بازار؛ گروه کشاورزی: صنعت جهانی گل که به عنوان صنعت گلکاری نیز شناخته می شود طی دهه های اخیر بسیار پویا بوده است و بر اساس گزارشات جهانی منتشر شده برآورد شده است که ارزش بازار جهانی گل تا سال ۲۰۲۶ به بیش از ۱۰۳.۹ میلیارد دلار برسد. با این وجود ایران علیرغم اینکه تولیدات قابل توجهی نیز دارد سهم کمی از این بازار را به خود تخصیص داده است. محمدرضا شفیعی رئیس انجمن علمی گل و گیاهان زینتی ایران و عضو هیات علمی پژوهشکده گل و گیاهان زینتی معتقد است داشتن سهم قابل توجه از بازار جهانی مستلزم داشتن تولید انبوه صادراتی است. با این وجود در حال حاضر ما تولید انبوه صادراتی نداریم و برخی صادرات های کوچک را می توانیم انجام بدهیم اما سفارش های عمده را نمی توانیم محقق کنیم.
برای بررسی و تحلیل وضعیت گل و گیاه ایران بازار گفتگویی با وی انجام داده است.
*تحلیل شما از بازار گل و گیاه ایران در حوزه تولید و فروش چیست؟
خوشبختانه در حال حاضر وضعیت گل و گیاه ایران خوب است از این جهت که پتانسیل خوبی از زیرساخت ها و بسترهای تولید داریم. عوامل محیطی خوب، تنوع آب و هوایی مناسب، منابع ژنتیکی گل ها، همچنین دانش بومی بالایی در حوزه تولید گل در کشور وجود دارد و خوشبختانه در سال های اخیر هم دانش آموخته های کشاورزی وارد این عرصه شدند و موفقیت های خوبی در برخی از بخش های دانش نوین داشتیم.
در حالی که در منطقه از نظر قیمت مزیت نسبی داریم اما در بازارهای صادراتی چندان موفق نیستیم چون گل کالایی فسادپذیر است و سریعا باید به مقصد برسد اما حمل و نقل هوایی و کامیونی مناسبی در اختیار نداریم و لذا محصولات ما با کیفیت لازم به مقاصد صادراتی نمی رسد
به عنوان مثال در بحث «ریز تکثیر یا کشت بافت» موفق شدیم که پروتکل های تکثیر بسیاری از گیاهان زینتی را داشته باشیم و خیلی از گیاهان زینتی که امروز در دنیا مطرح هستند وارد ایران شده و به خوبی تکثیر و تولید شده است؛ به عبارت دیگر الان وضعیت تنوع و ارقام گل و گیاهی که در ایران تولید می شود با سطح کیفی خوب بالا است و می تواند در سطح کشورهای مطرح اروپایی باشد.
*با این تفاسیر چقدر محصولات تولیدی کشور توانسته در بازارهای جهانی جا باز کند و نفوذ کند؟
شوربختانه در این حوزه مشکلات زیادی است و مشکلات عمومی کشور به ویژه هست که این بخش هم جدا از بقیه بخش ها نیست و درگیر این مشکلات عمومی است. اما مشکلات ویژه ای هم در حوزه گل و گیاه داریم چون گل یک کالای لوکس و فسادپذیر است و باید خیلی سریع به دست مصرف کننده برسد و لازمه آن این است که سیستم حمل و نقل مناسب و بسته بندی مناسب داشته باشیم که نداریم؛ به این معنا که از بخش حمل هوایی گرفته تا حمل کامیونی شرایط مناسب نیست و به عنوان مثال در حمل کامیونی گلها روی هم چیده می شود و موقع رسیدن بار به مقصد از کیفیت لازم برخوردار نیست و به این خاطر با وجود اینکه مزیت نسبی در قیمت داریم به ویژه نسبت به کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه اما متاسفانه با جایگاه واقعی خود بسیار فاصله داریم و مقدار ناچیزی صادر می کنیم. این در حالی است که می توانیم صادرات ۵۰ میلیون دلار در سال را به چندین برابر افزایش بدهیم.
*آیا مانند اکثر محصولات تولیدی در کشور، گل و گیاه نیز صرفا به بازارها اطراف صادر می شود یا اینکه به دیگر بازارها از جمله بازارهای اروپا نیز صادرات دارید؟
عمده صادرات گل ایران محدود به چند کشور است و عمدتا به عراق و اقلیم کردستان می رود. پس از آن به حوزه خلیج فارس صادر می شود، همچنین به آسیای میانه و مقدار کمی هم روسیه می رود البته برخی محصولات مثل بید قرمز و برخی از گل های شاخه بریده نیز به کشورهای اروپایی و حتی ژاپن و آمریکا صادر می شود.
*اصلی ترین رقیب شما در این کشورها کدام کشورها هستند و چه عاملی موجب می شود این کشورها بتوانند در بحث گرفتن بازار از ما پیشی بگیرند؟
در ابتدا باید بدانید که مشکل جدی ما در این حوزه این است که تولید انبوه صادراتی نداریم، بنابراین اگرچه برخی صادرات های کوچک را می توانیم انجام بدهیم اما سفارش های عمده را نمی توانیم و به این خاطر است که کشورهایی مثل ترکیه به ویژه در رقابت با ما پیشی می گیرند. جالب است بدانید که در آسیای میانه کشور روسیه را داریم که دومین وارد کننده گل در دنیا است و سالانه ۴ میلیارد مصرف گل دارد که ۹۰درصد آن وارد می شود! اما ما سهم بسیار ناچیزی در این بازار داریم و نمی توانیم حتی با کشورهایی مثل اکوادور و کنیا که فاصله زیادی هم از ما دارند رقابت پیروزی داشته باشیم.
*سال گذشته در بحث نهاده های تولید تغییرات اساسی داشتیم و قیمت ها آزاد شد. این امر چقدر روی تولیدات حوزه کاری شما تاثیر گذاشته است؟
در حوزه گل و گیاه با توجه به اینکه یک کشت به شدت فشرده است یعنی اینکه مصرف نهاده ها، کار و سرمایه زیاد است و از آن طرف درآمد هم زیاد است لذا نوسانات قیمت نهاده های تولید خیلی نمی تواند تاثیر گذار باشد. هرچند دشواری هایی برای تولید کننده های ما ایجاد می کند اما همین الان هم تولید کننده های گل، نهاده های مورد نیاز را از جاهای مختلف به شیوه های مختلف وارد می کنند. در واقع با توجه به اینکه فعالیت در این بخش توجیه بالایی دارد حتی اگر با تانکر گلخانه را آب بدهند باز هم می صرفد بنابراین تغییرات نرخ نهاده ها تاثیر جدی بر فعالیت حوزه گل و گیاه نمی گذارد البته قطعا اگر فراوانی و قیمت مناسب باشد روی قیمت تمام شده تاثیر می گذارد و دست تولید کننده باز خواهد شد. اما مشکل اصلی کار ما در واقع مشکلاتی است که بعد از تولید داریم؛ یعنی از بسته بندی و سورتینگ گرفته تا صادرات و حمل و نقل و بازاریابی مشکلات جدی ما در حوزه گل است.
*در حوزه گل و گیاه چقدر با فناوری های روز دنیا همپا شده ایم؟
چندان همپا با فناوری های روز دنیا نیستیم از این جهت که قیمت تمام شده بالا است و احداث گلخانه های پیشرفته و همچنین تامین تجهیزات پیشرفته روز دنیا بسیار گران تمام می شود. از طرفی هم در شرایط کنونی اقتصادی شاید چندان هم نیازمند به فناوری های بالا نباشیم و همین گلخانه های سطح ۲دنیا (گلخانه های تونلی) جوابگو است و حتی با گلخانه های بسیار پایین تر به دلیل برخورداری از دانش بومی بالا و شرایط اقلیمی مناسب تولیداتی داریم که می تواند با بهترین کشورهای اروپایی برابری کند. خوشبختانه این توان را در کشور داریم که با همین وضعیت خوب پیش برویم البته باز هم تاکید می کنیم که اگر گلخانه های مدرن تر با کنترل عوامل محیطی بهتر و همچنین نهاده های باکیفیت تر باشد قطعا تاثیر مثبتی بر کلیه امور و تجارت گل و گیاه کشور خواهد گذاشت.
نظر شما