بازار؛ گروه بین الملل: زمانی که عربستان سعودی در اوایل آوریل به طور ناگهانی اعلام کرد تولید نفت خود را به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش می دهد و مدت کوتاهی پس از آن چندین عضو دیگر اوپک پلاس این اقدام را انجام می دهند و مجموع کاهش تولید را به ۱.۱ میلیون بشکه در روز می رسانند، ژاپن به شدت نگران شد.
علیرغم تلاش‌های جدی ژاپن برای کار به سمت جامعه‌ای بدون کربن، این کشور همچنان به شدت به نفت وابسته است به طوریکه ۳۶.۳ درصد از کل مصرف انرژی آن را در سال مالی ۲۰۲۱ (آوریل ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۲) به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، از زمان جنگ اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲، ژاپن برای نفت خود به شدت به خلیج فارس وابسته شده از این رو حفظ جریان پایدار و بدون وقفه نفت از منطقه خلیج فارس برای ژاپن بسیار مهم است.
ایران و عربستان سعودی؛ دو تامین کننده کلیدی انرژی ژاپن
به طور سنتی، سیاست امنیتی نفت ژاپن بر دو کشور عمده در منطقه خلیج فارس متمرکز شده است: ایران و عربستان سعودی. ژاپن حتی پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ رابطه نسبتاً خوبی را با ایران در مقایسه با کشورهای غربی حفظ کرده است. این امر به این دلیل است که ژاپن میراث منفی استعمار در ایران ندارد و همچنین سابقه مقاومت در برابر فشارهای آمریکا برای کاهش روابط اقتصاد ژاپن و ایران را دارد.
ژاپن یکی از نزدیک ترین متحدان ایالات متحده آمریکاست و به همین دلیل، مخالفت ژاپنی ها با ایالات متحده در زمینه تجارت بسیار نادر است. اما تنش فزاینده بر سر برنامه هسته ای ایران پس از سال ۲۰۰۲، حفظ روابط اقتصادی خود با ایران را برای ژاپن بسیار دشوارتر کرده است. در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، تولیدکنندگان ایرانی سهم ۳۰ درصدی از واردات نفت ژاپن را داشتند و حتی در اوج بحران هسته‌ای ایران، سهمی حدود ۱۰ درصد را حفظ کردند. با این حال، پس از اینکه دولت ترامپ تحریم های یکجانبه خود علیه ایران را تحت کمپین «فشار حداکثری» از سر گرفت، سرانجام ژاپن از واردات نفت ایران دست کشید.
ژاپن همچنین چندین دهه است که تلاش های مشخصی برای حفظ روابط خوب با عربستان سعودی انجام داده است. این پادشاهی برای مدت طولانی صادرکننده عمده نفت به ژاپن بوده است و اکنون بیشترین سهم را در اختیار دارد
ژاپن همچنین چندین دهه است که تلاش های مشخصی برای حفظ روابط خوب با عربستان سعودی انجام داده است. این پادشاهی برای مدت طولانی صادرکننده عمده نفت به ژاپن بوده است و اکنون بیشترین سهم را در اختیار دارد که تا فوریه ۲۰۲۳، ۴۳.۴ درصد از کل واردات نفت ژاپن را به خود اختصاص داده است. بدون شک حفظ روابط پایدار با عربستان سعودی یکی از اولویت های اصلی انرژی ژاپن بوده است و ژاپن فعالانه از ملت سازی عربستان سعودی از طریق آموزش های حرفه ای و انتقال دانش و منابع فناوری حمایت کرده است.
افزایش نگرانی ژاپن در مورد خلیج فارس
وضعیت انرژی و امنیت خلیج فارس اخیراً تغییر کرده است و ژاپن اکنون نگرانی بیشتری دارد. از زمانی که دولت ترامپ تحریم های یکجانبه علیه جمهوری اسلامی را در سال ۲۰۱۸ از سر گرفت، ایران حجم و درصد اورانیوم غنی شده خود را بسیار فراتر از حد مجاز طبق توافق هسته ای ۲۰۱۵، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) افزایش داده است. ایران متعاقبا تاکید کرد که باید در برابر تحریم های ایالات متحده آمریکا تعادل برقرار کند.
به نظر می رسد دولت بایدن همچنان در تلاش برای یافتن راه حلی دیپلماتیک جهت کاهش احتمال هسته ای شدن ایران است، اگرچه مقامات ارشد آمریکایی اخیراً به صراحت گفته اند که همه گزینه ها روی میز است و هشدار داده اند که ایران می تواند اورانیوم غنی شده با درجه تسلیحات کافی برای بمب اتمی را ذخیره کند.
اختلاف بین واشنگتن و ریاض از زمانی که اوپک پلاس تصمیم گرفت تولید نفت خود را ۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد توجه بیشتری را به خود جلب کرده است
به نظر می رسد شکاف بین دولت بایدن و عربستان سعودی نیز در حال افزایش است. «جو بایدن» پیش از آغاز به کار به عنوان رئیس جمهور آمریکا، از عربستان سعودی به دلیل قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار در استانبول انتقاد کرد. اختلاف بین واشنگتن و ریاض از زمانی که اوپک پلاس تصمیم گرفت تولید نفت خود را ۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد توجه بیشتری را به خود جلب کرده است.
این امر پس از آن اتفاق افتاد که بایدن در جولای ۲۰۲۲ از عربستان سعودی بازدید کرد تا از آنها بخواهد تولید نفت خود را افزایش دهند. توافق مارس ۲۰۲۳ با میانجیگری چین برای بازگرداندن روابط دیپلماتیک عربستان و ایران ضربه دیگری به دولت بایدن بود و «ویلیام برنز» ناامیدی واشنگتن را از این اقدام ابراز کرد. بدون شک، آخرین کاهش تولید نفت به رهبری عربستان به میزان ۱.۱ میلیون بشکه در روز، آمریکا را بیشتر تحریک کرده است.
میانجیگری چین بین عربستان سعودی و ایران که می تواند منجر به تنش زدایی بین دو رقیب دیرینه شود، باید مورد استقبال توکیو قرار می گرفت زیرا هر دو کشور صادرکنندگان نفت به ژاپن پیشرو بوده اند. حتی انتقاداتی در توکیو وجود داشت که ژاپن باید به جای چین، میان عربستان سعودی و خود ایران میانجیگری می کرد.
در واقع ژاپن به عنوان کشوری که به شدت به نفت خلیج فارس وابسته است، از میانجیگری چین نگران شد زیرا موقعیت چین را به عنوان یک رقیب منطقه ای قوی تقویت کرد. اگرچه واردات این کشور از روسیه به سرعت در حال افزایش است، اما چین همچنان به شدت به نفت خلیج فارس وابسته است و بنابراین پکن انگیزه زیادی برای تلاش برای افزایش نفوذ خود در خاورمیانه دارد. همین امر در مورد ژاپن و تلاش‌های آن برای تضمین عرضه پایدار نفت از خلیج فارس صادق است.
همه این مسائل ارتباط نزدیکی با این فرض فزاینده دارد که نیروی نظامی ایالات متحده آمریکا مستقر در اطراف خلیج فارس در نهایت منطقه را ترک خواهند کرد و به ایالات متحده باز خواهند گشت، حتی اگر ایالات متحده اصرار دارد که هیچ تغییر اساسی در تعهد امنیتی خود به منطقه وجود ندارد.
بنابراین عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی خلیج فارس در تلاش هستند تا شرکای امنیتی خود را متنوع کنند و در مورد رویارویی با ایالات متحده آمریکا تردید کمتری داشته باشند، در حالی که چین و روسیه ممکن است تلاش کنند خلاء قدرت ایجاد شده توسط ایالات متحده را پر کنند. به عبارت دیگر، بی‌ثباتی کنونی در خلیج فارس ناشی از تصمیم خروج آمریکا از منطقه است.
درگیری امنیت انرژی و امنیت ملی ژاپن در خلیج فارس
ژاپن به عنوان کشوری که تا ۹۵ درصد به واردات نفت از خلیج فارس وابسته است، تمایل زیادی به حضور نظامی ایالات متحده آمریکا در منطقه دارد. اما مشکل ژاپن این است که شایعه استقرار مجدد نیروهای ایالات متحده باعث می شود که آنها به منطقه آسیا و اقیانوسیه منتقل شوند.
این موضوع برای توکیو پیچیده تر می شود زیرا تلاش می کند بین امنیت انرژی و نگرانی های امنیت ملی خود تعادل ایجاد کند. برای مدت طولانی، ژاپن به دلیل دهه ها هژمونی ایالات متحده در منطقه آسیا-اقیانوسیه، اولویت بیشتری را به امنیت انرژی نسبت به امنیت ملی داده است. با این حال مردم ژاپن به گسترش مستمر قدرت نظامی چین در منطقه به عنوان یک تهدید بالقوه برای صلح و ثبات نگاه کرده اند.
اخیراً در واشنگتن، تایپه و توکیو و دیگر شهرها بحث‌های جدی در مورد اینکه آیا چین واقعاً در آینده نزدیک تلاش خواهد کرد تایوان را ضمیمه کند یا خیر، وجود داشته است. نزدیکترین جزیره ژاپن به تایوان تنها ۶۷ مایل دورتر است و بزرگترین پایگاه نیروی هوایی ایالات متحده در منطقه آسیا و اقیانوسیه را در خود جای داده است. اگر یک درگیری مسلحانه در اطراف تایوان رخ دهد، ژاپن هیچ گزینه دیگری جز دفاع از خود و همچنین منافع غرب نخواهد داشت.
از آنجایی که ژاپن به شدت به نفت خلیج فارس وابسته است، تعهد امنیتی مستمر ایالات متحده به منطقه برای امنیت انرژی ژاپن بسیار مهم است. در عین حال، ژاپن به دلیل گسترش نظامی چین و نگرش فزاینده قاطعانه در منطقه آسیا-اقیانوسیه، با نگرانی های فزاینده امنیت ملی روبرو است.
توکیو اکنون بیش از هر زمان دیگری باید به تعهدات امنیتی ایالات متحده تکیه کند و نمی‌خواهد ایالات متحده را در مورد موضوعاتی که ژاپن می‌تواند مصالحه کند – مانند ایران - تحریک کند
در این زمینه ژاپن از هرگونه استقرار مجدد نیروهای آمریکایی در منطقه آسیا و اقیانوسیه، حتی اگر از خلیج فارس آمده باشند، استقبال می کند. به عبارت دیگر ژاپن در حال حاضر خواسته های نسبتاً متناقضی از ایالات متحده دارد: اولاً حفظ حضور نظامی ایالات متحده در منطقه خلیج فارس برای محافظت از واردات نفت ژاپن و ثانیاً افزایش حضور نظامی ایالات متحده در آسیا و اقیانوسیه برای مقابله با گسترش نظامی تهاجمی چین و تضمین صلح و ثبات. به نظر می رسد که هیچ پاسخ روشنی برای این معما وجود ندارد و ممکن است نوعی مصالحه لازم باشد.
در حالی که ژاپن برای چندین دهه علیرغم نارضایتی ایالات متحده روابط اقتصادی دوجانبه با ایران را حفظ کرده است، به نظر می رسد که اخیراً مصالحه کمتر امکان پذیر است. این تغییر نشان دهنده جدیت فزاینده محیط امنیتی اطراف ژاپن است. توکیو اکنون بیش از هر زمان دیگری باید به تعهدات امنیتی ایالات متحده تکیه کند و نمی‌خواهد ایالات متحده را در مورد موضوعاتی که ژاپن می‌تواند مصالحه کند – مانند ایران - تحریک کند.
نظر شما