صابر نصیری؛ بازار: بیش از نیم قرن از آغاز ایجاد تعاونیهای روستایی میگذرد، تعاونی هایی که چند منظوره بوده وبه فعالیتهای مختلف خدماتی، تولیدی، بازرگانی و ترویجی در راستای اهداف و سیاستهای حمایتی دولت در جهت توسعه بخش کشاورزی و حمایت از روستاییان پرداخته از جمله توزیع اغلب کود شیمیایی، توزیع سایر نهاده های کشاورزی نظیر سموم دفع آفات، بذور گیاهی، ماشین آلات کشاورزی و قطعات یدکی آنها و توزیع کلیه کالاهای به نرخ دولتی روستاییان نظیر برنج، روغن نباتی، قندوشکر و همچنین خرید تضمینی محصولات کشاورزی به میزان قابل توجهی از طریق این تعاونیها صورت می پذیرد. این تعاونی ها بیش از ۱۰ هزار فروشگاه مصرف در سطح کشور دارند که بی شک بزرگترین شبکه توزیع را شامل میشود.
در استان آذربایجان شرقی نیز با وجود بیش از ۴۵۰ تشکل در شبکه تعاون روستایی که در جای جای استان دارای تشکیلات و امکانات می باشند، اما متاسفانه در حال حاضر حدود ۲۵۰ شرکت فعالیت دارند که از این تعداد نیز فعالیت برخی تشکل ها بسیار اندک است.
از جمله راهکارهایی که دولتها می توانند بدان طریق در راستای رفع یا کاهش معضلات و مشکلات اقتصادی و حتی اجتماعی گامهای موثری بردارند استفاده از پتانسیل های تعاونی های روستایی و و کشاورزی و تمسک به روح تعاون و تقویت مشارکت مردمی است اما متاسفانه در دو دهه اخیر شیوه تعاونی دچار مشکلاتی شده و با مغفول ماندن پتانسیل های آن روز به روز شاهد انحلال یا رکود برخی از این تشکل ها بوده ایم.
در طول دهه ها فعالیت، این تشکل ها ثابت کرده اند که هر وقت دولت ها دست همکاری داده یا کمک خواسته اند، امور محوله بخوبی انجام پذیرفته و تعاونی های روستایی با اقدامات اثربخش در سطح اقتصاد محلی و ملی برگ برنده‌ای در دست دولتها بوده‌اند اما چرا و چه عواملی بالاخص از اواسط دهه هفتاد شمسی موجب رکود بسیاری از این تشکلها شدند؟
طبق تحقیقات و بررسی‌ها از جمله عوامل موثر در بوجود آمدن مشکلات و معضلات برای تعاونیهای روستایی ناچیز بودن سرمایه و نقدینگی و بالا بودن کارمزد تسهیلات و مشکلات پروسه اخذ آن بوده که تحقق برنامه‌ها و ادامه خدمات‌رسانی این تشکلها را با مشکل مواجه کرده است. این امر می‌طلبد دولتها به این تشکل های ارزشمند با نگاهی متفاوت نگریسته و با تقویتشان برای سیستم اجرایی خود مخصوصا برای روزهای سخت کمک و همراه داشته باشند.
نبود نیروی انسانی متخصص و دارای تحصیلات کافی در بین مدیران این تشکلها یکی دیگر از عوامل کمرشکن بوده و همچنان در بسیاری از تعاونیهای روستایی این وضعیت قابل مشاهده است؛ افراد تحصیلکرده معمولا یا تمایلی به فعالیت در این نوع تشکل ها نداشته یا اینکه به انحای مختلف توسط افرادیکه از سالها قبل در ارکان تشکل چنبره انداخته‌اند، طرد شده و مورد کم مهری قرار گرفته‌اند. لازم است ناظرین این حوزه بالاخص سازمان تعاون روستایی با ایجاد بستر مناسب، ایجاد شرایط آموزشی و ترغیب افراد مستعد از بین اعضا، زمینه حرکت پیش به جلو این تعاونی ها فراهم نماید.
عدم همکاری مناسب صندوق های حمایتی و تشکل ها و اتحادیه های بالادستی با زاویه گرفتن از ریل‌های تعریف شده از دیگر عوامل موثر برای تضعیف تعاونیهای روستایی بوده بطوریکه صندوق‌هایی که با هدف پشتیبانی از چنین تشکلهایی و غالبا با سرمایه کمکی همین تشکلها ایجاد شده‌اند، در بزنگاه نیاز، کم سو شده و دست یاری خود را آنطور که باید دراز نمیکنند.
طبق نتایج یک پژوهش در استان بوشهر (بهزاد خفایی - ۱۳۸۴) که می توان گفت در سایر استانها نیز به میزان زیادی صدق میکند، اعضای هیات مدیره و مدیران اطلاعات لازم را در مورد روشهای مدیریت سازمانی، مالی، بازرگانی و حتی فعالیتهای کشاورزی ندارند. در بسیاری از تصمیم گیری های این شرکتهای تعاونی، اصول حاکم بر مدیریت مصلحت اندیش و سیاستگذاری مبتنی بر حداکثررسانی سود و اهداف شرکت وجود ندارد و اغلب روابط خانوادگی و دوستی و تعصبهای قومی در تصمیم گیری ها موثر است. اینجاست که باید بر ضرورت آموزشهای لازم و امر فرهنگسازی تاکید جدی نمود و با معرفی شرکتهای موفق به سایر شرکتها باعث ایجاد انگیزه و ایجاد بستر تبادل تجربیات گردید.
هدایت، حمایت و نظارت بر شرکتهای تعاونی روستایی وظیفه سازمان تعاون روستایی هر استان است اما در طی سالیان اخیر بعلت عدم استخدام نیروهای جدید و بالتبع خروج بسیاری از پرسنل بعلت بازنشستگی، عملا نیروی کار بسیار کم شده بطوریکه در برخی شهرستانها فقط یک نفر کارمند وظایف تمام اداره از ریاست تا کارشناسی را انجام میدهد و این خود در انجام وظایف محوله و سطح خدمت رسانی به شبکه تعاون روستایی و کشاورزان و روستاییان عزیز اثراتی داشته است.
برخی شرکت های تعاونی روستایی که در گذشته به هر علتی از جمله عدم اطلاع کافی از قانون، نسبت به خدمات بیمه ای پرسنل خود کوتاهی کرده اند اینک با شکایت و حق خواهی پرسنل خود نهایتا با حکم مرجع قضایی مجبور به فروش املاک و دارایی های خود شده و عملا رو به سوی انحلال یا رکود می روند.
با این حال هنوز این شبکه بسیار مستعد خدمات دهی به جامعه و همراهی دولت در فرآیندهای مهم راهبردی در حوزه کشاورزی و بازرگانی است و این تشکل ها همچنان کارکرد خود را دارند و در صورت تدوین راهبردهای بهتر و بهبود بخشیدن قابلیت‌ها میتوانند خدمات نورآورانه و بهتر و بیش از پیش را به مردم ارائه نمایند.
نظر شما