فاطمه بختیاری*؛ بازار: با توجه به اینکه کشور ما در کمربند اقلیمی خشک و نیمه‌خشک دنیا قرارگرفته از این رهگذر می‌بایست در استفاده از منابع حیات‌بخش که بی‌شک ضامن بقای انسان و محیط‌زیست هستند با تمام توان محافظت و حراست کرد.
ناگفته پیداست یکی از ارکان زندگی بشر استفاده از مواد غذایی است که بعد از آب که مایه حیات و زندگی است و تقریباً یک‌سوم از حجم بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد، استفاده از مواد غذایی آن‌هم به‌صورت مغذی و متنوع و ارگانیک و طبیعی در سلامت حیات بشر نقش مهم دارد.
اما در روزگاری که ساده زیستن دیگر جوابگوی زندگی پیشرفته و مدرنیزه نیست باید به سمتی حرکت کرد که بتوان از منابع و امکانات در جهت درست و بجای آن استفاده کرد که در این میان یکی از بارزترین و حیاتی‌ترین امکانات که می‌تواند قوای جسمانی انسان را تجهیز و به رشد و تکامل برساند استفاده از مواد غذایی مفید و متنوع در برنامه و منوی روزانه است ضمن اینکه بیشترین مواد غذایی از طریق کشاورزی تأمین و احصا می‌گردد.
با مطالبی که در سطر فوق بدان پرداخته شد می‌توان چنین نتیجه گرفت که حوزه کشاورزی حوزه بسیار حساس و حیاتی است چراکه تمام فرایندهای مختلف این حوزه روی بیشتر ارکان زندگی انسان و محیط‌زیست تأثیر بسزایی دارد.
یکی از مؤلفه‌هایی که در کشاورزی باید مدنظر همه صاحب‌منصبان و فعالان صنعت کشاورزی قرار بگیرد رعایت الگوی کشت و به دنبال آن استفاده بهینه از منابع و امکانات آبی است
در این میان متأسفانه بیشترین منابع آبی به مصرف بخش کشاورزی می‌رسد و بااینکه فعالیت‌های این حوزه قابلیت‌ها و مزیت‌های بسیاری را رقم‌زده اما از طرفی شاید بتوان گفت که شرایط و وضعیت استفاده از منابع طبیعی و انرژی‌های حیاتی با نوسان و پر از تنش شده است، بنابراین یکی از مؤلفه‌هایی که در کشاورزی باید مدنظر همه صاحب‌منصبان و فعالان صنعت کشاورزی قرار بگیرد رعایت الگوی کشت و به دنبال آن استفاده بهینه از منابع و امکانات آبی است.
البته تا همین یکی دو هفته قبل یکی از مواردی که در حوزه کشاورزی با همه کب کبه و دب دبه و کارایی و سوددهی که دارد مورد غفلت واقع‌شده و تا به امروز هم توانسته با پیشتازی در استفاده غیراصولی از منابع طبیعی، بار گرانی را روی دست جامعه و محیط‌زیست بگذارد، فقدان و نبود الگوی کشت در بخش کشاورزی بوده که تمام استانها را با یک چالش و مشکل عظیم مواجه ساخته است.
معنای واقعی الگوی کشت این است که با توجه به گستردگی پهنه مرزی کشور و تنوع اقلیمی که در مناطق مختلف وجود دارد جامع‌ترین الگوبرداری برای کشت محصولات کشاورزی معین شود و یک نظام و خط‌کشی منظم در حوزه کشاورزی با در نظر گرفتن مزیت‌های اقتصادی پایدار لحاظ شود تا بر اساس سیاست‌گذاری صورت گرفته، استفاده از ماهیت و دانش بومی کشاورزان و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مناطق مختلف کشور محقق شود.
بدون شک پیشبرد اهداف کلان الگوی کشت بدون در نظر گرفتن و رعایت اصول پایه‌ای و اساسی اکو فیزیولوژیک در تولید محصولات کشاورزی که می‌تواند به‌صورت بهینه به حفظ و حراست از محیط‌زیست و منابع و امکانات پایدار و ناپایدار زیست‌محیطی بیانجامد، امکان‌ناپذیر است.
با توجه به محدودیت‌های اقلیمی موجود و بیلان منفی آب دشت‌ها و همچنین نیاز مبرمی که درزمینهٔ پایداری تولید محصولات کشاورزی احساس می‌شود همین مطلب ما را مجاب می‌کند که در جهت بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی دست‌به‌عصا تر رفتار کنیم تا بتوانیم از این رهگذر به راندمان بالایی در مصرف آب برسیم
با توجه به محدودیت‌های اقلیمی موجود و بیلان منفی آب دشت‌ها و همچنین نیاز مبرمی که درزمینهٔ پایداری تولید محصولات کشاورزی احساس می‌شود همین مطلب ما را مجاب می‌کند که در جهت بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی دست‌به‌عصا تر رفتار کنیم تا بتوانیم از این رهگذر به راندمان بالایی در مصرف آب برسیم.
از منظر دیگر یکی از پارامترهای استفاده بهینه آب در حوزه کشاورزی که به رعایت الگوی کشت می‌انجامد، تولید و کشت محصولات کم آب بر است، دیگر زمان درنگ نیست و باید صنعت کشاورزی ما به سمت بهره‌برداری و تولید محصولاتی حرکت کند که کم آب بر باشند و تولید این محصولات بتواند گره کور واردات محصولات کشاورزی موردنیاز را باز کند و از این طریق کشور به یک خودکفایی برسد و از خروج ارز از کشور جلوگیری به عمل آید.
ناگفته پیداست الگوی کشت می‌تواند با نیازهای جهانی به محصولات کشاورزی گره بخورد اما بدون شک قرار گرفتن صنعت کشاورزی روی ریل الگوی کشت با بهره‌گیری از توان علمی و آموزش مروجان جهاد کشاورزی میسر می‌شود.
همچنین در این راستا یکی دیگر از برش‌های پیش‌رونده در اقتصاد بر مبنا و تئوری کشاورزی، برآورد و نیازسنجی است بدین‌سان که بر اساس داده‌های احصا شده معلوم باشد چه محصولاتی در یک‌زمان بندی مشخص باید کشت شود؛ همچنین باید با توجه به اقلیم جغرافیایی و آب و هوایی که در کشورهای دیگر در فصول مختلف سال حکم‌فرما می‌شود اقدام به کشت محصولاتی شود که نیاز کشورهای مختلف است تا از این طریق بتوان با صادرات به‌موقع این محصولات سیاست‌های کلان بازار صادراتی کشور را پیش برد و از این طریق به ثبات صادرات محصولات متنوع در فصول مختلف سال اشراف داشت.
پیرو مطلب قبل باید این نکته را متذکر شویم که باید الگوی کشت با یک نظام بندی و بر اساس داده‌های علمی پیش برود تا رقبای خارجی را متقاعد سازد که اراضی کشاورزی توان کشت هرمحصولی در بازده زمانی مشخص و حتی مازاد بر نیاز بازار جهانی را دارند و می‌توانند جوابگوی نیاز بازارهای جهانی باشند.
یکی دیگر از مباحثی که در الگوی کشت مطرح است واگذاری مشوق‌های یارانه‌ای به کشاورزان جهت کشت محصولات استراتژیکی و کم آب‌برو محصولات موردنیاز داخل و خارج از کشور، تضمین خرید محصولات کشاورزی به قیمت متعارف و خوب نه به‌صورت جزیره‌ای از کشاورزان است که این عمل به‌خودی‌خود انگیزه خوبی برای کشاورزان ایجاد می‌کند.
علی‌ای‌حال امید است مصوبه الگوی کشت که یک دهه از سر گذرانده و عملیاتی نشده با همکاری و مساعدت تمامی دستگاه‌های مرتبط و کشاورزان محقق و عملیاتی شود و عایدی آن شامل حال همه شود.
* فعال رسانه ای
نظر شما