نیکاراگوئه بازاری بکر برای کالاها و خدمات ایرانی؛ آیا ظرفیت تعاملات اقتصادی دوجانبه فعال می شود؟

بازار؛ گروه بین الملل: تجارت بین الملل به نحو گسترده ای به عنوان یکی از اجزای اصلی، در دستور کار تمام کشورها قرار گرفته است. بیش از دو دهه است که کشورهای آمریکای لاتین و ایران به توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی دو جانبه با یکدیگر روی آورده اند.

ایجاد ادبیات مشترک عدالت خواهی و مبارزه با طبقاتی شدن نظام بین الملل از جمله مؤلفه های بسط روابط خارجی ایران و این منطقه به شمار می آید. آمریکای لاتین، منطقه ای استراتژیک که روزگاری نقش حیاط خلوت آمریکا را ایفا می کرد، اینک به حیاط قدرت نمایی کشورهای ضد آمریکایی مبدل شده است. تحولات و روابط ناعادلانه جهانی بر اساس نظم سلطه و نظام تک قطبی به سرکردگی آمریکا و همچنین فشار تحریم های ناعادلانه غربی، ایران را بر آن داشته است تا به سمت همگرایی با کشورهای مستقل گام بردارد. این اقدام ایران خصوصا طی دوران محمود احمدی نژاد منجر به شکل دهی همکاری های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای آمریکای لاتین شده و طبیعتا توسعه مناسبات و تعاملات سیاسی و اقتصادی با این کشورها شده است.

منطقه آمریکای لاتین متشکل از ۲۳ کشور با جمعیت حدود ۷۰۰ میلیون نفری با تنوع قومی فرهنگی و جغرافیایی یکی از اهداف صادراتی ایران طی دو دهه گذشته بوده است. از سوی دیگر برخی اقتصادهای نوظهور در امریکای لاتین قرار دارند که به عنوان مثال می توان به برزیل، مکزیک و شیلی اشاره کرد که همگی در بازارهای جهانی حرف‌هایی برای گفتن دارند و در دنیا مطرح هستند. البته شرایط اقتصادی امریکای لاتین از نیمه دوم ۲۰۱۵ تا کنون قدری تغییر کرده‌است. اقتصاد این منطقه بر اساس بررسی‌ها در این مدت ۱.۲درصد کوچک شده‌است. اما نکته اساسی این است که رشد اقتصادی امریکای لاتین متوقف نشده‌است و قدرت های نوظهور در اقصی نقاط جهان در اندیشه گسترش سهم خود از بازارهای این منطقه هستند.

مهرماه سال جاری خبرگزاری آناتولی اعلام کرد صادرات ترکیه به آمریکای لاتین در بازه زمانی ژانویه تا سپتامبر سال گذشته میلادی با افزایش ۱۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۳ میلیارد و ۸۷۸ میلیون دلار رسیده است. در این دوره، ترکیه بیشترین صادرات بین کشورهای آمریکای لاتین را به ترتیب به مکزیک، برزیل، شیلی، جمهوری دومینیکن، پرو، ونزوئلا و کلمبیا انجام داده است که عمدتا شامل مواد شیمیایی، غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی و فولاد بوده است. مرداد ماه سال جاری نیز نشریه ال اکونومیستا اسپانیا اعلام کرد چین با حجم تجارت ۲۴۷ میلیارد دلاری با آمریکای لاتین تبدیل به نخستین شریک تجاری این منطقه شده است.

اوج روابط اقتصادی ایران و آمریکای لاتین به دوران محمود احمدی نژاد باز می گردد. ایران در آن زمان اقدام به سرمایه گذاری در کشورهایی از این منطقه از جمله ونزوئلا، اکوادور، بولیوی و نیکاراگوئه در زمینه ساخت و ساز مسکن، خودروسازی، خدمات بهداشتی و درمانی، تاسیس کلینیک، معدن کاری، ساخت نیروگاه، سد سازی و غیره کرد.

سرعت این تحولات به گونه‌ای بود که برخی از مقامات آمریکایی از تهاجم خاموش ایران به منطقه تحت نفوذ خود خبر می‌دادند و حتی کنگره آمریکا یک قعطنامه جدی برای مکلف کردن دولت اوباما برای گزارش در خصوص اقدامات ایران تصویب کرد.

اما این دوران گسترش روابط اقتصادی ایران و آمریکای لاتین عمر طولانی نداشت. در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ به علت تحریم‌های چند جانبه آمریکا و اروپا تولید ناخالص ملی ایران با کاهش ۲۰ درصدی مواجه شد و ارزش دلار در برابر ریال نیز در بازار آزاد سه برابر شد. از سوی دیگر در ایران هم با پایان دولت دهم و روی کار آمدن دولت حسن روحانی، ایران تمام توان دیپلماسی خود را روی حل مسئله هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها و متمرکز شدن بر روی روابط اقتصادی با اروپا و در نتیجه خروج ایران از انزوای سیاسی و اقتصادی گذاشت. ارزیابی میزان سفرهای روحانی به آمریکای لاتین در مقایسه با احمدی نژاد کاملا نشانگر میزان توجه دو طرف به آمریکای لاتین است.

پس از شکست نسبی پروژه برجام در لغو تحریم‌ها به نظر می‌رسد ایران پس از مدت‌ها بار دیگر به سمت استفاده از فرصت‌های موجود در آمریکای لاتین و یافتن بازارهای جدید حرکت کرده است

اما حالا در این میان و پس از شکست نسبی پروژه برجام در لغو تحریم‌ها به نظر می‌رسد ایران پس از مدت‌ها بار دیگر به سمت استفاده از فرصت‌های موجود در آمریکای لاتین و یافتن بازارهای جدید حرکت کرده است. از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم، ابراهیم رئیسی به دنبال توازن در تعاملات بین المللی ایران و توجه و تمرکز بر ظرفیت کشورهای شرقی است و به همین منظور گسترش تعاملات با آمریکای لاتین را در اولویت سیاست خارجی و استراتژی اقتصادی دولت قرار داده است و حالا سفر وزیر امورخارجه حسین امیرعبداللهیان به آمریکای لاتین حاکی از تلاش ایران برای یافتن بازارهای جدید در این منطقه است تا به نوعی در مسیر دور زدن تحریم ها و گشایش های مالی گام بردارد.

در دیدار اخیر میان لائوره آنو اورتگ دستیار ارشد رئیس جمهور نیکاراگوئه و امیرعبداللهیان این مقام نیکاراگوئه ای گفته است: نیکاراگوئه به عنوان کشور و بازیگر مهم در منطقه آمریکای لاتین می‌تواند به صادرکننده و ویترین محصولات ایرانی در این منطقه تبدیل شود.

همگرایی ایران و نیکاراگوئه در مواضع ضدامپریالسیتی و ضدنظام سلطه این دو کشور را به سمت تعاملات نزدیک تر سوق داده است

در واقع می توان گفت که همگرایی ایران و نیکاراگوئه در مواضع ضدامپریالسیتی و ضدنظام سلطه این دو کشور را به سمت تعاملات نزدیک تر سوق داده است. چنانکه آبان ماه سال جاری خبرگزاری افه اسپانیا از تحریم صنعت طلای نیکاراگوئه و شمار زیادی از افراد دولتی این کشور خبر داد. بنابراین به نظر می رسد تحریم های آمریکا نیز خود عامل دیگری برای تلاش دو کشور در جهت تعاملات بیشتر اقتصادی و دور زدن تحریم ها است.

بنابراین این موضوع نیز خود امتیازی بزرگ برای ایران محسوب میشود. در واقع ایران که خود تحت تحریم های آمریکا است و شرکت های معدنی ایرانی که از نظر دانش فنی در سطوح بالایی هستند و تجربه های موفقی در پروژه های فراسرزمینی دارند می توانند وارد پروژه های معدنی طلای نیکاراگوئه شوند و علاوه بر ارزآوری برای دو کشور در جهت خنثی سازی تحریم ها نیز گام بردارند.

ایران نیازمند قهوه و پنبه و گوشت است و نیکاراگوئه در صادرات این محصولات فعال است

موضوع نقل و انتقالات مالی در خصوص کشورهایی چون نیکاراگوئه که خود نیز تحت تحریم های آمریکا است ساده تر است، زیرا تاسیس بانک مشترک، تهاتر کالا و استفاده از ارزهای ملی یا سازوکارهای دیگر در خصوص چنین مواردی ساده تر است. به عنوان مثال نیکاراگوئه در بخش کشاورزی فعال است ولی نیازمند خدمات فنی مهندسی برای فرآوری محصولات کشاورزی است که این موضوع زمینه را برای همکاری دو کشور فراهم می‌کند. ایران نیازمند قهوه و پنبه و گوشت است و نیکاراگوئه در صادرات این محصولات فعال است.

امیرعبداللهیان در ادامه دیدارهای خود با مقام های نیکاراگوئه ای در نشستی با دنیس مونکادا وزیر خارجه این کشور گفت : دو کشور با برخورداری از استقلال سیاسی برای استقرار چند جانبه گرایی در نظام کنونی بین‌الملل تلاش می‌کنند. تحریم ابزار تروریستی است که امپریالیسم با این ابزار کشورهای مستقل را مورد هدف قرار داده است.

دنیس موکاندا هم در این دیدار اظهار داشت: مجددا بر همبستگی و حمایت از دولت دوست و برادر ایران در قبال تحریم‌ها و تهاجمات غیرعادلانه قدرت‌های غربی تاکید می‌کنیم. ایران و نیکاراگوئه در راستای حفظ عزت، صلح و حق حاکمیت خود به مبارزه خود ادامه می‌دهند.

اقتصاد نیکاراگوئه بیشتر بر بخش کشاورزی متمرکز است. نرخ تورم در این کشور ۷.۴درصد است. نیکاراگوئه مدت‌هاست که خصوصی‌سازی و اصلاحات بازار آزاد را آغاز کرده‌است و اکنون به دنبال گسترش آن است. اقتصاد نیکاراگوئه باوجود کاهش سرعت رشد اقتصادی منطقه آمریکای لاتین، در حال رشد است. بین سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵، متوسط نرخ تولید ناخالص داخلی نیکاراگوئه ۴.۷ درصد بود که منجر به ایجاد شغل بیشتر و خروج هزاران نفر از فقر شده است.

طی سال های گذشته، سرمایه گذاری مستقیم خارجی در نیکاراگوئه رشد چندین برابری را تجربه کرده است . بر اساس گزارش بانک جهانی، باوجود تلاطم اقتصاد جهانی، نیکاراگوئه برای حفظ رشد بالاتر از میانگین آمریکای لاتین و کارائیب تلاش خود را کرده است. سیاست‌های اقتصاد کلان منظم، که با توسعه پایدار صادارت و سرمایه‌گذای مستقیم خارجی ترکیب شده است، به نیکاراگوئه کمک کرد که رشد اقتصادی را آغاز کند.

صنعت گردشگری نیکاراگوئه طی سال های اخیر یکی از موتورهای محرکه اصلی اقتصاد این کشور بوده است. طبق اطلاعات منتشر شده از سوی دولت نیکاراگوئه، جذبه های گردشگری این کشور مانند تنوع زیست محیطی، آتش فشان های فعال و آب و هوای گرمسیری موجب ورود سالانه بیش از یک میلیون گردشگر به اسن کشور شده است که مولد چندصد میلیون دلار در فعالیت های اقتصادی است.طلا و نقره معادن عمده کشور هستند و سرب، روی، تنگستن، آهن، سنگ گچ، نمک و مس از دیگر منابع مهم نیکاراگوئه بشمار می روند.

ایران نیز اخیرا به گام های خود برای توسعه مراودات اقتصادی با این کشور شتاب بخشیده است. به عنوان مثال دی ماه سال جاری مشاور وزیر نیرو در امور بین‌الملل محمدعلی فرحناکیان گفت ایران در حال مذکره با کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا برای نیروگاه‌سازی، تعمیرات نیروگاهی و ایجاد تاسیسات آب و فاضلاب است. البته ایران در سال ۸۹ ، مبلغ ۱.۵ میلیون دلار برای ساخت بیمارستان در نیکاراگوئه اختصاص داد. ایران همچنین در نیکاراگوئه با یک میلیارد دلار سرمایه گذاری اعلام شده، بندری در آب‌های عمیق ساخت که بشدت مورد نیاز این کشور بود و علاوه بر این سرمایه لازم برای احداث یک نیروگاه تولید برق آبی را نیز تأمین کرد.

آذر ماه سال جاری نیز ایران و نیکاراگوئه سند جامع همکاری طولانی مدت و در طی سفر اخیر امیرعبداللهیان به این کشور نیز یادداشت تفاهم مکانسیم همکاری و مشورت های سیاسی امضا کردند.

از دیگر تعاملات اقتصادی ایران با نیکاراگوئه می توان به تحویل ۲۰۰ هزار دوز واکسن کووایران برکت به صورت رسمی به این کشور طی تیرماه سال جاری اشاره کرد. شهریور ماه سال جاری شرکت گروه دارویی برکت با بزرگترین تامین کننده دارو نیکاراگوئه CRUZ AZUL در حوزه تامین دارو و تجهیزات پزشکی قرارداد امضا کرد.

اوایل سال جاری نیز رویترز گزارش داد که دو کشور به منظور توسعه میادین نفتی در نیکاراگوئه و همچنین سرمایه گذاری در یک واحد پالایشگاهی تفاهم نامه مشترک امضا کردند.

در این گزارش آمده است که ایران به نیکاراگوئه اطمینان داده است که در تامین سوخت این کشور همکاری داشته باشد و اقداماتی را برای سرمایه گذاری در یک پالایشگاه به منظور «خنثی کردن اثرات تجاوزات و تحریم‌های آمریکا و اروپا» در دستور کار خود قرار دهد. جواد اوجی وزیر نفت نیز گفته بود که ایران از هیچ تلاشی برای تامین سوخت به نیکاراگوئه دریغ نخواهد کرد. نیکاراگوئه در حال حاضر ونزوئلا سوخت وارد می‌کند.

بر اساس گزارش رویترز، دانیل اورتگا رئیس جمهور نیکاراگوئه اعلام کرده بود که در جریان سفر اوجی در راس یک هیأت ایرانی به به این کشور در اردیبهشت سال جاری، «موضوعات اساسی مربوط به نفت» با پیشنهاد «پتروشیمی و پروژه‌های نفتی» و همچنین بهبود و نوسازی پالایشگاه‌ها و توسعه تولید در میادین نفت و گاز مورد بحث و بررسی قرار گرفت و دو دولت توافقنامه هایی در حوزه نفت امضا کردند.

به گفته اوجی این پروژه‌ها شامل سرمایه گذاری درپالایشگاه "بولیوار سوپریم سوئنو" متعلق دولت نیکاراگوئه است که توسط دولت اورتگا در سال ۲۰۰۷ راه اندازی شد اما در میانه راه متوقف شد. در این راستا وزیر نفت اعلام کرده بود که مرحله نخست پتروپالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای نیکاراگوئه با سرمایه‌گذاری کشور ونزوئلا علی رغم تحریم‌های آمریکا تکمیل شده است و با تحویل اسناد فنی این پروژه بی‌شک ایران در تکمیل این پروژه و دیگر پروژه‌های پالایشی شرکت خواهد کرد.

چرا حوزه آمریکای لاتین در تجارت خارجی ایران مغفول ماند؟

اما علت مغفول ماندن فرصت های اقتصادی در آمریکای لاتین در ایران مشتمل بر دلایلی از جمله نبود یک برنامه بالادستی برای منطقه آمریکای لاتین در کشور است که بر اساس آن همه بخش های فعال در این حوزه با یک خط سیر مشخص و منظم اقدام کنند.

لازم به ذکر است که دستیابی به این برنامه بالادستی حاصل نمی شود، مگر آنکه شناخت کافی از این منطقه در سطوح مختلف کشور حاصل گردد. اگر ایران بنای پیشرفت ارتباط با این منطقه را دارد، بدون شک فضای دانشگاهی، اندیشکده های حوزه بین الملل و رسانه ها باید بیشتر به این موضوع بپردازند و به تربیت نیروی انسانی متخصص همت بگمارند.

در حال حاضر میزان شناخت از این منطقه کافی نیست و ظرفیت های کشورهای آن به درستی به دست نمی آید و لازمه این کار فعال کردن دیپلماسی اقتصادی، اعزام هیات های تجاری بیش تر به این منطقه خصوصا در صنایعی مانند محصولات دانش بنیان، نفت و ساخت سد و نیروگاه که شرکت های فنی مهندسی ایرانی در آن دارای تجربه و رزومه موفق هستند. برگزاری نمایشگاه های اختصاصی برای شناساندن توانمندی ها و قابلیت های شرکت های صنعتی ایرانی نیز اقدام مثبت دیگری در این راستا تلقی می شود.

نتیجه

جدای از ظرفیت های مهم کشاورزی، دامداری یا استفاده از منابعی همچون چوب و ذغال سنگ، منطقه آمریکای لاتین دارای ذخایر مهم معدنی و انرژی است که با توجه به تجربه جمهوری اسلامی ایران در این صنایع، فرصت بسیار مطلوب و ارزآوری در این منطقه برای دیپلماسی اقتصادی ایران فراهم است. این بدان معناست که ایران در صنایعی که از تجربه و دانش فنی بالاتری برخوردار است می‌تواند دست برتر در این منطقه باشد و مثال عینی آن صنعت نفت و ارتباطات میان ایران و ونزوئلا است.

از سوی دیگر، مزیت تعامل اقتصادی کشورهای آمریکای لاتین با ایران این است که تهران تشکیل یک هژمونی اقتصادی یا سیاسی به معنای آنچه قدرت‌های بزرگ نظیر آمریکا، چین، روسیه و اتحادیه اروپا دنبال می‌کنند، نیست و کشورهای راست یا چپ میتوانند با اعتماد کامل وارد تعامل اقتصادی در این زمینه شوند؛ اما تحقق این هدف تببین کامل این مهم در در دیپلماسی اقتصادی ایران برای کشورهای مقصد است.

مزیتی که ایران نسبت به دیگر کشورها دارد، این است که ایران در ایجاد ارتباط با دولت‌هایی که مورد غضب کاخ سفید هستند و عموما دیگران از ترس تحریم با آنها ارتباطی ندارند، توانمند است. تحریم‌های وضع شده آمریکا مانع بزرگی بر سر راه همکاری چین، روسیه و دیگر کشورها برای فعالیت اقتصادی با ونزوئلا قرار داده است. به عنوان مثال در استراتژی فشار حداکثری بر این کشور، دولت آمریکا، تحریم‌هایی را وضع کرد که بر مبنای آن برای کسانی که با شرکت ملی نفت ونزوئلا قرارداد می‌بندند، عواقب منفی به وجود آید. بنابراین ایران می‌تواند از فرصت ترک این بازار به نفع خود بهره مند شود. این موضوع در برخی از دیگر صنایع ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا نیز موجود است و در واقع به نوعی با کشورهای تحت تحریم در جهت دور زدن تحریم ها و انتفاع مشترک از روابط تجاری دو جانبه وارد تجارت و معامله شود.

علاوه بر این، ایران با ایجاد ارتباط اقتصادی با هر یک از این کشورها، می‌تواند به پیوستن و همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای در آمریکای لاتین هم بیندیشد؛ منطقه‌ای که از حیث تعداد سازمان منطقه‌ای و همکاری‌های چند جانبه سرآمد دیگر مناطق جهان است. بنابراین، فرصت اقتصادی در آمریکای لاتین این مزیت را برای ایران فراهم می‌کند که خود را در سازمان‌های بین المللی مطرح کرده و از این موضوع نفع سیاسی و حقوقی خاص خود را نیز ببرد.