بازار؛ گروه بین الملل: ایران نخستین گام در زمینه صادرات گاز به پاکستان را در سال ۱۹۹۰ میلادی برداشت و قصد داشت در آن زمان با اجرای طرحی گاز خود را به همسایگان شرقی صادر کند. بر اساس این پروژه که نام اولیه آن «خط لوله صلح» بود، ایران، هند و پاکستان توافق کردند که خط لوله‌ای احداث کنند که روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب از گاز ایران را به هند و پاکستان صادر کند. قرار شد سهم اسلام آباد از این حجم ۶۰ میلیون مترمکعب و مابقی سهم دهلی نو شود.
طول کلی این خط لوله ۲٬۷۰۰ کیلومتر بود که قرار بود گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش‌بینی ها بر این اساس بود که در صورت توافق نهایی، ۱٬۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران،۷۸۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود.
از آنجایی که ششصد کیلومتر از این خط لوله که قرار بود در هند احداث شود از مناطق مورد درگیری هند و پاکستان مانند بلوچستان عبور میکرد، هند سال ۲۰۰۹ از این پروژه کناره گیری کرد و علت صرف نظر از مشارکت در پروژه را مساله قیمت گذاری و امنیت خط لوله عنوان کرد. ناگفته نماند که فشارهای دولت آمریکا نیز در این ماجرا بی تاثیر نبود، چون آمریکا طی دهه های اخیر همواره سعی داشته ایران را از نظر اقتصادی منزوی کند. اما پاکستان در آن زمان اعلام کرد به رغم فشارهای آمریکا این خط لوله را میسازد تا نیازهای کشورش را تامین کند.
پس از آنکه اختلاف بین پاکستان و هند مانع از اجرایی شدن این پروژه شد، ایران به‌طور مستقیم با پاکستان برای صادرات گاز وارد مذاکره شد. ایران متعهد شد خط لوله ای در خاک خود احداث کند تا گاز را مستقیم از میدان های پارس جنوبی به مرز پاکستان برساند، در مقابل نیز پاکستان پذیرفت تا کار ساخت خط لوله را برای دریافت گاز ایران در داخل خاک خود آغاز کند. اخیرا نیز رسانه های پاکستانی خواستار ایجاد این خط لوله شدند.
دو طرف در سال ۲۰۱۰ توافق کردند که خط لوله ای به طول ۱۸۰۰ کیلومتر احداث کنند که ۱۱۰۰ کیلومتر آن داخل ایران و مابقی در خاک پاکستان قرار گیرد و ایران قصد داشت از طریق این پروژه ۲۱.۵ میلیون متر مکعب گاز به پاکستان ارسال کند.
مراسم کلنگ زنی خط لوله گاز ایران - پاکستان ۲۱ اسفند ۱۳۹۱ (۱۱ مارس ۲۰۱۲) با حضور روسای جمهوری وقت دو کشور در نقطه صفر مرزی ایران و پاکستان در محدوده شهرستان چابهار برگزار شد. قرارداد انتقال گاز طبیعی از ایران به پاکستان در سال ۲۰۱۰ بین مقامات دو کشور امضا و قرار شده بود طی دو سال بعد روزانه ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب گاز طبیعی از بندر ˈعسلویهˈ استان بوشهر به ˈنوابشاهˈ در جنوب پاکستان منتقل شود.
از آن زمان تاکنون عملیات ساخت خط لوله در خاک ایران تا نزدیک مرز پاکستان پیش رفته است، اما در عمل اسلام آباد طی این سالها هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده است. در طی مذاکرات گازی دو طرف طی سالهای متمادی، طرف پاکستانی همواره به هر بهانه‌ای از اجرای تعهدات خود برای دریافت گاز ایران سر باز زده است. تهران و اسلام آباد پیشتر طی مذاکراتی توافق کردند که ایران ۵۰۰ میلیارد دلار از هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار مورد نیاز برای این کار را تامین کند، اما باز هم پاکستان از اجرای پروژه خودداری کرد.
پاکستان علت عدم مشارکت در این پروژه را بالا بودن قیمت تعیین‌شده برای گاز صادراتی اعلام کرد و گفت که تا زمانی که قیمت به‌طور مشخص تعیین نشود، اقدام به ساخت خط لوله نخواهد کرد. به رغم موضع‌گیری‌های پاکستان طی این سالها، ایران ۹۰۰ کیلومتر از این خط لوله را تکمیل کرده و در انتظار ۷۰۰ کیلومتری است که قرار بود در داخل خاک پاکستان ساخته شود. طی این زمان ایران، خط لوله‌های سراسری نهم و ششم انتقال گاز را تکمیل کرد تا علاوه بر تأمین گاز مورد نیاز غرب و شمال غرب کشور، شرایط صادرات گاز خود را نیز مستحکم تر کند، زیرا عراق و ترکیه مشتریان اصلی گاز ایران هستند.
پاکستان در حالی از اجرای پروژه در خاک خود خودداری کرد که موضوع صادرات گاز به کشور پاکستان، مسئله‌ای سلیقه‌ای میان دو کشور نبود، بلکه بر اساس یک قرارداد تعهدآور دوجانبه بود
پاکستان در حالی از اجرای پروژه در خاک خود خودداری کرد که موضوع صادرات گاز به کشور پاکستان، مسئله‌ای سلیقه‌ای میان دو کشور نبود، بلکه بر اساس یک قرارداد تعهدآور دوجانبه بود. اسلام آباد به رغم توافقات با ایران تاکنون حتی اقدام به ساخت یک متر خط لوله در خاک خود هم نکرده است و مدعی شده است که تحریم های واشنگتن علیه تهران مهم‌ترین چالش در تکمیل این پروژه در این کشور است. اوایل سال ۱۳۹۸ رسانه های پاکستان اعلام کردند که در پی تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران احداث خط لوله در این کشور از سوی اسلام آباد ناممکن است.
این در حالی است که مقام های پاکستانی پیش از این بارها بر تعهد خود نسبت به ساخت این خط لوله تاکید کرده بودند. به عنوان مثال شاهد خاقان عباسی وزیر نفت و منابع طبیعی پیشین پاکستان در سال ۲۰۱۶ گفته بود که این پروژه تا سال ۲۰۱۸ به اتمام میرسد. در جریان اولین سفر رسمی عمران‌خان، نخست وزیر پاکستان به ایران، دو طرف درخصوص طرح خط لوله آی پی نیز رایزنی کردند. دولتمردان اسلام‌آباد که همواره از تعهد خود به تکمیل پروژه انتقال گاز از ایران می‌گویند، همزمان ملاحظات بین المللی ناشی از تحریم‌های (یکجانبه و ظالمانه) آمریکا را مانعی بزرگ برای پایبندی به وعده خود عنوان کردند.
حسن روحانی، رییس جمهور پیشین ایران هم پیش از این اعلام کرده بود که این پروژه در خاک ایران تکمیل شده است و ایران دو میلیارد دلار در این خصوص هزینه کرده است، این در حالی است که قرار بود این پروژه در سال ۲۰۱۴ اجرایی شود. پاکستان که با کمبود شدید منابع انرژی دست و پنجه نرم میکند، ساعتهای طولانی درگیر خاموشی برق است و هدف ایران از اجرای این پروژه کمک به پاکستان با جمعیت بالای ۲۰۰ میلیون نفر در راستای تامین منابع انرژی بود.
روسیه گوی سبقت را در صادرات گاز به همسایگان شرقی ایران از تهران ربود و توانست جایگزین ایران در پروژه خط لوله صادرات گاز به پاکستان شود
خرم دستگیرخان، وزیر تجارت پاکستان نیز پیشتر اعلام کرده بود که این کشور از این پروژه تحویل گاز صرف نظر نکرده است. وی مدعی شده بود که پاکستان پس از برداشتن تحریم ها علیه ایران ساخت خط لوله را پیگیری میکند. اما در این میان روسیه گوی سبقت را در صادرات گاز به همسایگان شرقی ایران از تهران ربود و توانست جایگزین ایران در پروژه خط لوله صادرات گاز به پاکستان شود.
روسیه و پاکستان در سال ۲۰۱۵ توافق نامه ای امضا کردند تا خط لوله ای به طول ۱۱۰۰ کیلومتر بسازند تا گاز مایع طبیعی را از کراچی به نیروگاه های ایالت پنجاب در شمال پاکستان ارسال کنند. ظرفیت سالانه این خط لوله ۱۲.۴ میلیون متر مکعب است که میتواند تا ۱۶ میلیون متر مکعب نیز افزایش یابد. روسیه اعلام کرده که هزینه این پروژه ۱.۵ میلیارد دلار است که ممکن است تا ۳.۵ میلیارد دلار نیز برسد و قرار است ۲۶ درصد از این مبلغ توسط روسیه و ۷۴ درصد باقی به دست پاکستان تامین شود.
عمران خان اواخر فوریه سال جاری میلادی به مسکو سفر کرد تا با ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه در خصوص همکاری های اقتصادی و همچنین اجرای این پروژه خط لوله گازی که سالهاست به تاخیر افتاده گفت و گو کند.
مطالعات امکان سنجی برای این پروژه نیز انجام شده است. پروژه گازی پاکستان استریم که نام دیگرش خط لوله گازی شمال جنوب است قرار است با مشارکت شرکت های پیمانکاری روسی ساخته شود. سخنگوی وزارت انرژی پاکستان هم پیش از این گفته بود که دو کشور مایل هستند هر چه سریع ترپروژه را عملی کنند. این پروژه قرار بود سال ۲۰۲۰ عملیاتی شود، اما روسیه به علت تحریم شرکت پیمانکار مجبور به انتخاب شرکت دیگری شد.
این خط لوله که از موارد نادری است که شرکت ملی گازپروم روسیه در آن حضور ندارد اما گروه های شرکت کننده در آن عبارتند از کنسرسیوم خط لوله اوراسیا، شرکت سازنده لوله های فولادی تی، ام، کی که لوله های فولادی برای بخش انرژی روسیه تولید میکند و مرکز خدمات عملیاتی که تحت نظارت وزارت انرژی روسیه است.
پوتین در دیدار با شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان در حاشیه نشست شانگهای که شهریور ماه در سمرقند، پایتخت ازبکستان برگزار شد، اعلام کرد تامین گاز برای پاکستان امکان پذیر است و بخشی از زیر ساخت هم اکنون وجود دارد. پس از آن دو طرف توافق کردند تا هر چه سریع تر در نشست کمیسیون بین دولتی در اسلام آباد شرکت کنند. پاکستان کشوری با جمعیت بیش از ۲۲۰ میلیون نفر بازار مصرف بزرگ گاز طبیعی در منطقه محسوب می‌شود که در حال حاضر تنها توانایی تامین دو سوم گاز مورد نیاز خود را دارد.
نظر شما