مشارکت مدنی در «مولدسازی اموال دولتی» با استفاده از بلاکچین و توکن سازی دارایی ها

بازار؛ وحید پورتجریشی: مولدسازی اموال دولتی از جمله مفاهیمی است که طی روزهای اخیر به تیتر رسانه های اقتصادی کشور تبدیل شده و به دلیل نو بودن، مانند هر مفهوم دیگری دارای طرفداران و منتقدین فراوان است. اگرچه هنوز تعریف دقیق و رسمی تحت خوانش دولت و مجلس از این مفهوم وجود نداشته و صرفا در حد یک ایده مطرح بوده، اگر بخواهیم مفهومی منطقی برای آن در نظر بگیریم، می توان گفت که مولدسازی به معنای استفاده و مدیریت صحیح آن دسته از اموال و دارایی های دولتی است که طی سال های گذشته، بلا استفاده مانده و یا به طرز صحیح مورد استفاده نگرفته است.

اما نکته مورد نگرانی منتقدین این طرح این است که میزان مشارکت مدنی و نقش مردم در این طرح تا چه حد خواهد بود. آیا اساسا مردم نیز می توانند مانند طرح خرید متری زمین که به تازگی توسط شهردار تهران مطرح شده، در خرید و فروش اموال دولتی مشمول این طرح نیز مشارکت داشته باشند؟

از سوی دیگر، از منظر عدالت توزیعی، شاید نتوان واگذاری احتمالی این اموال در بورس برای خرید و فروش این اموال را ظرحی کامل قلمداد کرد. در حقیقت، اگر قرار باشد مردم نیز در طرح های این چنینی دولتی، نقشی موثر ایفا نمایند، می بایست راهی به جز بورس را نیز در نظر گرفت که دایره دربرگیری آن بیش از فعالیت در بورس باشد. اگرچه امکان خرید و فروش سهام عرضه شده در بروس و فرابورس، از طریق اینترنت برای اکثر شهروندان کشور فراهم شده، اما باید در نظر داشت که فعالیت های بورسی به دلیل دسترسی به امکانات فیزیکی مانند دسترسی به تالارهای بورس و کارگزاری های مختلف که بیشتر آنها در تهران دیگر کلان شهرها متمرکز هستند، شاید چندان محرک نباشد.

پس اکنون سوال اینجاست که آیا می توان طرحی برای اجرای مفهوم مولدسازی در نظر گرفت که هم امکان مشارکت حداکثری مردمی داشته باشد و هم آنقدر جذاب باشد که اساسا مردم پای کار آمده و نسبت به خرید و فروش یا سرمایه گذاری روی این اموال همچون مشارکت بخش خصوصی با دولت در تبدیل یک قطعه زمین بایر به فضای سبز یا بیمارستان اقدام نمایند؟

توکنی سازی اموال دولتی با استفاده از فناوری بلاکچین

طی سال های احیر و با پر رنگ شدن صنعت بلاکچین و نقش آن در مدیریت دارایی ها به عنوان یکی از پرکاربردترین شاخه های این صنعت، امروزه کشورهای مختلفی همچون آفریقای جنوبی یا نیجریه، اقدامات با ارزشی در زمینه توکنی سازی اموال و دارایی های دولتی خود انجام داده اند.

اگرچه هدف این کشورها از اجرای این طرح دستکم در مراحل ابتدایی آن، مدیریت صحیح اموال و امکان دستیابی به آخرین وضعیت مالی خود در هر لحظه از طریق فناوری اطلاعات و دیتای حاصل از سیستم بلاکچین اختصاصی خود بوده، اما می توان از چنین طرحی برای مشارکت مدنی در خرید و فروش یا بهینه سازی مصرف اموال دولتی از طریق تبدیل به احسن نمودن ملک یا کارخانه نیز بهره برد.

در حقیقت، وقتی که دارایی فیزیکی به شکل توکن در می آید، امکان خرید و فروش آن توکن که نماینده دارایی فیزیکی پشت سر خود است، در بستر معاملات دیجیتال امکانپدیر می شود. به عنوان مثال، شما می توانید یک قطعه زمین را به هزار سهم تبدیل کرده و هر سهم آن را به صورت یک توکن برای خرید و فروش به بازار عرضه نمایید. بدین صورت، حجم عرضه کلی شما در این مثال، هزار توکن دیجیتال خواهد بود که مجموع ارزش آنها، ارزش کل زمین و سهم دارندگان توکن از آن را مشخص می کنند.

از آنجاکه توکن ها مانند رمزازها در محیطی مانند بورس و به صورت رقابتی عرضه می شوند نیز، می توان آنها را با تعیین قیمتی پایه برای عرضه در پلتفرم های اختصاصی آنها ارائه کرد و خریداران و فروشندگان با قیمت گذاری روی آن نسبت به تعیین قیمت و خرید و فروش آن اقدام نمایند.

نکته مهم دیگر اینکه امکان مولدسازی از این طریق حتی برای مشارکت های بخش خصوصی و دولتی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، دولت قطعه زمین بایری در اختیار دارد که خواستار تاسیس یک شرکت عام المنفعه مانند کارخانه تولید مواد دارویی یا غذایی بوده و برای ساخت این کارخانه ها نیازمند مشارکت مردمی و ورود سرمایه بخش خصوصی است. در چنین شرایطی، دولت می تواند با تخمین ارزش این پروژه، سهام آن را به شکل توکن دیجیتال برای خرید و فروش عمومی به پلتفرم های اختصاصی خود عرضه نماید.

مزیت دیگر این طرح این است که احراز هویت از این مسیر تنها با کد ملی و از طریق حساب بانکی مورد تایید به نام فرد خریدار یا فروشنده امکانپذیر بوده و با توجه به ۲۴ ساعته بودن زمان معاملات در بسترهای بلاکچینی، امکان معامله آنها در هر ساعت از شبانه روز میسر بوده که این موصوع می تواند به نقطه قوت معاملات بلاکچینی در برابر معاملات بورسی به حساب آید.

کاربرد گسترده برای رمزارز ریال

طراحی و انتشار رمزارز ریال یکی از موضوعات دیگری است که علیرغم ایده پردازی های مربوط به آن هنوز کاربرد روشنی نداشته و مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.

نکته مهم در خصوص توکن های صادر شده توسط بانک های مرکزی و شک و تردید موجود در استقبال عمومی از آنها بوده است. دلیل این امر نیز واضح است؛ دولت ها معتقدند ارزش رمزارزهای صادر شده از سوی آنها (CBDC) برابر با ارز رایج کشور است. با این حساب، ارزش این توکن ها ثابت بوده و اساسا در صورت عدم تعریف نقش اقتصادی مهمی فرای ریال، نمی توان متصور کاربرد فراوان آن در میان مردم شد.

اما در صورت اجرایی سازی مولدسازی بلاکچینی، می توان به سادگی از ریال دیجیتال نیز به عنوان ارز رایج برای خرید و فروش دارایی های مد نظر دولت در طرح مولدسازی بهره برد.

در حقیقت، اجرای این چنین طرحی، می تواند به صورت غیر مستقیم، کاربردی چشمگیر برای رمزارز ریال مهیا سازد و از آنجاکه در معاملات ریالی مد نظر بانک مرکزی برای ریال دیجیتال، درست مانند فرآیند بانکی، هویت ترمینال های مبادله و افراد دخیل در معاملات کاملا مشخص است، امکان وقوع جرم های اقتصادی مانند پولشویی یا مواردی نظیر آن نیز تا حد زیادی محدود خواهد شد.