کارکرد ذخایر لرزان نفتی مقابل شوک های نفتی

دکتر روح الله کهن هوش نژاد؛ بازار: اظهارات یکی از مقامات ارشد شرکت ویتول (بزرگترین شرکت بازرگانی نفت جهان) درباره آینده بازارهای نفت در دهه آینده تا حدودی تکان دهنده بود. بن مارشال، رئیس شرکت ویتول در ایالات متحده، هفته گذشته در کنفرانسی اعلام کرد بازارهای انرژی برای پنج تا ده سال آینده بی ثبات خواهند ماند، زیرا ابزارهای محدودی برای مقاومت در برابر وارد شدن هرگونه شوک احتمالی به بازار وجود دارد.

به نظر می‌رسد منظور مارشال این است که کشورها در مواجهه با کمبود عرضه، همچون سال گذشته، از ذخایر استراتژیک خود برای مهار قیمت‌ها استفاده می‌کنند، که این مسأله تاب‌آوری آنها را در مقابل شوک‌ها کاهش می‌دهد.

سخنان مارشال نشان می‌دهد سیاستمداران در نهایت موفق شدند راهی برای دسترسی به ذخایر استراتژیک پیدا کنند، در حالی که فلسفه ایجاد این ذخایر در ابتدا تامین امنیت بازار در صورت اختلالات بزرگ در عرضه نفت بود. این کوته فکری سیاستمداران در غرب، ویژه در ایالات متحده، باعث می‌شود جهان از آثار سیاست‌های آنها متضرر شود.

در واقع آنچه که جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده با آزادسازی ۱۸۰ میلیون بشکه در سال گذشته میلادی انجام داد، حتی اگر هیچ توجیه عقلایی نداشته باشد، اما همچنان کسانی در درون ایالات متحده هستند که این اقدام را توجیه می‌کنند. این امر باعث شد تا جمهوری خواهانی که مجلس نمایندگان را در اختیار گرفتند، تحقیق و تفحصی را در مورد استفاده بایدن از ذخایر استراتژیک آغاز کنند زیرا آنها آن را اقدامی با انگیزه سیاسی و نه اقتصادی می‌دانند.

بر اساس آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی، ذخایر استراتژیک در کشورهای سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در سال گذشته کاهش چشمگیری داشته و به کمترین میزان از سال ۱۹۹۴ تا کنون معادل ۱.۲ میلیارد بشکه رسیده است.

سیاستمداران غربی همچنان معتقدند کاری که انجام دادند به آرام شدن قیمت نفت کمک کرد، اما سوال مهم این است که آیا بازار در سال گذشته به عرضه نفت بیشتری نیاز داشت؟ جواب این سؤال درخور تأمل است، زیرا اگر به گزارش اوپک نگاه کنیم، ذخایر سال گذشته به دلیل تقاضای ضعیف و افزایش عرضه، بیشتر شده است.

در واقع کشورهای مختلف حتی پیش از آنکه مطمئن شوند اروپا نفت روسیه را تحریم خواهد کرد، اقدام به پمپاژ ذخایر کردند، اما نفت روسیه قطع نشد و تا ماه های آخر سال گذشته، یعنی پس از اجرایی شدن تحریم، کاهش نیافت.

واضح است که اینگونه دخالت کشورها در بازار از طریق آزادسازی ذخایر برای کنترل قیمت ها با اتهامات آنها در طول تاریخ به اوپک مبنی بر تعیین قیمت نفت تفاوتی ندارد.

قیمت نفت را هیچ کس به جز بازار تعیین نمی کند، اما همگان توانایی تأثیرگذاری بر قیمت نفت را از طریق ابزارهای شناخته شده دارند. این ابزارها عبارتند از یا سیاست‌های دولت برای کاهش تقاضا، استفاده از ذخایر استراتژیک، ایجاد ظرفیت‌های تولید مازاد، یا پمپاژ مقادیر بیشتر نفت به بازار.

سیاست غیرمنطقی کشورهای غربی برای تامین انرژی جهانی از ذخایر استراتژیک که با فلسفه وجودی آنها مغایرات دارد و نتیجه محتمل آن ده سال متلاطم برای بازارهای انرژی و فشار بیشتر بر اوپک برای انجام کاری در این خصوص است.