بازار؛ گروه بین الملل: علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران که اخیرا به هند سفر کرده، گفته است که دو کشور شریک هستند و یکدیگر را کامل می‌کنند.
باقری با تأکید بر لزوم بهره گیری از ظرفیت‌های طرفین در راستای منافع دو ملت و مقابله با تهدیدات مشترک، همکاری‌های ایران و هند به ویژه در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را تحکیم بخش زیرساخت چندجانبه گرایی در نظام بین‌الملل خواند.
این در حالی است که وزیر خارجه هند نیز در دیدار خود با باقری با اشاره به اهمیت رایزنی‌های مستمر دو کشور، از آمادگی هند برای گسترش همکاری‌های فیمابین خبر داد و بر لزوم تسریع در بهره برداری از پروژه بندر چابهار تأکید کرده است.
عضویت هند در سازمان‌های چندجانبه بین المللی مهم از جمله بریکس، برخورداری از بازاری بزرگ و متنوع و رشد بالای اقتصادی و صنایع این کشور، از جمله این مزیت‌های دهلی نو برای روابط تجاری با تهران است.
از سوی دیگر میتوان به موقعیت استثنایی ژئوپلیتیک ایران و استقرار کشورمان در مسیر کریدورهای بین المللی، منابع عظیم انرژی و نفت و گاز و وجود بنادر مناسب و مطلوب در شمال و جنوب کشور برای ترانزیت کالا و همچنین وجود شرکت های فنی مهندسی و دانش بنیان با استانداردهای بالا برای اجرای پروژه های مشترک فنی مهندسی به عنوان مزایای ایران برای روابط اقتصادی و تجاری با هند اشاره کرد.
چابهار نقطه عطفی در همکاری های ایران و هند
از دیرباز سرمایه گذاران ایرانی و هندی تمایل وافری به توسعه چابهار داشته اند. در سال ۲۰۱۶ و در پی سفر نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند به ایران دو کشور توافق‌های کلی در خصوص توسعه اسکله شهید بهشتی و ساخت راه‌آهن چابهار - زاهدان صورت دادند و متعاقبا نشست‌های دوجانبه و سه‌جانبه بسیاری در سطوح مختلف میان ایران و هند و افغانستان برای توسعه و گسترش چابهار برگزار شد. اتصال چابهار با افغانستان، میتواند مسیری امن برای مبادلات بازرگانی هند با کابل ایجاد کند.
برای هند، بندر چابهار یک پروژه بسیار حیاتی برای دسترسی دریا به افغانستان و کشورهای محصور درخشکی است، این بندر همچنین به عنوان یک مرکز ترانزیت تجاری برای منطقه، ارزشمند شناخته شده است
در بهار سال جاری نیز ایران و هند مجددا بر تعهد خود برای ادامه همکاری در توسعه بندر چابهار به عنوان یک قطب ترانزیتی برای منطقه به ویژه آسیای مرکزی تاکید و اعلام کردند که نمایندگان دو کشور به زودی برای رسیدگی به جنبه های عملیاتی این بندر کلیدی، دیدار خواهند کرد. این تعهد برای ادامه همکاری در بندر چابهار، در سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به هند صورت گرفت.
لازم به ذکر است که سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند، در آذر ماه سال قبل در مجلس نمایندگان این کشور اعلام کرده بود تحریم های آمریکا علیه ایران بر پروژه همکاری هند در بندر چابهار تاثیری نداشته است.
برای هند، بندر چابهار یک پروژه بسیار حیاتی برای دسترسی دریا به افغانستان و کشورهای محصور درخشکی است، این بندر همچنین به عنوان یک مرکز ترانزیت تجاری برای منطقه، ارزشمند شناخته شده است. چابهار برای کشورهای محصور در خشکی منطقه، راهی اقتصادی تر و پایدارتر برای رسیدن به هند و بازار جهانی است.
از این رو در حال حاضر چابهار دروازه ای برای پیشبرد مشارکت های اقتصادی، بازرگانی و ژئوپلتیک در سطح منطقه است. از سوی دیگر به موازات چابهار و با تکمیل کریدور ارتباطی شمال -جنوب ، ایران میتواند پلی سهل الوصول برای اتصال هند با قفقاز، روسیه و کشورهای اوراسیا باشد.
همچنین در اواخر شهریور سال جاری اولین محموله ترانزیتی تحت صحابت کارنه تیر الکترونیکی با استفاده از ظرفیت کریدور شمال- جنوب از مبدا گمرک شهید رجایی و از کشور هند وارد و از گمرک آستار به روسیه ارسال شد.
این محموله ترانزیتی، الکل صنعتی به وزن ۲۱ هزار و ۹۷۰ کیلوگرم به ارزش ۸۲ هزار دلار بود که از کشور هند به گمرک شهید رجایی اظهار و با یک کانتینر به کشور روسیه از گمرک مرزی آستارا ارسال شد.
مرداد ماه سال جاری اکونومیک تایمز گزارش داد که کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب از زمان تحریم‌های غرب علیه مسکو پس از جنگ اوکراین، حجم بیشتری از تجارت میان هند و روسیه از طریق ایران را تسهیل کرده است.
خطوط کشتیرانی ایران حدود ۳ هزار تن کالا و ۱۱۴ کانتینر را در امتداد کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، بین ماه می تا جولای (اردیبهشت تا تیر) حمل کرده است. به گفته منابع آگاه، در حال حاضر بیشتر کالاهایی که از طریق ایران در این مسیر حمل می شود، محموله‌های تجاری بین روسیه و هند است.
خطوط کشتیرانی ایران در فروردین ماه کارگروه عملیاتی توسعه حمل‌ونقل در مسیر کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، تشکیل داده بود و این شرکت تاکنون چندصد شناور را برای حمل و نقل کالا از این کریدور اختصاص داده است. دولت هند در واقع تلاش کرده است که کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب را به بندر چابهار که به توسعه آن کمک کرده است، اضافه کند.
حمل و نقل کالا بین روسیه و هند از طریق کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، کمتر از ۲۵ روز طول می کشد که از حدود ۴۰ روز از طریق مسیرهای قدیمی، زمان آن کمتر است.
کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، اقیانوس هند را از طریق خلیج فارس به روسیه و اروپای شمالی به دریای خزر متصل می کند و کوتاه ترین مسیر ارتباطی را بین آنها ارائه می دهد. همچنین برنامه هایی برای اتصال مسیر شمالی از طریق قطب شمال روسیه از طریق این کریدور، برای حمل و نقل کالا وجود دارد.
پتانسیل ایران برای تامین انرژی برای بازار بزرگ هند
هند با بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت و رشد سریع صنعتی و اقتصادی نیاز مبرمی به تامین نفت و گاز دارد و ایران با منابع عظیم انرژی، گازی و فسیلی میتواند با فراهم آوردن نیاز انرژی هند دست کم بخشی از این بازار گسترده را از آن خود کند.
بر اساس آمار، هند تا سال ۲۰۲۵ نیاز به واردات شش میلیون بشکه نفت در روز دارد. از طرف دیگر با توجه به توسعه صنعتی این کشور و گسترش مصرف لوازم برقی، نیاز دهلی نو به برق افزایش یافته است. بر اساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، در صورت ادامه مصرف برق در هند به شکل فعلی نیاز این کشور به الکتریسیته تا سال ۲۰۴۰، سه برابر خواهد شد.
با استفاده دهلی نو از انرژی های سبز و جایگزینی آهسته لوازم کم‌مصرف در این کشور، نیاز هند به واردات سوخت فسیلی برای تولید برق کاهش می یابد، اما در حالت کلی گاز طبیعی به عنوان یکی از منابع مهم تولید الکتریسیته باقی خواهد ماند و در چنین شرایطی، ایران به عنوان یکی از تامین‌کنندگان سنتی انرژی هند، میتواند نقش پررنگ‌تری ایفا کند.
البته لازم به ذکر است با توجه به تحریم های ظالمانه غرب علیه ایران و اعمال فشار به خریداران هم اکنون ایران برای صادرات نفت و گاز خود به مشتریان اصلی از جمله هند نیز با چالش هایی موجه شده است.
صادرات و واردات دو جانبه ایران و هند
جدا از صادرات سوخت های فسیلی ایران به هند که اقتصاد دو کشور را به یکدیگر گره می زند؛ ایران یکی از بزرگترین خریداران برنج، چای و ادویه از هند است و ماشین‌آلات صنعتی و برقی و حتی محصولات دارویی را نیز از هند خریداری میکند و در مقابل محصولات شیمیایی و پتروشی، انواع کود، محصولات پلاستیکی، میوه و غیره نیز جزء اقلام صادراتی ایران به هند هستند.
این در حالی است که دو کشور با توجه به ظرفیت‌های تجاری دوجانبه از سازوکار مبادله با ارزهای ملی (ریال و روپیه) برای تجارت استفاده می‌کنند و به نظر می رسد با توجه به توسعه این سازوکار و دیگر مکانیزم های مالی و بانکی ایران و هند، چشم انداز روشنی در انتظار مراودات بازرگانی دو طرف باشد
مرداد ماه سال جاری وزارت بازرگانی هند با انتشار گزارشی از رشد ۵۳ درصدی تجارت این کشور با ایران در نیمه نخست ۲۰۲۲ خبر داد و میوه و فرآورده‌های نفتی را مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به این کشور اعلام کرد. بر اساس این گزارش حجم کل مبادلات تجاری این کشور با ایران در نیمه نخست سال جاری میلادی به ۱ میلیارد و ۳۷۳ میلیون دلار رسیده است.
این در حالی است که دو کشور با توجه به ظرفیت‌های تجاری دوجانبه از سازوکار مبادله با ارزهای ملی (ریال و روپیه) برای تجارت استفاده می‌کنند و به نظر می رسد با توجه به توسعه این سازوکار و دیگر مکانیزم های مالی و بانکی ایران و هند، چشم انداز روشنی در انتظار مراودات بازرگانی دو طرف باشد.
البته نکته دیگری که در تجارت ایران و هند میتوان جای خالی آن را حس کرد توافق تجارت آزاد است. در همین راستا، غلام حسین شافعی، رییس اتاق بازرگانی ایران اخیرا گفته است آزادسازی تجارت میان ایران و هند باید به عنوان یک اولویت در دستور کار هر دو کشور قرار گیرد.
وی همچنین گفته بود بازار بزرگ هند با تنوع و ظرفیت‌های بالا در اولویت همکاری برای اتاق ایران قرار دارد؛ چرا که این بازار با بازار ایران در بسیاری از بخش‌ها مکمل است و شدت رقابت کمتر است، لذا نیاز است با همکاری هرچه بیشتر نمایندگی ایران در این کشور تجارت ایران و هند تسهیل شود.
لازم به ذکر است که با وجود مذاکرات چند ساله و توافقات اولیه، موضوع تجارت ترجیحی ایران و هند هنوز به نتیجه نرسیده و اجرایی نشده است. این در حالی است که برخی کشورهای دیگر با توجه به توافقات خود با این کشور از مزیت‌های تعرفه‌ای بالاتری نسبت به ایران از این بازار بزرگ وارداتی بهره می‌برند.
نتیجه
با توجه به ظرفیت های گسترده بازار هند و و جمعیت عظیم این کشور لازم است ایران موضوع دوجانبه خلاء های این بازار را جهت صادرات و ظرفیت‌های برجسته تولیدی آن برای تأمین اقلام مورد نیاز، مورد توجه بیشتری قرار دهد. در خصوص مسایل بانکی و مالی و چالش های پیش رو نیز علاوه بر ایجاد مکانیزم مالی بر مبنای ارز مشترک دو کشور، ایران باید نسبت به پیگیری راهکارهای مربوطه از جمله فعال کردن یک بانک در هند، امکان تهاتر کالا، همکاری اتاق پایاپای آسیایی و موارد دیگر از طریق دیپلماسی فعال اقتصادی دست به کار شود.
همچنین بخش دولتی و خصوصی ایران میتوانند با تشویق فعالان اقتصادی هندی به سرمایه‌گذاری برای رونق هر چه بیشتر بندر چابهار اقدام به ارزآوری، انباشت ثروت ملی و خلاصی کشور از تنگناهای اقتصادی حاصل از تحریم های یکجانبه و ظالمانه غرب کنند. توسعه زیرساخت‌های تجاری و حمل و نقل لازمه توسعه تجارت خارجی و بهره مندی از مزیت‌های استراتژیک ایران است.
نظر شما