گردشگری ارزان با طبیعت گردی در خراسان رضوی| «اخلمد» بهشت گمشده بینالود

بازار؛ گروه استان ها: روستای اخلمد از زیباترین و خوش‌آب‌وهواترین ییلاق‌ها در نزدیکی شهر مشهد است که بسیاری از مسافران و ساکنان این شهر را برای لذت از طبیعت زیبا و جاذبه‌های برجسته، به سوی خود جلب می‌کند. فراوانی منابع طبیعی آب در اطراف این روستا مانند رودها و چشمه‌های خروشان، سبب تنوع بالا در پوشش گیاهی روستای اخلمد نسبت به سایر شهرهای اطراف آن می‌شود.

روستای اخلمد در شهرستان چناران قرار دارد و بین کوه‌های بینالود واقع شده است. به‌جز وفور منابع آب، وجود قله‌های بلند و دره‌های سرسبز در اطراف این روستا نیز سبب تفاوت اقلیم این منطقه با سایر نقاط خراسان رضوی شده‌اند. روستای اخلمد با توجه به ظرفیت‌های برجسته‌ طبیعی که دارد، در طول سالیان اخیر مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است و به همین دلیل زیرساخت‌های مناسب گردشگری در این منطقه در حال بهبود هستند.

از معروف‌ترین جاذبه‌های طبیعی در روستای اخلمد می‌توان به آبشار آن اشاره کرد که سبب طراوت طبیعت اطراف خود شده است. گردشگران زیادی در طول فصل گرم سال که هوا در شهر مشهد نیز بسیار گرم و آزاردهنده است، برای لذت از هوای خنک و صعود به کوهستان‌های اطراف اخلمد، به این روستا سفر می‌کنند. محیط این روستا و مناظر اطراف آن برای عکاسی از طبیعت بسیار زیبا هستند.

در دره اخلمد صخره‌هایی بلند و آهکی با پستی و بلندی فراوان به چشم می‌خورند که برای تردد و ورزش صخره‌نوردان مناسب هستند. آب جاری چشمه‌ها و آبشارها در این دره شیرین است و منطقه‌ای با این حجم از منابع آبی در خراسان مانند دره اخلمد وجود ندارد.

از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی اطراف روستا و دره اخلمد می‌توان به قارچ، زیره، پونه، پر سیاوشان، گلپر، بابونه، کاسنی، خاکشیر، شاه تره، زرشک کوهی، تمشک و کتیرا اشاره کرد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های روستای اخلمد می‌توان به باغ‌های سیب این منطقه اشاره کرد. سیب محصول اصلی باغداری در این روستا است و باغداران زیادی در اخلمد به پرورش این محصول در باغ‌های خود مشغول هستند.

بسیاری از باغ‌های این روستا مالک خصوصی دارند و بازدید از آن‌ها مجاز نیست؛ اما بخش‌های مختلفی در طبیعت اطراف روستای اخلمد برای اتراق مسافران و گردشگران مناسب هستند. در این روستا معادن بزرگ آهک و سرب نیز قرار دارند که از مهم‌ترین معادن شمال شرق ایران به شمار می‌روند. بازدید از این روستای زیبا با قدمت تاریخی بالا و جاذبه‌های طبیعی برجسته، انتخابی مناسب برای علاقه‌مندان به گردشگری در اطراف مشهد به شمار می‌رود.

مسیر دسترسی

روستای اخلمد در فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتری از شمال غربی مشهد و در شهرستان چناران قرار دارد. این روستا در فاصله ۲۴ کیلومتری جنوب غربی چناران واقع شده است و از شهرهای قوچان، مشهد، سبزوار و نیشابور می‌توانید به‌سمت این روستا بروید. دسترسی به روستای اخلمد از مسیر جاده مشهد قوچان صورت می‌گیرد.

چنانچه در سفر به مشهد قصد بازدید از روستای اخلمد را دارید، باید از خروجی شمال غربی این شهر در مسیر جاده قوچان به‌سمت چناران بروید. پیش از ورود به چناران در مسیر کمربندی سمت چپ جاده مسیر خود را به‌سمت جاده روستای اخلمد ادامه دهید. در این جاده با پیمودن مسافتی در حدود ۱۰ کیلومتر به روستای اخلمد خواهید رسید. فاصله مشهد تا اخلمد را در شرایط عادی می‌توانید در یک ساعت طی کنید.

وجه تسمیه اخلمد

در مورد دلیل نامگذاری روستای اخلمد سند معتبر و مکتوبی وجود ندارد؛ اما میان بومیان این منطقه داستان‌هایی از دلیل نامگذاری این روستا نقل شده است. بنا بر برخی فرضیه‌های موجود، نام «اخلومد» فارسی است و سال‌ها پیش توسط ساکنان فارسی‌زبان این منطقه برای آن انتخاب شده و به مرور زمان به اخلمد تغییر کرده است؛ اما فرضیه دیگری نیز دراین‌باره وجود دارد که مردم محلی از آن به‌عنوان دلیل اصلی انتخاب نام اخلمد برای این روستا یاد می‌کنند.

بر اساس گفته محلیان و روستاییان روستای اخلمد، نخستین ساکنان این منطقه اهالی بخش‌هایی از خراسان بودند که از ترس حمله اعراب در این نواحی پناه گرفتند. فرمانده سپاه مهاجم در روستای اخلمد «خالد» نام داشت و مردم به‌شدت از این مهاجم خونخوار و سپاهیان او وحشت داشتند. به همین دلیل برخی افراد در ورودی‌ها و چشم‌اندازهای مرتفع روستا نگهبانی می‌دادند و نزدیک شدن سپاه مهاجم را با فریاد «خالد آمد»، به گوش همه می‌رساندند.

به مرور عبارت «خالد آمد» نشانه‌ای از روستای اخلمد شد و از این منطقه به این شکل یاد می‌کردند. بنا بر گفته محلیان با گذشت زمان و بر اثر تغییر لهجه، عبارت بالا به اخلمد تغییر کرد و امروزه نیز این روستا و جاذبه‌های طبیعی اطراف آن با همین نام شناخته می‌شوند. آنچه مسلم است، بسیاری از دلایل نامگذاری در نقاط بومی و محلی در طول زمان بر اثر داستان‌های محلی به وجود آمده‌اند. گرچه برخی از این داستان‌ها حقیقت دارند، درستی همه آن‌ها مشخص نیست و ریشه در باورهای عموم مردم این مناطق دارد.

تاریخچه روستای اخلمد

در استان خراسان تنوع بالایی از انواع اقوام ایرانی در طول زمان ساکن شده‌اند. برخی مناطق این استان قدمت بالایی دارند؛ اما بعضی از روستاها و نواحی مختلف آن نیز با مهاجرت ساکنان دیگر مناطق شکل گرفته‌اند.

چناران از جمله مناطقی در استان خراسان است که قدیمی‌ترین آثار مکتوب از تاریخ این منطقه به دوره حکومت قاجار تعلق دارند؛ اما کشف برخی آثار به جا مانده در کوهستان‌ها و زمین‌های اطراف اخلمد نشان از قدمت بیشتر این منطقه دارد. با این وجود، هیچ سند معتبری برای بررسی قدمت این روستا و مهاجرت نخستین ساکنان آن در این منطقه ثبت نشده است.

از مهم‌ترین نشانه‌های تاریخی در نزدیکی روستای اخلمد می‌توان به آثار برج و باروهای قدیمی در کوه‌های نزدیک این روستا اشاره کرد. هنوز قدمت دقیق این آثار به‌درستی بررسی نشده‌اند؛ اما این نشانه‌ها در بخش شرقی و جنوبی این روستا به‌خوبی نمایان هستند. محل قرارگیری این بناها نشان‌دهنده افت ارتفاع آب رودخانه در طول سالیان دراز است. در گذشته روستای اخلمد از سه آبادی مجزا تشکیل می‌شد که امروزه به یکدیگر پیوسته‌اند و روستای اخلمد را تشکیل داده‌اند.

شهرستان چناران از خوش آب و هواترین مناطق در استان خراسان به شمار می‌رود و بدون شک زمین‌های زراعی، جریان آب رودها و رودخانه‌ها و محیط معتدل کوهستانی سبب استقبال مهاجران مختلف در طول زمان از این منطقه شده است. بسیاری از حاکمان خراسان در گذشته‌های دور به‌دلیل محیط ییلاقی روستا و دره اخلمد، توجهی ویژه به این نواحی داشته‌اند.

جاهای دیدنی روستای اخلمد

در روستای اخلمد جاذبه‌های طبیعی متنوعی قرار گرفته‌اند که توجه گردشگران علاقه‌مند به طبیعت گردی را به سوی خود جلب می‌کنند. جاهای دیدنی این روستا را آبشار، غار، دره و چشمه‌های طبیعی تشکیل می‌دهند و برخی جاذبه‌های تاریخی نیز در فاصله کوتاهی از روستای اخلمد قرار دارند. دیدنی های روستای اخلمد این منطقه را به بهشتی برای طبیعت گردان تبدیل کرده‌اند. در ادامه به معرفی معروف‌ترین جاهای دیدنی روستای اخلمد می‌پردازیم.

دره اجنه

دره اجنه از معروف‌ترین جاذبه‌های طبیعی روستای اخلمد است که با نام دره اخلمد نیز شناخته می‌شود. این دره با دیدنی های برجسته طبیعی میان دامنه‌های کوهستان بینالود خودنمایی می‌کند. آب و هوای مناسب و جریان مداوم آب در دره اجنه سبب پیدایش پوشش متراکم جنگلی و رشد درختان سیب و گردو در این دره شده‌اند. برخی آبشارهای این منطقه فصلی و برخی دیگر دائمی هستند و در طول سال به‌خصوص فصل‌های بهار و تابستان مسافران زیادی را به سوی خود جلب می‌کنند.

انتخاب نام دره اجنه برای دره اخلمد ریشه‌ای خرافی دارد و به‌دلیل فضای تودرتو و وهم‌آلود این دره تماشایی است

برخی دلیل نامگذاری این دره را اعتقادات خرافی می‌دانند که نسل به نسل میان بومیان گشته است؛ اما در واقع به‌دلیل مسیر تاریک و پرپیچ‌وخم با پوشش انبوه گیاهان در این منطقه نام دره اجنه را برای آن انتخاب کرده‌اند. سراسر دره اخلمد را صخره‌های آهکی، جریان آب رودخانه‌ها و چشمه‌ها و آبشارهای زیبا پوشانده‌اند.

از معروف‌ترین چشمه‌های دره اجنه می‌توان به چشمه‌های شیر مرغ، سلطان بازه، بزدان، سرحصار، آقا کریم، دیزبار، دراجی، خواهش، سربرج، غسل خانه، پونه‌زار، حاتم، سلیمه، دنبه، بلبل و سنگ سوراخ اشاره کرد.

گیاهان دارویی مانند خاکشیر، خارشتر، شیرین بیان و گیاه شور دامنه‌های دره اخلمد را پوشانده‌اند و درختان و بوته‌های وحشی در این دره در فصل بهار زیبایی دوچندان به آن می‌بخشند. تنوع گونه‌های جانوری در دره اجنه نیز شامل قوچ، میش، روباه، گرگ و کفتار می‌شود. پرندگانی مانند قرقاول، شاهین و کبوتر بر فراز آسمان دره اخلمد پرواز می‌کنند؛ البته جانوران دره اجنه در نزدیکی خانه‌های روستایی و محل اتراق گردشگران تردد نمی‌کنند.

برای بازدید از دره اخلمد باید لباس راحت و کفش مناسب بپوشید. مسیر دسترسی به جاذبه‌های طبیعی در این دره بسیار پرپیچ‌وخم است و برای آن باید آمادگی بدنی مناسب داشته باشید. بازدید از این منطقه برای سالمندان، کودکان و افراد با ناتوانایی‌های محدود نیز مناسب نیست. برای ورود به دره اجنه باید به سه کیلومتری روستای اخلمد بروید و سپس با پای پیاده به این دره وارد شوید.

آبشار اخلمد

آبشار اخلمد از زیباترین جاذبه‌های روستای اخلمد و دره اجنه به شمار می‌رود که سبب جذب بیشترین گردشگر به سوی این منطقه در طول سال است. آبشار اخلمد در واقع از مجموع چندین آبشار مختلف تشکیل می‌شود که دو تا از این آبشارها در فاصله کوتاهی از یکدیگر قرار گرفته‌اند و در حدود ۸۰ متر ارتفاع دارند. طنین صدای این آبشارها میان طبیعت چشم‌نواز دره اخلمد به‌خصوص در زمان سرسبزی و شکوفایی گیاهان این منطقه در بهار، گردشگران را غرق در لذت می‌کند.

در دره اخلمد هفت آبشار وجود دارند که چهار آبشار دائمی و سه آبشار دیگر فصلی هستند. دو آبشار اصلی در انتهای مسیر رودخانه در نخستین روزهای بهار نزدیک به ۸۰ متر ارتفاع دارند.

هفت آبشار در دره اخلمد قرار دارند که برای بازدید از آن‌ها باید از میان زیباترین چشم‌اندازهای طبیعی و صخره‌های تودرتو عبور کنید؛ به همین دلیل طبیعت‌گردی اطراف این آبشارها برای همه ساده نیست. چهار آبشار در این دره تماشایی دائمی هستند و در طول زمستان یخ می‌زنند. سه آبشار دیگر به‌صورت فصلی در این دره جریان دارند و از نخستین روزهای بهار در دره اخلمد جاری می‌شوند.

منشا آبشارهای اخلمد از رودخانه دائمی و چشمه‌های جوشان در کوهسارهای اطراف روستای اخلمد است. دو آبشار اصلی که بیشترین ارتفاع را دارند، در انتهای مسیر رودخانه اخلمد قرار گرفته‌اند. آبشاری کوچک‌تر با ارتفاع در حدود ۲۳ متر در مسیر دسترسی به آبشارهای بلند به چشم می‌خورد. دو آبشار دیگر نیز در ارتفاعات مشرف به آبشارهای اصلی قرار دارند و برای بازدید از آن‌ها باید صخره‌نوردی کنید.

برای بازدید از آبشارهای اخلمد باید در مسیر رودخانه تا حدود دو کیلومتر پیش بروید. ساختار آهکی صخره‌های اطراف این آبشارها سبب ایجاد حوضچه‌های عمیق زیر آن‌ها شده است. آب آبشارهای اخلمد در طول مسیر ریزش از کوه مانند مه در هوا پخش می‌شوند و منظره‌ای زیبا به وجود می‌آورند. دمای آب این آبشارها بسیار پایین است و به همین دلیل در اطراف آن‌ها احسای سرما خواهید کرد. صخره‌های اطراف آبشارهای اخلمد را خزه‌های سبز پوشانده‌اند. از فضای میان این دو آبشار با نام «تخت شاه عباس» یاد می‌کنند. بازدید از این آبشارهای زیبا میان طبیعت بکر، از بهترین بخش‌های سفر شما به روستای اخلمد خواهد بود.

غار اخلمد

غار اخلمد از جاذبه‌های طبیعی دره اجنه در فاصله کوتاهی از روستای اخلمد است. طول این غار به حدود ۳۶ متر و عرض آن به حدود ۹ متر می‌رسد. به‌دلیل دهانه باریک غار اخلمد ورود به آن برای برخی گردشگران مشکل است و باید با خزیدن به آن وارد شوید.

اگر به بازدید از جاذبه‌های طبیعی بکر علاقه دارید، در سفر به روستای اخلمد زمانی را به بازدید از این غار اختصاص دهید؛ اما به خاطر داشته باشید همراهی یک راهنمای آشنا به مسیر با شما و همراه داشتن وسایل ایمنی لازم در بازدید از این غار ضروری است.

کوه های اخلمد

کوه های اخلمد در اطرhف دره اجنه مسیری بسیار پرطرفدار میان علاقه‌مندان به کوهنوردی و صخره‌نوردی هستند. از طرف دیگر ساختار آهکی اینکه ها و صخره‌های آن توجه علاقه‌مندان به ورزش صخره نوردی را نیز به سوی خود جلب می‌کنند. کوه‌های میزان، منیجه و پرو سه کوهستان اصلی و به هم پیوسته در اطراف روستای اخلمد هستند که این روستا و دره اخلمد را در میان گرفته‌اند. کوه میزان در شرق اخلمد قرار دارد و خشک‌تر از سایر بخش‌های این کوهستان است. پوشش گیاهی این کوه مرتعی است.

کوه منیجه در جوار کوه میزان در شرق و جنوب روستای اخلمد گسترش دارد. ارتفاعات این کوه مملو از چشمه‌ها، درختان سرسبز و پوشش گیاهی انبوه هستند. رودخانه اخلمد و آبشارهای دره اجنه از این کوهسار سرچشمه می‌گیرند. کوه پرو یا فاراب در شمال غربی روستای اخلمد بهترین منطقه برای چرای دام‌های این منطقه و زراعت روستاییان است.

بند اخلمد

بند اخلمد که با نام سد تیموری نیز شناخته می‌شود، از آثار تاریخی اطراف روستای اخلمد مربوط به دوره پادشاهی تیموریان است. این بند در فاصله سه کیلومتری از ورودی دره اجنه قرار دارد و به دستور آخرین پادشاه تیموری به نام «سلطان حسین بایقرا» ساخته شده است. سد اخلمد در گذشته در مسیر رودخانه این روستا قرار داشت و در ساخت آن از آجر و ساروج استفاده کرده‌اند. ازتفاع این بند به حدود ۱۲ متر، طول آن به حدود ۲۲۵ متر و عرض آن بین ۱۱ تا ۱۴ متر است. نام بند اخلمد در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد.

دیوار سفید اخلمد

دیوار سفید اخلمد از جاذبه‌های طبیعی در دره اجنه است که علاقه‌مندان به صخره نوردی را به سوی خود جلب می‌کند. ارتفاع این دیوار به حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر می‌رسد و جنس آن از آهک است. قدمت این دیواره صخره‌ای به سالیان بسیار دور بازمی‌گردد و فرسایش طبیعی در طول زمان سبب ایجاد حفره‌های طبیعی در آن شده است. اگر تجربه صخره‌نوردی دارید، با لوازم و تجهیزات مناسب به این منطقه سفر کنید. این دیوار را با نام‌های دیوار عقاب و دیوار الله اکبر نیز می‌شناسند.

اقامت در روستای اخلمد

تردد مسافران به این روستا در طول سال سبب احداث امکاناتی مانند سرویس‌های بهداشتی، مسجد و اقامتگاه‌های بومگردی در این روستا شده است. اگر در سفر به مشهد و سایر شهرهای اطراف چناران در خراسان قصد اتراق و بازدید یک روزه از روستای اخلمد را دارید، محیط اطراف رودخانه و دره اخلمد برای شما مناسب هستند.

اقامت در دره اخلمد برای علاقه‌مندان به اتراق در طبیعت بکر مناسب است؛ اما هیچ امکاناتی در این منطقه وجود ندارد و تنها در محیط داخل روستای اخلمد برخی امکانات نسبی برای گردشگران تعبیه کرده‌اند

برای اتراق شبانه در روستای اخلمد خانه‌های روستایی و اقامتگاه‌های بومگردی در این منطقه بهترین گزینه‌ها هستند. در روستای اخلمد فروشگاه‌ مواد غذایی نیز وجود دارد که برای تهیه مواد مورد نیاز شما مناسب هستند؛ اما اگر قصد اقامت طولانی در این روستا را دارید، برخی لوازم مورد نیاز خود را باید از شهرهای بزرگ اطراف تامین کنید. به‌جز این روستا در مناطق مختلف چناران نیز اقامتگاه‌های بومگردی و سنتی دیگری نیز وجود دارند.

با وجود گسترش امکانات رفاهی در روستای اخلمد در طول سالیان اخیر، این منطقه محیط بکر و طبیعی خود را حفظ کرده است و برای بازدید از جاذبه‌های این منطقه باید بخشی از مسیر را به‌صورت پیاده طی کنید. در سال‌های اخیر با گسترش نظارت بر خانه‌های اجاره‌ای و اقامتگاه‌های بومگردی، تردد مسافران در این خانه‌ها نیز افزایش پیدا کرده است.

اگر به قصد کوهنوردی، صخره نوردی و کمپ در طبیعت به روستای اخلمد سفر می‌کنید؛ امکان اتراق در طبیعت اطراف این روستا را خواهید داشت. برای این منظور باید تمام وسایل لازم برای اتراق در طبیعت را با خود ببرید. با توجه به محیط کوهستانی روستای اخلمد، پیش از کمپ در طبیعت اطراف آن وضعیت آب و هوایی را استعلام کنید.

بهترین زمان سفر به اخلمد

روستای اخلمد در هر زمانی از سال زیبایی خاص خود را دارد. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است و به همین دلیل در مقایسه با سایر شهرهای خراسان آب و هوایی بسیار لطیف‌تر و معتدل‌تر دارد. روستای اخلمد در ۶ ماه دوم سال بارندگی زیاد به‌صورت برف و باران را تجربه می‌کند و در زمان بارش برف و یخبندان، آبشارهای اطراف آن نیز یخ می‌زنند.

اگر به طبیعت گردی در فصل زمستان علاقه دارید، روستای اخلمد در این فصل زیبایی منحصر به فردی دارد که توجه شما را جلب خواهد کرد. با نزدیکی به بهار و در واپسین روزهای اسفندماه، یخ آبشارها آب می‌شوند و آبشارها و رودخانه به پرآب‌ترین حالت خود می‌رسند. از اواسط بهار باغ‌ها و درختان دره اخلمد شکوفه می‌دهند و طبیعت اطراف این روستا بسیار زیبا می‌شود.

برای بازدید از روستای اخلمد در نخستین روزهای بهار باید هم‌چنان لباس گرم همراه داشته باشید؛ اما از اواخر بهار و با شروع تابستان آب و هوا در این منطقه بسیار خنک و معتدل می‌شود. بهترین زمان از نظر آب و هوایی و شکوفایی گل‌ها و درختان برای بازدید از روستای اخلمد از اواسط بهار تا نخستین روزهای فصل پاییز است. در این بازه زمانی امکان اتراق در طبیعت نیز وجود دارد.

پاییز در روستای اخلمد بهترین زمان برای سفر عکاسان و هنرمندان به شمار می‌رود. طبیعت اطراف این روستا با شروع شش ماه دوم سال رنگارنگ و تماشایی می‌شود و بازدید از جاذبه‌های مختلف روستای اخلمد در این زمان از سال طرفداران خاص خود را دارد؛ اما در ۶ ماه دوم سال نمی‌توانید در طبیعت این روستا اتراق کنید.