگری عقب بمانی.
از طرف دیگر میراث فرهنگی استان سمنان با کمبود نیرو و امکانات روبرو است اما به طرز سرسختانه نسبت به کمک گرفتن از سازمانهای مردم‌نهاد مقاومت‌هایی وجود دارد در حالی که برنامه‌ریزی در حوزه احصای مزیت‌های نقطه‌به‌نقطه استان به خوبی می‌تواند توسط سازمانهای مردم نهاد که عمدتاً داوطلبانه و حتی بدون چشم داشت عمل می‌کنند، محقق شود.
حال باید دید که آیا شاهد تغییر رویه برنامه ریزی در حوزه گردشگری استان خواهیم بود یا همچنان رویه سابق تداوم خواهد داشت و در بر همان پاشنه همیشگی می چرخد؟ رویه‌ای که اگر ادامه پیدا کند تا یک دهه آینده بنا به اظهار نظر بسیاری کارشناسان، جمعیتی در روستاهای استان باقی نخواهد ماند چرا که از هم اکنون سرنوشت کشاورزی و دامداری روستاهای استان به ویژه در شرق مشخص است.
نظر شما