بازار؛ گروه استانها: ۹۵درصد زعفران ایران در منطقه خراسان کشت میشود. تربت‌حیدریه، گناباد، حاشیه رود بیرجند، قائن و فردوس از مناطق اصلی کشت زعفران ایران به شمار می‌روند.
زعفران ایران به کشورهایی چون کویت، قطر، روسیه، ژاپن، هنگ‌کنگ، سنگاپور، هند، سوئیس، نروژ، ایتالیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، هلند، استرالیا، کانادا، بلژیک، مالزی، اسلواکی، مجارستان، لهستان، قزاقستان، چک، استونی، صربستان، ترکیه، آفریقای جنوبی، آرژانتین، فنلاند و چند کشور دیگر صادر میشود.
در دهه گذشته به دلیل قاچاق پیاز زعفران به کشور افغانستان، صادرات زعفران ایران به‌شدت تحت تأثیر قرارگرفته است به همین دلیل افغانستان پا به عرصه کشت و صادرات زعفران گذاشته و به مهم‌ترین رقیب بازار زعفران ایران تبدیل‌شده است.
همچنین اسپانیا اولین واردکننده زعفران ایران است که زعفران ایران را به‌صورت فله‌ای وارد کرده و در بسته‌بندی‌های جدید با نام و برند خود به بازار جهانی عرضه می‌کند. این اتفاق باعث شده که زعفران ایران در جهان به‌اندازه زعفران اسپانیا شناخته‌نشده باشد و بیشتر مردم جهان، زعفران اسپانیا را می‌شناسند. هند و چین را هم می‌توان از دیگر رقبای زعفران ایران دانست که با کشت گلخانه‌ای خود درصدد تصاحب بازار جهانی زعفران است.
اما با این‌حال ایران همچنان اولین صادرکننده زعفران در جهان شناخته میشود و بیشترین سهم صادرات را دارد.
در همین راستا به‌منظور بررسی این بازار با غلامرضا میری نائب رئیس شورای ملی زعفران به گفت‌وگو نشستیم.
* پیش‌بینی شما برای قیمت زعفران در بازار کیلویی چقدر است؟
قیمت زعفران سوپر نگین را جهاد کشاورزی به میزان هر کیلو ۴۱ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان اعلام کرده است که قیمت پایه است و با این نرخ از کشاورز خریداری میشود اما به اعتقاد من قیمت زعفران همیشه پس از برداشت محصول و همچنین میزان تقاضا در بازار داخلی و خارجی تعیین‌کننده است و بر روی آن تأثیر می‌گذارد.
* آیا زعفران‌های برداشت‌شده در سال گذشته در بازارهای خارجی و داخلی به فروش رفت؟
معمولاً در انبار سازمان تعاون روستایی و هم در بورس و یا کشاورزان زعفران از سال قبل وجود دارد. هرسال بخشی از زعفران در انبارها می‌ماند و نمی‌توان گفت هرسال زعفران تمام میشود و انبارها خالی میشود به‌طور قطع امسال نیز از محصول سال گذشته موجود است اما این‌که رقم رقیق آن چقدر است را نمی‌توان اعلام کرد.
* چه ضعف‌هایی را در کاشت و تولید زعفران وجود دارد؟
تولید زعفران به شکل ۴۰۰ الی ۵۰۰ سال قبل است یعنی کشاورزان به همان شیوه ۵۰۰ سال پیش زعفران کاشت و برداشت می‌کنند و از طرفی از کشاورز حمایتی نمی‌شود. در لفظ گفته میشود اما کسی دغدغه کشاورز را در اول مهر نمی‌داند که چقدر سختی دارد و تلاش یک‌ساله او به همین ایام بستگی دارد .
گلی که از زمین او درمی‌آید اگر طی ۲۴ ساعت ،گل زعفران جداسازی و خشک نشود از بین می‌رود و کشاورزی که یک سال زحمت‌کشیده است به امید برداشت محصولش یک سال چشم‌انتظار بوده که برای معاش زندگی‌اش یک سال هزینه می‌کند و متأسفانه درگیر مسائل زیادی است.
کشاورزان در ایام برداشت محصول با موضوع کارگر درگیر هستند زیرا بسیاری از این کارگران به کار گرفته شده تخصص و تجربه لازم را ندارند و معمولاً گل‌های زعفران را که برای جدا سازی تحولی می گیرند کم می آوردند یا به خوبی پاک نمی کنند.
از طرفی کشاورز ما نقدینگی لازم را ندارد که حداقل زعفران پاک شده را نگاه دارد و در زمان مناسبی که خودش تشخیص می دهد به فروش برساند و این موضوع در نهایت به ضرر تولید کننده و یا کشاورز ما تمام می شود.
* اعلام نرخ پایه زعفران توسط دولت چقدر به زعفران کاران کمک کرده است؟
درست است، امسال نرخ پایه اعلام شده است اما بیش از پنج نوع زعفران دیگر نیزداریم. تکلیف انواع زعفران ها و کشاورزی که سایر زعفران هارا تولید می کند چه می شود؟ آیا اعلام کردن نرخ، کفایت می کند؟ باید یک متولی و مسئولی باشد که این نرخ را که اعلام می کند، بگویید این زعفران را به کجا بفروشند.
این‌ها باید مشخص شود، صرف آن‌که بگویند به بانک مرکزی نامه نوشته‌ایم و آن‌ها را موظف کرده‌ایم که تسهیلات به کشاورز اعطا نماید کفایت نمی‌کند زیرا تسهیلات نیاز به وثیقه دارد و این در حالی است که این کار باید در زمان قبل‌تر انجام می‌شد. اگر کشاورز یا صادرکننده می‌توانست این تسهیلات را دریافت کند که این‌همه مشکل را متحمل نمی‌شد.
* برای حل این مشکلات چه راهکاری می‌توان ارائه داد؟
همه این‌ها برمی‌گردد که ۲۰ سال است که ما فریاد می‌زنیم برای کشاورز دستگاه جداسازی کلاله را بیاورید زیرا این دستگاه می‌تواند ۹۰ درصد مشکلات کشاورز و صادرکننده را حل کند.این در حالی است که یک کارگر صبح تا شب می‌تواند فقط سه کیلو گل را جداسازی نماید ولی این دستگاه می‌تواند روزانه با توجه به ظرفیت آن‌یک الی دو تن زعفران را جداسازی کند.
از طرفی زعفرانی که کارگر با روش سنتی قدیم گل‌ها را پاک می‌کند، زعفران آلودگی میکروبی دارد اما با این دستگاه زعفران دیگر مشکل آلودگی میکروبی را نداد و همچنین صادرکننده وقتی بارش را صادر می‌کند، اذیت نمی‌شود.
زعفران اگر با این دستگاه جداسازی شود موجب می شود تا تروسین زعفران مان که به میزان ۲۲۰ الی ۲۳۰ بالاتر نمی رود حتی به رقم ۲۸۰ نیز برسد و این در حالی است که در جهان، زعفران ما را در دنیا به دلیل همین تروسین بسیار طرفدار دارد.
اگر زعفران با این دستگاه جداسازی شود خودش آن را خشک و تحویل می‌دهد و هیچ‌گونه آلودگی و مواد خارجی نخواهد داشت لذا ما زعفران‌هایی که علی‌رغم همه تلاش کشاورز وقتی از او خریداری و برای صادرات آماده سازی میشود مملو از مواد خارجی است که این موضوع بر روی قیمت و کیفیت صادرات تاثیر نامطلوب دارد و کشاورز را متضرر می کند در حالی که اگر برای کشاورز دستگاه جداسازی تهیه شود، این مشکلات حل میشود.
کشاورزان ما اگر یک کیلو زعفران را به روش جداسازی سنتی انجام بدهند حدود ۴ میلیون تومان هزینه بابت دستمزد پاک سازی باید پرداخت کنند ولی اگر دستگاه جداسازی برای کشاورز فراهم شود شاید این هزینه از عدد ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار تومان هم تجاوز نکند.
از طرفی کشاورزی که گل زعفران را به کارگر سنتی برای پاک سازی می دهد معمولاً بابت یک کیلو گل حدود ۹ الی ۱۰ گرم زعفران خالص تحویل می گیرد در صورتی‌که با استفاده از دستگاه بین ۱۴ الی ۱۵ گرم زعفران خالص می تواند دریافت کند یعنی در هر کیلو ۴ الی ۵ گرم تفاوت دیده میشود.
مصائب پاک کردن دستی زعفران و توسط کارگر به هیمن جا ختم نمی شود زیرا زعفران هنگام دسته‌بندی زعفران با شکستگی کلاله ها روبرو می شود و این در حالی است که خریداران زعفران خواهان زعفران‌هایی هستند که طول کلاله بلندتر باشد.
* چه موانعی بر سر صادرات زعفران وجود دارد؟
اما موانع دیگری که برای صادرکننده وجود دارد، برگرداندن ارز به کشوراست. صادرکننده وقتی زعفران را صادر می‌کند باید ارز را برگرداند و این وظیفه اوست اما اگر امروز دلار ۲۶ هزار تومان باشد و موقع برگشت ارز دلار ۳۳ هزار تومان باشد ،بسیار متضرر خواهد شد و از طرفی، نیم درصد آب مجازی از زعفران می‌گیرند درحالی‌که زعفران هیچ آب بری ندارد ولی این مبلغ را صادر کننده باید پرداخت کند.
درواقع یک کیلو زعفران برای صادرکننده بین ۷ الی ۱۰ میلیون تومان هزینه سرباز دارد اتفاقی که برای این هزینه سربارمی افتاد ،قاچاقچی در این زمان سوءاستفاده می‌کند و زعفران را بدون آن‌که ارز را بازگرداند و نیم درصد آب مجازی را پرداخت کند و عوارض بدهد محصول را با هر کیفیتی از کشور خارج می‌کند و در بازارهای جهانی ۲۰ درصد ارزان‌تر از صادرکننده ایرانی می‌فروشد و عملاً صادرکننده دیگر امکان رقابت در بازار جهانی را از دست می دهد لذا این‌ها موانعی است که وجود دارد و ما مرتباً در جلسات متذکر می شویم اما تاکنون اقدامی نشده است.
ازدیگر موانع صادرات طرح ترجیحی است که صادرکنندگان ما و افرادی که می‌خواهند به کشورهای چین و هندوستان محصول صادر کنند به عنوان کشور واردکننده باید ۳۸ درصد عوارض بپردازند.این عوارض را ۲۰ سال است که می‌گویم ،هند و چین از ما چنین عوارضی را دریافت می‌کند و برای این‌که ما خودمان بتوانیم زعفرانمان را مستقیم به هند و چین صادرات داشته باشیم این مشکل رفع شود.
ازدیگر موانع صادرات طرح ترجیحی است که صادرکنندگان ما و افرادی که می‌خواهند به کشورهای چین و هندوستان محصول صادر کنند به عنوان کشور واردکننده باید ۳۸ درصد عوارض بپردازند
مسئولان، این طرح عوارض را باید حل کنند و حداقل کاهش یا حذف کنند اما متأسفانه تاکنون هیچ اتفاقی انجام‌نشده و باید زعفرانمان را به تجار همسایه بدهیم و کیلویی ۱۵۰ دلار هم بپردازیم تا زعفران ما را به چین و هندوستان تحویل دهد که این موضوع، باعث از دست دادن مشتری‌های ها شده است زیرا کسی که ما پول داده‌ایم و زعفرانمان را ببرد، مشتری و بازار ما را شناسایی کرده است و عملاً ما مشتری‌مان را برای دفعه‌های بعدی ازدست‌داده‌ایم.
* برآورد دستگاه جدا کردن کلاله گل زعفران چقدر است و آیا نمونه آن در بازارهای جهانی و داخلی موجود است؟
وقتی رقمی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رقم گردش مالی زعفران است.حتی رقمی معادل یک‌صد میلیارد تومان برای ساخت و تهیه این دستگاه توجیه اقتصادی دارد.فقط همت می‌خواهد،جهاد کشاورزی که متولی زعفران از تولید تا صادرات است، همت کند و وزیر محترم در جلسه‌ای با یک شرکت را امور کند که از امروز تا سال آینده موظف هستید این کار انجام شود و اگر این کار انجام بشود ،می‌دانید که چقدر به نفع کشاورزان است؟
* آیا نمونه خارجی در بازار وجود دارد و یا در داخل امکان ساخت آن میسر است؟
صنعتگران ما تلاش خودشان را برای ساخت این دستگاه انجام داده‌اند اما شرکت‌های سازنده نیز حمایت نشده‌اند.نمونه خارجی آن وجود ندارد،چون زعفران انحصاری و متعلق به ایران است البته می‌توان این دستگاه را به کشورهای دیگر سفارش داد.
نظر شما