بازار؛ گروه استانها: طبق آمار اعلام‌شده تابستان امسال افزون بر یک هزار روستای بالای ۲۰ خانواری استان و ۳۰ شهر این استان در مرز تنش آبی قرار داشتند.
به دلیل شرایط اقلیمی و خشک‌سالی حاکم در استان خراسان رضوی از تعداد ۳۷ دشت در این استان تعداد ۳۴ دشت در وضعیت بحرانی قرار داشته و سطح سفره‌های زیر زمینی به‌شدت کاهش‌یافته است.
کم‌آبی و خشک‌سالی پدیده عجین شده با ایران حداقل طی ۲۰ سال گذشته است و هرسال با فرارسیدن فصل گرما، داد زمین تشنه سر به فلک می‌گذارد، التیام این کهنه زخم نیازمند تدابیر بلندمدت در تولید، توزیع و مصرف آب است شاید که مرهمی بر زخم زمین تشنه باشد.
اقلیم خشک و نیمه‌خشک و کاهش بارندگی‌ها، کشور را با چالش خشک‌سالی مواجه کرده و دریکی دو دهه اخیر زنگ بحران بی‌آبی به صدا درآمده است در این میان سرزمین خراسان رضوی با اقلیم خشک و کویری، وضعیت بحرانی‌تری دارد و هم‌اینک از ۳۷ دشت استان، وضعیت ۳۴ دشت بحرانی است و سطح آب زیرزمینی آن افت کرده است و طبق اعلام مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی آب جمع شده پشت سدهای این استان در مقایسه با سال گذشته کاهش شدیدی نشان می‌دهد.
اگرچه سفر هیئت دولت به خراسان رضوی با بودجه سه هزارمیلیاردی همراه بود اما بنا بر گفته مدیران آبفا این بودجه تنها می‌تواند نیازهای پروژه‌های اضطراری آب مشهد را تأمین می‌کند .
سال سختی پیش روی مشهد است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی وضعیت بارش و آمار ذخیره آب سدهای استان را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: اگر نگاهی به میانگین بارندگی‌های سه دهه گذشته بیندازیم متوجه می‌شویم که میزان بارش‌ها از کاهش ۶۱ درصدی برخوردار بوده است که این رقم نگران‌کننده است.
علیرضا طاهری با اشاره به کاهش بارش‌ها در سال جاری در مقایسه با سال گذشته به بازار می‌گوید: تاکنون قریب به ۳۴ و شش‌دهم میلی‌متر بارندگی در استان داشتیم که این رقم در مقایسه با سال گذشته که ۵۷ میلی‌متر گزارش‌شده بود خود حکایت از کاهش ۴۰ درصدی دارد.
سد دوستی در برخی سال‌ها تا ۶۵ درصد نیاز آبی مشهد را تأمین می‌کرد اما هم‌اینک تنها ١۵ درصد از حجم ذخیره این سد و به میزان ١٨١ میلیون مترمکعب آب دارد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با اشاره به یکی از منابع مهم تأمین آب شهر مشهد اظهار می کند: سد دوستی در برخی سال‌ها تا ۶۵ درصد نیاز آبی مشهد را تأمین می‌کرد اما هم‌اینک تنها ١۵ درصد از حجم ذخیره این سد و به میزان ١٨١ میلیون مترمکعب آب دارد.
وی بابیان اینکه وضعیت ذخیره آب در سد دوستی، خوب نیست ادامه می دهد: کل ظرفیت سد، ۱۲۱۱میلیون مترمکعب است که در حال حاضر از این میزان فقط ۱۸۱میلیون مترمکعب، معادل ۱۵درصد پر است و البته بخشی از آن رسوبات است و برداشت پذیر نیست، این در حالی است که سال گذشته در همین موقع، این سد ۳۴۶میلیون .مترمکعب آب ذخیره داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بیان می‌کند: هم‌اینک فقط ۱۸ درصد از حجم ذخیره سدهای استان آب دارد که این رقم در مدت مشابه پارسال ۲۹ درصد بوده است و در حال حاضر ۲۷۷ میلیون مترمکعب آب در پشت سدهای استان وجود دارد که این رقم در مدت مشابه پارسال ۴۵۷ میلیون مترمکعب بود.
انتقال آب از دریای عمان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در پاسخ به‌ضرورت انتقال آب از دریای عمان نیز می‌گوید: هزینه انتقال یک مترمکعب آب از دریا به مشهد سه یورو است لذا ضرورت دارد که در این راستا قیمت آب نیز واقعی شود.
طاهری معتقد است انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور ضروری است و این طرح هم‌اینک ١۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که سهم خراسان رضوی از آن، تخصیص ١٢٠ میلیون مترمکعب آب برای بخش صنعت است.
وی انسداد چاه‌های غیرمجاز به تعداد ۱۲۰۰چاه در سال جاری را یکی از راهکارهای در دست اقدام این سازمان برای حفاظت از منابع آبی عنوان کرده و می گوید: در طی ۹ سال اخیر تعداد ۱۶هزار حلقه چاه غیرمجاز مهروموم‌شده است.
اگر بتوانیم در حوزه مدیریت مصرف به‌صورت مؤثر فعالیت کنیم با همین منابع محدود آبی خواهیم توانست از شرایط بحرانی و تنش آبی عبور کنیم
وی همچنین از تجهیز چاه‌های مجاز به کنتور و نیز رفع تصرف بیش از ۲۸ هزار متر بستر رودخانه در استان را یکی دیگر اقدامات انجام پذیرفته برای صیانت از آبخوان‌های استان عنوان می کند.
تنش آبی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز با اشاره به کاهش بارندگی‌ها نسبت به میانگین بلندمدت و کمبود شدید منابع آبی در شهرستان مشهد اظهار کرد: اگر بتوانیم در حوزه مدیریت مصرف به‌صورت مؤثر فعالیت کنیم با همین منابع محدود آبی خواهیم توانست از شرایط بحرانی و تنش آبی عبور کنیم.
حسین اسماعیلیان به خبرنگار ما گفت: با اجرای طرح‌های اضطراری نیز بخشی از کمبود آب را جبران خواهیم کرد تا با کمترین مشکل از تابستان ۱۴۰۲ عبور کنیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد افزود: سرانه مصرف آب در شهر مشهد کمتر از میانگین کشوری است و این به فرهنگ قدیمی مردم این منطقه بازمی‌گردد که از دیرباز برای آب، اهمیت ویژه قائل بوده‌اند.
وی اذعان کرد: میزان مصرف سالانه آب در مشهد حدود ۲۷۰ میلیون مترمکعب و در استان ۳۰۲ میلیون مترمکعب است و برای تأمین آب مشهد در تابستان سال آینده‌نگرانی هایی وجود دارد لذا مدیریت مصرف نیز باید توسط مشترکان لحاظ شود تا با تنش جدی مواجه نشویم.
اسماعیلیان بیان کرد: سدهای کارده، طرق و ارداک نیز به‌عنوان منابع اصلی تأمین آب شرب مشهد شرایط مشابهی دارند و کمتر از ۱۶ درصد از حجم ذخیره این سدها آب دارد که این رقم در مدت مشابه پارسال ۲۹ درصد بود.
وی اضافه کرد: هم‌اینک حجم ذخیره سدهای مشهد ۲۰۶ میلیون مترمکعب است که این رقم در مدت مشابه پارسال ۳۷۳ میلیون مترمکعب بود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه می‌دهد: در دو سال آبی گذشته استان و شهرستان مشهد خشک‌سالی سختی را تجربه کردند که اکنون نیز همچنان در شرایط خشک‌سالی شدید هستیم.
وی یادآور شد: استان خراسان رضوی و شهرستان مشهد در چند سال اخیر به‌خصوص در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، با خشک‌سالی‌های متوالی روبه‌رو بوده‌اند اما با اجرای طرح‌های اضطراری تأمین آب شرب در مشهد و روستاها در تابستان امسال، گذر موفقی از تنش حاصل شد و ازلحاظ تأمین آب شرب شرایط پایدار بود.
مدیرت مصرف آب از حرف تا عمل
در استان خراسان رضوی در حالی سخن از کمبود آب و مدیریت مصرف توسط مردم و مشترکان به میان می‌آید که بخش از این آب به‌راحتی و به دلیل وجود شبکه فرسوده هدررفته و از دسترس مصرف‌کنندگان خارج می‌شود.
بر اساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی میزان تولید آب در حوزه شهری استان را در سال گذشته ۴۰۱ میلیون مترمکعب بوده است که ۲۹۹ میلیون مترمکعب آن فروخته‌شده است و طبق اعلام مسئولان ۱۰۲ میلیون مترمکعب از این میزان هدررفته آب است!
گفتنی است در شبکه آب روستایی نیز میزان آب تولیدی ۱۰۴ میلیون مترمکعب، آب فروخته‌شده ۹۲ میلیون مترمکعب و هدررفته آب ۴۹ میلیون مترمکعب است.
بنا بر اعلام مسئولان از ۲۴ هزار کیلومتر طول شبکه‌های روستایی و شش هزار کیلومتر طول شبکه‌های شهری آب در خراسان رضوی حدود ۱۵ هزار کیلومتر دچار فرسودگی است که بخشی از آب شرب را هدر می‌دهد
ازاین‌رو می‌توان بیان کرد که مجموعاً ۱۵۱ میلیون مترمکعب آب در استان هدررفته است درحالی‌که آب مصرفی مشهد ۱۸۳ میلیون مترمکعب گزارش‌شده است لذا به نظر می‌رسد که بهتر باشد با اقدامات لازم میزان هدررفته آب در استان کاهش یابد.
بنا بر اعلام مسئولان از ۲۴ هزار کیلومتر طول شبکه‌های روستایی و شش هزار کیلومتر طول شبکه‌های شهری آب در خراسان رضوی حدود ۱۵ هزار کیلومتر دچار فرسودگی است که بخشی از آب شرب را هدر می‌دهد.
این کارشناسان حوزه آب با اشاره به اینکه برای هدر رفت این آب‌ها هیچ اهمیتی قائل نیستیم لذا بسیاری از مردم تصور می‌کنند که با یک بارندگی تمام چاه‌ها پر می‌شود.
از چاه‌های غیرمجازی که جان سفره‌های زیرزمینی را می‌گیرند که عبور کنیم حتی سازمان‌های متولی توزیع آب به دلیل فرسودگی شبکه توزیع آب را هدر می‌دهند اما ازآنجاکه این آب زیرزمین به چشم نمی‌آید جریمه‌ای برای آن صادر نمی‌شود.
مطالعات وضعیت شبکه آب و فاضلاب در مناطق حاشیه شهر مشهد نشان می‌دهد حدود ۳۸ درصد شبکه آب شهری در مناطق حاشیه مشهد فرسوده بوده و با توجه به اینکه حدود ۳۲ درصد جمعیت مشهد در مناطق حاشیه شهر ساکن هستند معادل ۳۸ درصد شبکه آب شهری در حاشیه مشهد هدر رفت دارد.
این رقم از حدود ۱۸۳۴۰ مشترک غیرمجاز ساکن در حاشیه شهر به وجود می‌آید و سبب هدر رفت حجم زیادی از منابع آب در این شهر می‌شود که این امر مستلزم ایجاد مدیریت یکپارچه بحران منابع آب در حاشیه کلان‌شهر مشهد است.
چه باید کرد؟
در ایران گسترش کالبدی شهر درنتیجه رشد شتابان جمعیتی طی دهه‌های اخیر، بخصوص بدون توجه به برنامه‌ریزی‌های صحیح و ملاحظات زیست‌محیطی باعث گسترش شهرها به سمت پهنه‌های آسیب‌پذیر ازنظر مخاطرات محیطی شده است و این امر باعث نابودی باغ‌ها، اراضی کشاورزی، از بین رفتن روستاها و همچنین ایجاد مسائلی مانند بالا رفتن تقاضا برای مسکن شده که این موارد باعث تهدید محیط‌زیست ، به هم خوردن تعادل و پایداری اکولوژیکی در شهرها می‌شود. رشد بی‌برنامه شهرها سیستم مدیریت بحران را در شهرهای بزرگ دچار اختلال می‌کند ازاین‌رو بحث مدیریت بحران آب به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین مسائل توسعه شهری به‌خصوص در مناطق حاشیه‌نشین شهرها محسوب می‌شود.
در مناطق حاشیه دستگاه‌های شبکه آب و فاضلاب به دلیل وجود انشعابات غیرمجاز، آب دزدی، نبود آمار دقیق از مشترکین مجاز و غیرمجاز آب به‌واقع از حوزه مدیریت خارج می‌شود.
مسئله حاشیه‌نشینی و احتیاجات ساکنان آن در زمینهٔ خدمات رفاهی و تأسیسات و تجهیزات نیازمند مدیریت در ابعاد مختلف است. اعمال شیوه‌های مختلف مدیریت مصرف و جلوگیری از هدر رفت آب در خطوط انتقال آب و شبکه‌های توزیع آب شهری، به‌عنوان اولویت اول فعالیت‌ها در مدیریت آب‌رسانی شهری محسوب می‌گردد.
کارآمدی مدیریت منابع آب از دیدگاه توسعه پایدار هنگامی آشکار می‌شود که تنظیم ارتباطات متقابل بین آب و توسعه، شکل پایداری پیدا کند. پس عامل مدیریت مطلوب و یکپارچه شهری می‌تواند در جهت کنترل و بهینه نمودن راندمان شبکه مذکور نقش اساسی داشته باشد.
نظر شما