بازار؛ گروه استانها: استان خراسان شمالی جمعیت عشایری بالغ‌بر ۳۰ هزار و ۳۰۰ نفر در قالب دو ایل زعفران لو و شاملو در طایفه‌های مستقل را در خود دارد. این قشر با بیش از ۷۵۰ رأس دام سبک سالانه هشت هزار تن گوشت قرمز تولید می‌کنند و این نشان از اهمیت نقش عشایر دارد.
عشایر خراسان شمالی با تولیدات دامی و صنایع‌دستی خود نقش مهمی در تولیدات و چرخه اقتصادی استان دارند که مسئولان می‌توانند با رفع مشکلات آنان و پرداخت تسهیلات مناسب در افزایش تولیدات آنان برای رشد و توسعه اقتصادی استان مؤثر باشند.
برای بررسی سهم عشایر و همچنین موانع بر راه تولیدات آن‌ها با محمدرضا قلی پور مدیرکل امور عشایری خراسان شمالی به گفتگو نشستیم.
* جمعیت عشایری خراسان شمالی و طوایف استان را معرفی کنید
عشایر خراسان شمالی در قالب دو ایل زعفران لو و شاملو و ۳۷ طایفه مستقل با شیوه‌های سنتی کوچ رو و نیمه کوچ رو در این استان کوچ روی می‌کنند و با بیش از پنج هزار و ۳۴۹ خانوار جمعیت سه‌درصدی این استان را تشکیل می‌دهند که به لحاظ در رده ۱۵ کشوری قرار داریم.
* در خصوص ورود واسطه‌ها در فصل عرضه دام پرواری عشایر به بازار توضیح دهید
این قشر بیش از ۷۵۰ هزار رأس دام سبک در اختیاردارند که یک‌سوم دام سبک استان را تشکیل می‌دهند و اکنون ارزش سرمایه دامی عشایر استان دو هزار میلیارد تومان است که سالانه هشت هزار تن گوشت قرمز( ۲۵-۳۰ درصد) استان را تولید می‌کنند که بخش تولید گوشت قرمز در رده هشت کشور قرار داریم و درصدد هستیم این میزان به ۹ هزار تن در سال برسانیم.
این قشر از جامعه درزمینهٔ تولید دام زحمات زیادی را متقبل می‌شوند اما سودی کمتری عاید آن‌ها می‌شود.؛متأسفانه در حال حاضر بازاریابی مناسبی برای دام عشایر استان وجود ندارد و هنگام فصل عرضه دام پرواری عشایری، واسطه‌ها به بازار ورود پیدا می‌کنند و دام را با هر قیمتی که می‌خواهند خریداری می‌کنند.
اگر بخش قطعه‌بندی کشتارگاه صنعتی بجنورد فعال شود، گوشت قرمز عشایر با برند عشایر خراسان شمالی به سایر استانها توزیع می‌شود که در حال حاضر کشتارگاه صنعتی بجنورد در دست بخش خصوصی است و در تلاش هستیم تا آن بخش را با حوزه تعاونی‌های عشایر استان ارتباط دهیم تا بتوانیم گوشت را به‌صورت قطعه‌بندی شده توزیع کنیم.
* این اداره کل در بخش توسعه کشت گیاهان دارویی چه اقداماتی انجام داده است؟
رویکرد امسال این اداره کل، تنوع‌بخشی به تولیدات عشایر، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد است که توسعه کشت گیاهان دارویی نیز ازجمله آن‌ها است و اکنون مناطق ییلاقی عشایر در خراسان شمالی برای کشت گیاهان دارویی عمدتاً مناسب است و عشایر استان به کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار مناطق ییلاقی استان ورود پیداکرده‌اند و گیاهان دارویی ازجمله آویشن باغی و مریم‌گلی، گل محمدی، زعفران را در ارتفاعات شهرستان اسفراین، شیروان و فاروج کشت کرده‌اند که این کار همچنین درآمدزایی و اشتغال‌زایی را برای عشایر به همراه دارد.
*با توجه به شیوع کرونا و آغاز کوچ عشایر چه تمهیداتی در نظر گرفته‌شده است؟
در حال حاضر عشایر کوچ رو استان ۱۷۰۰ خانوار هستند که همیشه با آغاز سرما به‌سوی مناطق گرمسیری و قشلاقی در مراوه‌تپه، کلاله و گنبد استان گلستان، میاندشت اسفراین، بخش‌هایی از مانه و سملقان و راز و جر گلان حرکت می‌کنند.
متأسفانه به علت شیوع ویروس کرونا و همچنین سردی هوا، به‌خصوص در ییلاقات استان، امسال کوچ بهاره نسبت به سال‌های گذشته دیرتر انجام شد. در زمان کوچ عشایر همه تمهیدات لازم برای کوچ ایمن خانوارهای عشایری اندیشیده شده که برای این مهم با همه دستگاه‌های مسئول و مربوط ارتباط برقرارشده است.
خدمات مربوط به مسائل حفاظت دام‌ها در خصوص پیشگیری از شیوع بیماری‌ها توسط دامپزشکی و تأمین امنیت عشایر نیز با هماهنگی نیروی انتظامی، بسیج، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها شورای اسلامی شهر و روستا و پلیس‌راه انجام می‌شود.
با توجه به اهمیت سلامتی عشایر این اداره کل در زمان شیوع کرونا، ۱۵ هزار لیتر مواد ضدعفونی‌کننده، ۸ هزار ماسک و نهاده‌های دامی و... را در بین عشایر استان در مکان اسکان توزیع کرد و خوشبختانه هیچ موردی از ویروس کرونا در خانوارهای عشایر کوچ رو استان، گزارش نشده است. در سال گذشته برای ایل راه‌های استان هشت میلیارد ریال مصوب شد که از این مبلغ تنها سه میلیارد ریال آن تخصیص یافت و اکنون برای تیغ‌زنی، مرمت و ساخت ابنیه افزون بر ۳۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
* وضعیت ایل‌های خراسان شمالی چگونه است؟
ایل راه‌های عشایر استان در حوزه سرزمینی این خطه یک هزار و ۲۰۰ کیلومتر و در حوزه استان گلستان ۶۵۰ کیلومتر است که هرساله ایل راه‌های عشایری استان برای تردد این خانوارها در فصل ییلاق تنها تیغ‌زنی و مرمت می‌شود که دوباره با بارش‌ها و جاری شدن سیل تخریب می‌شود.
در سال گذشته برای ایل راه‌های استان هشت میلیارد ریال مصوب شد که از این مبلغ تنها سه میلیارد ریال آن تخصیص یافت و اکنون برای تیغ‌زنی، مرمت و ساخت ابنیه افزون بر ۳۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
* در خصوص آب‌رسانی به عشایر استان چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟
هم‌اکنون آب موردنیاز خانوارها و دام عشایر استان با استفاده از ۱۳ تانکر آب‌رسان دولتی انجام می‌شود و در نقاط سخت گذر با مشارکت خوب عشایر از چند دستگاه تراکتور استفاده می‌شود.
خشک‌سالی و نبود بارش در چند سال گذشته موجب افت منابع آبی و خشک شدن برخی از چشمه‌های دائمی شد و این امر موجب شد تا از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم و در این زمینه چهار دستگاه تانکر آب‌رسان سیار از محل اعتبارات ملی و استانی خریداری شد که در زمان بحران‌ها از آن استفاده کنیم و خوشبختانه اکنون مشکل تأمین آب نداریم. یکی از پروژه‌های در دست اجرای این اداره کل برخورداری ۴۸ محله عشایری استان با جمعیت ۳۰۰ خانوار از آب ثابت و پایدار سد گلیل شیروان است که بااعتباری بالغ‌بر ۵۰ میلیارد ریال اعتبار انجام می‌شود.
* در خصوص تولیدات صنایع‌دستی توسط زنان عشایر این استان بگویید
تولیدات سنتی و صنایع‌دستی عشایر شامل فرآورده‌های لبنی از شیر گوسفندان مانند دوغ و ماست مشکی، پنیر، کره، کشک، روغن زرد حیوانی و صنایع‌دستی : اعم از قالی، قالیچه، گلیم ( سفره کردی، کناره، پادری و... )، خورجین، پلاس، لباس‌های محلی است. سالانه ۱۰ هزار مترمربع دست بافته‌های داری توسط این افراد تولید می‌شود و این مقدار تا ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت. اکنون ۳۵ درصد صنایع‌دستی توسط عشایر تولید می‌شود در سفر مقام معظم رهبری به خراسان شمالی در سال ۹۲ تسهیلاتی خوبی در حوزه صنایع‌دستی تخصیص یافت.
در این زمینه صندوق خرد زنان عشایر باهدف تأمین مالی جهت حمایت از کسب‌وکارهای کوچک زنان عشایری و توانمندسازی آنان و در راستای افزایش سطح درآمدی خانوارهای عشایری تشکیل‌شده است که سالانه ۱۰ هزار مترمربع دست بافته‌های داری توسط این افراد تولید می‌شود و این مقدار تا ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت.
در خصوص ایجاد نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی نیز در نشست شورای عشایر استان، استاندار خراسان شمالی دستور دادند که در این بخش، بخش خصوصی ورود پیدا کند و طی جلساتی که با اتاق بارزگانی استان برگزار شد بنا شد فضایی را در اختیار تشکل عشایری قرار دهند تا نمایشگاه دائمی عرضه محصولات عشایر داشته باشیم. در آینده نزدیک دهکده گردشگری بیگان که از مصوبات سفر ریاست‌جمهور به استان است کلنگ زنی خواهد شد.
* به‌عنوان سؤال پایانی وضعیت برق‌رسانی به عشایر چگونه است؟
در سال ۹۷، ۳۵۰ دستگاه هیئت‌رئیسه بین عشایر توزیع شد و در سال جاری به‌منظور بهره‌مندی از نعمت برق، هیئت‌رئیسه‌های خورشیدی در اختیار عشایر خراسان شمالی قرار می‌گیرد. همچنین مقرر شد بر اساس تعداد آماری که سازمان عشایری کشور برای عشایر کوچ رو خراسان شمالی که در دو محل ییلاق و قشلاق خود، فاقد برق دائم هستند، یک پکیج سیار خورشیدی ۱۰۰ وات طی دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در اختیار این افراد به‌صورت کمک بلاعوض وزارت نیرو به میزان ۵۰ درصد هزینه آن، اهدا گردد و ۵۰ درصد باقیمانده هزینه آن توسط سازمان عشایری و یا از محل اعتبارات استانی تأمین شود.
نظر شما