فرآورده های نفتی در بورس برای افزایش واسطه ها یا درآمد

حامد شایگان؛ بازار: رییس‌جمهور در اظهارات روز یکشنبه خود در مجلس درباره تأمین سرمایه از محل فروش دارایی‌ها و تهاتر نفت برای تولید در بودجه سال آینده سخن گفت و بر مبنای آن پیش‌بینی ۵۴۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی در بودجه لحاظ شده است؛به همین دلیل دولت اینبار نمی تواند از فروش داخلی نفت دست بکشد. موضوع تهاتر نفتی سال گذشته هم در بخش‌هایی از فعالیت‌های اقتصادی دولت مطرح شده بود، اما این موضوع فقط روی کاغذ باقی ماند و با وجود ظرفیت ایران برای معامله نفت در بورس انرژی اما مشکلاتی همچون اعطای صلاحیت به خریداران نفت و چگونگی استفاده از نفت خریداری شده مانع از اجرای آن شده است.

فروش نفت به خصولتی ها از بورس کالا

وزیر نفت هم چند وقت پیش اعلام کرده بود آمادگی کامل برای تهاتر نفت با دستگاه‌های اجرای متقاضی و پیمانکاران طلبکار را دارد، اما برای این کار نخست باید دستگاه‌ها از جمله وزارت راه و شهرسازی درباره تهاتر نفتی درخواست ارائه دهند، سپس طبق ضوابط وثیقه ارائه کنند. از طرفی طلبکاران نیز باید از سازمان برنامه و بودجه در این باره مجوز بگیرند و این سازمان رقم طلب آنها را به‌صورت مشخص به وزارت نفت اعلام کند، از سوی دیگر دریافت‌کنندگان هم باید برای فروش نفت ظرفیت بازار جدیدی ایجاد کنند و از مشتریان سنتی وزارت نفت استفاده نکنند.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در گفتگو با بازار ضمن اشاره به اینکه در حوزه صادرات نفت مشکلات گذشته را داریم، گفت: ایران تنها در بازار غیررسمی مشتریان را پیدا کرده اما به تازگی در بازار غیررسمی هم روس ها رقیبی جدی شده اند و با توجه به محدودیت سقف ۶۰ دلاری که اروپایی ها برای هر قیمت نفت گذاشته اند قیمت نفت ایران هم افت کرده است. از طرف دیگر مهمترین مشکل فروش نفت در بازار غیررسمی عدم ورود پول حاصل از صادرات بوده و حتی معلوم نیست این منابع وارد کشور می شود یا خیر.

قبلا موضوع عرضه نفت در بورس کالای انرژی کیش مطرح شده، اما موفقیت آمیز نبود و اگر در مقطع کنونی شرایط خرید خارجی ها در بورس کالا فراهم نشود عرضه به مشتریان ایرانی می تواند چالش برانگیز شود، زیرا احتمال ورود ورود بابک زنجانی های جدید وجود دارد

حمیدرضا صالحی با بیان اینکه با بیان اینکه دولت برای عبور از مشکل صادرات غیر رسمی نفت به دنبال تهاتر نفت برآمده است، افزود: در مقطع کنونی دولت باید سرمایه گذاری روی پروژه های گاز را تسهیل کند هرچند امروز شرکت های چینی وارد پروژه های گاز در قطر شده اند و امروز از ایران فاصله گرفته اند و این مساله چالش برانگیز شده اند.

او افزود: قبلا موضوع عرضه نفت در بورس کالای انرژی کیش مطرح شده، اما موفقیت آمیز نبود و اگر در مقطع کنونی شرایط خرید خارجی ها در بورس کالا فراهم نشود عرضه به مشتریان ایرانی می تواند چالش برانگیز شود به همین دلیل نگرانی از ورود بابک زنجانی های جدید وجود دارد.

در گذشته شرط ضمانت نامه برای ورود به معامله سوخت در بورس کالا گذاشته بودند که بسیار سنگین بود و تنها خصولتی ها می توانستند وارد آن معامله ها شود، و عده ای از این فضا سواستفاده کردند و در نهایت طرح عرضه نفت در بورس کالا شکست خورد

او با اشاره به اینکه فروش فراورده های نفتی ایران همچون گازوئیل و بنزین در بورس کالا امکان پذیر است، اظهار کرد: حتی بخش خصوصی هم می تواند وارد معامله فرآورده ها شوند البته در گذشته شرط ضمانت نامه برای ورود به معامله سوخت در بورس کالا گذاشته بودند که بسیار سنگین بود و تنها خصولتی ها می توانستند وارد آن معامله ها شود، در واقع صدور ضمانت نامه ۱۵ درصد قیمت معامله و تعهد برای پیمان ارزی و ... باعث بروز چالش های برای اجرای آن وجود داشت به همین دلیل عده ای از این فضا سواستفاده کردند و در نهایت طرح عرضه نفت در بورس کالا شکست خورد.

او با اشاره به تجربه عرضه نفت در بورس کیش، تصریح کرد: در چند سال پیش در کیش خارجی ها نفت خریدند و درست در زمانی که برجام به نتیجه رسیده بود و محدودیت های کنونی وجود نداشت. باید توجه داشت که ماهیت بورس کالا باید رقابتی باشد اما در بورس انرژی کیش قیمت گذاری دستوری بود و به نوعی دهن کجی به بازار بود.

آیا بورس انرژی فرآوری نفت را فعال می کند؟

طبق لایحه بودجه ۱۴۰۲ دولت باید تعداد مشخصی بشکه نفت در روز به برخی دستگاه‌ها و نهادهای موضوع تبصره یک بودجه تحویل بدهد تا آن دستگاه‌ها محموله‌های نفتی را فروخته و با نظر سازمان برنامه و بودجه و سازوکارهای پولی بانک مرکزی در حوزه‌های تعیین شده هزینه کنند. این درحالی است که پیش‌تر تنها شرکت ملی نفت ایران متولی اصلی و رسمی فروش نفت بوده است، هرچند در مقطعی به‌خصوص در اوایل دهه ۹۰، با هدف دورزدن تحریم‌های نفتی و امکان فروش بیشتر نفت، برخی افراد و نهادها در قامت فروش نفت برآمدند، اما در آن زمان حاشیه‌هایی در این زمینه ایجاد شد. بنابراین به نظر می‌رسد اجرای صحیح تهاتر نفت در بودجه امری دشوار و پیچیده باشد.

در شرایط کنونی بستر فروش نفت در بورس کالا وجود ندارد و ابتدا باید زمینه آن فراهم شود، از طرف دیگر به دلیل محدودیت هایی که برای صادرات نفت در مقطع کنونی وجود دارد فروش نفت در بازار خارجی توسط بخش خصوصی هم سخت خواهد بود

یک استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار بازار ضمن اشاره به اینکه در حال حاضر که تحریم ها علیه ایران تشدید شده و همچنین قیمت نفت کاهش یافته عرضه نفت در بورس کالا می تواند موفقیت آمیز باشد، گفت: البته در شرایط کنونی بستر فروش نفت در بورس کالا وجود ندارد و ابتدا باید زمینه آن فراهم شود.

حسن مرادی با بیان اینکه معاملات نفت در بورس کالا باید توسط شرکت ها برای ایجاد ارزش افزوده یا صادرات باشد، افزود: به دلیل محدودیت هایی که برای صادرات نفت در مقطع کنونی وجود دارد فروش نفت در بازار خارجی توسط بخش خصوصی هم سخت خواهد بود زیرا شناسایی بازارهای صادراتی جدید سخت خواهد، اما فرآوری نفت و صادرات آن بسیار راحت تر است.

براساس این گزارش پیش بینی می شود که بار دیگر صندوق های بازنشستگی و شرکت های خصولتی به معاملات تهاتری نفت ورود کنند و بخشی از سوخت خریداری شده را فرآوری و بخشی را هم در بورس کالا به شرکت های داخلی و ... بفروشند و عملا نمی تواند گردش مالی چندانی برای کشور به وجود بیاورد و تنها عرضه کننده و تعداد واسطه ها افزایش می یابد.