بازار؛ گروه آب و انرژی: ایران وارد سومین سال خشک خود شده است. اگر نگوییم ایران خشک ترین سال آبی خود را سپری می کند به جرات می توان گفت که امسال یکی از بحران ترین سالهاست. این بخشی از گفته های سخنگوی صنعت آب در گفتگو با بازار است. هرچند که او امیدوار است که در روزهای آینده وضعیت بارندگی ها بهبود یابد، اما به نظر می رسد که هیچ راه کار قابل اتکایی برای خروج از بحران وجود ندارد و اقدامات مسئولین ذی ربط تنها به قطع آب مشترکین پر مصرف و بالا بردن تعرفه های آب ختم می شود و همچنان خشکسالی جایی در سیاست گذاری های کلان کشور ندارد. کشت محصولات آب‌بر همچنان ادامه دارد و محصولی همچون هندوانه یکی عمده محصولات صادراتی ایران بوده است.
این در حالی است که شرایط در بسیاری از استان های کشور بحرانی است. براساس آمار اعلامی از ابتدای سال آبی تا حالا تنها ۱۰ میلی متر بارندگی در کشور ثبت شده که کاهش حدود ۴۰ درصدی را نسبت به متوسط بلند مدت نشان می دهد.
بحران جدی آب در پایتخت
البته شرایط در برخی از استان ها از جمله تهران، البرز، ایلام، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان نگران کننده تر است. به عنوان مثال موجودی سدهای تهران تنها کفاف مصرف ۱۰۰ روز پایتخت را می دهد. حال آنکه که آمارهای اعلامی از طرف شرکت آب منطقه ای تهران نشان می دهد که
از ابتدای سال آبی(مهرماه) تا ۱۰ آبان تنها ۱.۳ میلیمتر بارندگی در تهران به ثبت رسیده که نسبت به متوسط بلندمدت آن، ۱۸ میلی متر کاهش یافته است. با این حساب میزان بارش در استان تهران نسبت به متوسط بلند مدت حدود ۹۴ درصد کاهش نشان می دهد.
چشم ایران به آسمان
هدایت فهمی کارشناس حوزه آب که کمبود منابع آب را «ابرچالش» جامعه ایران می داند، به بازار گفت: ما همیشه چشممان به آسمان است.
به گفته او، میزان متوسط بارش سالیانه در ایران یک سوم متوسط جهانی و نرخ تبخیر سه برابر نرخ متوسط جهانی است اما برنامه جامعی برای گذر از شرایط نداریم و بحران آب در سیاست گذاری های کلان ندارد.
او ادامه می‌دهد: منابع آب زیرزمینی به مرور با توسعه اراضی کشاورزی و بهره‌برداری بیش از حد تخلیه شد و با دشت‌های فاقد آبخوان روبه‌رو شدیم. سدهای زیادی بر روی رودخانه‌ها احداث شد، کشاورزی و صنعت توسعه یافت که این امر همراه با افزایش بهره‌برداری نبود. متأسفانه بسیاری از صنایع بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی مناطق کشور احداث شدند. این عوامل و خشکسالی در نهایت سبب شد با منابع آبی اندک روبه‌رو شویم.
به گفته او، برای حل بحران آب جامع‌نگری نیاز است که وجود ندارد، ما اکنون در بخش کشاورزی، شرب، سیاست خارجی و امنیت غذایی سیاست یکپارچه نداریم و دغدغه‌های مختلف اجرایی و دیدگاه‌های مسئولین مانع از این است که جامع‌نگری صورت بگیرد، هرکس بخشی از مسئله را می‌بیند و تمرکز می‌کند، هر قدر تامین بیشتر باشد، متناسب با آن تقاضا و نیاز افزایش پیدا می‌کند.
۱۳۳۰ مترمکعب سرانه آبی هر ایران
پیش بینی ها از وضعیت بارندگی در سال آبی جدید نگران کننده به نظر می رسد. سازمان هواشناسی پیشتر پیش‌بینی کرد که از نیمه مهر تا نیمه آبان ۱۴۰۱ بارش‌ها در کشور تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. برای نیمه آبان تا نیمه آذر نیز پیش‌بینی شده است که بارش در تمامی مناطق کشور کمتر از نرمال است و بیشترین کاهش بارش این دوره نیز در برخی مناطق به بیش از ۵۰ درصد می‌رسد. با این حال میزان بارش‌ها برای نیمه آذر تا نیمه اسفند به صورت کلی نرمال و در برخی مناطق بیش از حد نرمال پیش‌بینی شده است.
جدای از این شرکت مدیریت منابع آب ایران می گوید که تنها ۳۶ درصد سدها پر است که نسبت به ۵ سال اخیر ۱۵ درصد کاهش را نشان می دهد.
سرانه آبی هر ایرانی چقدر است؟
البته حتی اگر امسال هم وضعیت بارندگی در حد نرمال باشد، سرانه آبی ایرانی ها در وضعیت تنش قرار دارد. بر اساس آخرین بررسی های انجام شده در سال ۹۰ میزان آب های تجدید پذیر ایران ۱۴۴ میلیارد مترمکعب بوده و سرانه آبی هر ایرانی به طور متوسط ۱۳۳۰ مترمکعب است.
البته همانطور که اشاره شد این آمار ها مربوط به حدود یک دهه پیش است(وزارت نیرو معمولا هر ۱۰ سال یکبار مقدار آب های تجدید پذیر را ارزیابی می کند). با توجه به این مساله قاسم زاده معتقد است با توجه به تغییر اقلیمی و خشکسالی هایی که در سال های گذشته اتفاق افتاده این سرانه امروز خیلی کمتر از این مقدار است.
احتمال جیره بندی آب قوت گرفت؟
کار به جایی رسیده که سخنگوی صنعت آب می گوید: در صورتی که پیش بینی ها درمورد بارش ها محقق نشود و شرایط آبی منطقه ای بجرانی شود، جیره بندی آب هم در دستور کار قرار می گیرد. البته او چندین بار تاکید می کند که فعلا برنامه ای برای جیره بندی وجود ندارد. اما همانطور که فهمی کارشناس حوزه آب می گوید همه چیز بستگی به آسمان دارد. اگر بارندگی ها اتفاق نیفتاد بدترین سناریوها روی میز قرار می گیرد.
تهرانی ها ۵ برابر دبی رودخانه کرج آب مصرف می کنند
فیروز قاسم زاده سخنگوی صنعت آب در گفتگو با بازار الگوی مجاز مصرف آب در تهران را ۱۴ مترمکعب دانست و گفت: کسانی که کمتر از این مقدار مصرف می کنند در دسته خوش مصرف ها قرار دارند و تعرفه آب آنها مطابق با تعرفه محاسبه می شوند. . کسانی که دو برابر این مقدار مصرف کنند، جریمه شده و کسانی که بیش از دو برابر الگو آب مصرف کنند، آبشان قطع خواهد شد.
به گفته او، ۴۵ مترمکعب بر ثانیه آب در تهران توزیع می شود. جالب است که بدانید ۵ برابر دبی رودخانه کرج آب در تهران مصرف می شود که رقم بسیار بالایی است.
او همچنین با اشاره به وضعیت نامناسب بارندگی ها، گفت: جدای از جریمه مشترکین پرمصرف، به دلیل شرایط بد منابع آبی در مناطقی از کشور همچون جنوب غربی، شهرهایی همچون اصفهان، خوزستان، ایلام، فلات مرکزی کشت پاییزه با تاخیر شروع شده است.
استفاده ۸۰ درصد آب های تجدید پذیر در ایران
بر اساس استانداردهای جهانی کشورهای بدون تنش، کشورهایی هستند که کمتر از ۲۵ درصد از آب تجدیدپذیر خود استفاده می‌کنند، کم‌تنش (۲۵ تا ۵۰ درصد)، تنش متوسط (۵۰ تا ۷۵ درصد)، تنش زیاد (۷۵ تا ۱۰۰ درصد) و بحرانی (بیش از ۱۰۰ درصد). بنابراین اگر بخواهیم به عقب برگردیم، ایران که در دهه ۱۳۴۰ «کم‌تنش» محسوب می‌شد، در دهه ۱۳۷۰ به کشورهای با «تنش متوسط» پیوست، اکنون در زمره جوامع با «تنش زیاد» است و ممکن است قبل از چند دهه به گروه «بحرانی» ملحق شود. به نظر می‌رسد می‌بایست از همان دهه ۷۰ اقدام می‌کردیم تا دچار چنین تنش‌هایی نمی‌شدیم. هشدارهایی هم داده شد، اما توانایی و ظرفیت لازم ایجاد نشد و در مواردی به عکس عمل شد. توجه به امکانات و محدودیت‌های آب تجدیدپذیر، الفبای مدیریت جدید آب و از ابزارهای مهم ارزیابی و نمره‌دهی آن شناخته می‌شود.
در حالی که جمعاً حدود ۱۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر جهان در هر سال برای استفاده‌های مختلف برداشت می‌شود، این نسبت برای ایران بیش از ۸۰ درصد اعلام شده است.
چرا اکیداً توصیه می‌شود که هر جامعه در هر مکانی باید برای حفظ پایداری طبیعی خود با منابع آب تجدیدپذیر سازگار شود؟ چون با ناسازگاری، جامعه امنیت آبی خود را در معرض مخاطراتی قرار می‌دهد که برخی از آنها در ایران و چند کشور دیگر -بدون توجه به خشکسالی و ترسالی- در طول چند دهه گذشته تجربه شده و در صورت عدم اصلاح سیاست‌ها و رویه‌ها، این روندها ابعاد وسیع‌تر و مهیب‌تری نیز خواهند یافت.
نظر شما