بازار؛ بین الملل: اسرائیل و لبنان بر سر اختلاف طولانی مدت مرزی دریایی ظاهرا به توافق رسیدند. این اختلاف بیش از یک دهه باعث تنش بین دو طرف شده بود و مذاکرات غیرمستقیم از سال ۲۰۲۰ ادامه داشت. نماینده ایالات متحده عاموس هوخشتاین آخرین پیشنهاد خود را در ۳۰ سپتامبر به دو طرف ارسال کرد. اکتشافات اخیر در مدیترانه شرقی نشان داده است که آب‌های مورد مناقشه سرشار از گاز طبیعی هستند.
حزب الله که با پیش نویس‌های قبلی توافق مخالف بود و اسرائیل را تهدید به استفاده از میادین گازی فراساحلی کرده بود، توانسته مطالبات خود را محقق کند. در اول اکتبر، سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله در یک سخنرانی گفته بود که پیش‌نویس توافق «گامی بسیار مهم» است و روزهای آینده «بسیار حیاتی» خواهد بود. همچنین محمد رعد، یکی از مقامات ارشد حزب الله گفت: ما از موضع لبنان حمایت می‌کنیم تا از حق خود برای تعیین مرزهای دریایی و سرمایه گذاری در گاز خود محافظت کنیم.
در شرایطی که اقتصاد لبنان در شرایط دشواری است، حزب الله متعهد شده که به این توافق پایبند باشد که احتمالا برخی از فشارها را بر اقتصاد کاهش دهد. این گفتگوها برای دستیابی به یک توافق دریایی است، حتی اگر بیروت مایل به برداشتن گامی برای به رسمیت شناختن موجودیت رژیم صهیونیستی نباشد. البته اختلافات بر سر آب‌های ساحلی در سراسر جهان رایج است و بسیاری از آنها در خلال مذاکرات به نفع طرف‌های درگیر حل می‌شوند.
موارد اختلاف چیست؟
این مناقشه حول یک منطقه مورد مناقشه در دریای مدیترانه به مساحت ۳۳۰ مایل مربع غنی از گاز و ارزش میلیاردها دلار است. در سال ۲۰۱۱، یک مطالعه انجام شده توسط ارتش لبنان نشان داد که مرز جنوبی منطقه انحصاری اقتصادی این کشور باید از «خط ۲۳» به «خط ۲۹» به سمت جنوب گسترش یابد، که بخش عمده‌ای از میدان گازی کاریش را در منطقه انحصاری اقتصادی لبنان قرار می‌دهد. میدان کاریش در نزدیکی خط تقسیم مورد مناقشه بین بین «مناطق اقتصادی انحصاری» لبنان و اسرائیل واقع شده است.
با وجود تشدید تنش‌ها بین حزب‌الله و اسرائیل، عاموس هوخشتاین، فرستاده ایالات متحده آمریکا توانست به انعقاد یک توافق موفق نزدیک شود. بر اساس برخی اطلاعاتی، پیشنهاد شد که اسرائیل تمام حقوق انحصاری میدان گازی کاریش را حفظ و در مقابل لبنان کل میدان قانا را در اختیار خواهد گرفت.
بسیاری از لبنانی‌ها از جمله برخی مقامات این توافق را امتیازی بزرگ به اسرائیل می‌دانند و تاکنون تأیید نشده که آیا میدان «قانا» واقعاً حاوی گاز است یا خیر، و میزان آن چقدر است. از طرفی قبلا ثابت شده که کاریش دارای گاز است. اما دولت لبنان و حزب الله روایت های دیگری دارند. رسانه‌های حزب الله می گویند که کسب حقوق انحصاری میدان «قانا» نشان دهنده پیروزی بر اسرائیل است. علاوه بر اعلام دوشنبه گذشته نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان، که «موضوع در مسیر درستی قرار دارند».
از سوی دیگر، یووال اشتاینیتز، وزیر انرژی سابق رژیم صهیونیستی، از شنیدن این که لبنانی‌ها صد در صد منطقه مورد مناقشه را به دست خواهند آورد و اسرائیل صفر را به دست خواهند آورد، ابراز شگفتی کرد. البته سپس، یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل از رد پیشنهادها و تغییرات پیش نویس اطلاع داد.
اصلاحات لبنان بر چند نکته متمرکز بود که مهمترین آنها تغییر بندی است که تصریح می‌کند «خط بویه» باید به عنوان مرز بین المللی شناخته شود. این خط شناور در سال ۲۰۰۰ توسط اسرائیل و پس از عقب نشینی از جنوب لبنان نصب شد، طول آن سه مایل است و از ساحل راس الناقوره تا دریای مدیترانه امتداد دارد. اسرائیل به ضرورت به رسمیت شناختن خط شناورها برای تکمیل توافق پایبند است، زیرا از دیدگاه آن یک موضوع اصلی به نفع امنیت ملی‌اش است. به گفته برخی مقامات اسرائیلی، سواحل شمالی اسرائیل در برابر تهدیدات جنوب لبنان آسیب پذیر خواهد شد.
همچنین طرف لبنانی نیز بند اعطای حق وتو به اسرائیل برای شروع اکتشاف گاز در منطقه مورد مناقشه را رد می‌کند. اسرائیل این بند پیش نویس را شرط اساسی برای تضمین حقوق اقتصادی خود در آینده می‌داند. در این توافقنامه غرامت سهم اسرائیل در میدان بالقوه «قانا» با نرخی بین (۲۰ تا ۳۰) درصد که بالغ بر ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار است، پیش‌بینی شده بود.
فضای مثبت
در اول اکتبر، نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان از «فضای مثبت» در مورد این موضوع صحبت کرد و گفت که توافقی بزودی، احتمالاً قبل از پایان دوره ریاست‌جمهوری او در ۳۱ اکتبر، حاصل خواهد شد. نبیه بری، یکی از رهبران قدرتمند لبنان و از متحدان حزب‌الله، گفت که پیش‌نویس توافقنامه «در اصل خواسته‌های لبنان را برآورده می‌کند».
لبنان فهرستی از تغییرات و درخواست‌های خود را ارائه کرده که مایل است در چگونگی ترسیم مرز دریایی مورد مناقشه با اسرائیل رعایت شود. لبنان در ۴ اکتبر پاسخ خود به این توافق را با تغییراتی به سفیر ایالات متحده ارائه کرد. الیاس بوصعب، معاون رئیس مجلس، گفت: فکر می‌کنم که اکنون همه تصمیم دست میانجی ایالات متحده است و فکر نمی‌کنم تغییرات پیشنهادی معامله را از مسیر خارج کند.
یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل گفت که آنها در حال بحث در مورد جزئیات نهایی هستند و برای رضایت از توافق انجام شده خیلی زود است. در حالی که جزئیات این پیش نویس برای مردم فاش نشده بود، لاپید اظهار داشت که این پیش نویس از منافع کامل امنیتی- دیپلماتیک اسرائیل و همچنین منافع اقتصادی محافظت می‌کند. وی ادامه داد: امنیت شمال تقویت، پول به خزانه دولت واریز و استقلال انرژی ما تضمین خواهد شد.
میدان‌های کاریش و قانا
زمانی که لبنان خواستار تغییر نقشه مورد استفاده سازمان ملل در مذاکرات شد، تلاش‌های میانجیگری متوقف شد. لبنان و رژیم صهیونیستی هیچ روابط دیپلماتیکی ندارند و مرز زمینی آنها توسط سازمان ملل تحت نظارت است. مذاکرات پس از تغییر موضع لبنان در مورد میدان گاز طبیعی کاریش پیشرفت کرد. توافقی اجازه استفاده از میدان گازی در شرق دریای مدیترانه را می‌دهد.
پیش از این، حزب‌الله تهدید کرده بود که اگر اسرائیل استخراج از میدان را قبل از توافق مرزی آغاز کند، حمله خواهد کرد. نصرالله هشدار داده بود که موشک‌های این گروه برای بازدارندگی اسرائیل روی کاریش هدف گیری شده است.
رژیم صهیونیستی استدلال می‌کند که این میدان در منطقه‌ای است که توسط سازمان ملل به عنوان منطقه اقتصادی انحصاری آن شناخته شده است و ادعا می‌کند که حق توسعه این سرزمین را دارد، در حالی که لبنان با این ادعاها مخالف است. همچنین، این قرارداد در صورت تصویب، ممکن است راه را برای لبنان برای توسعه میدان مورد مناقشه قانا هموار کند.
لاپید، اعلام کرد که اسرائیل با توسعه میدان قانا توسط لبنان مخالفت نخواهد کرد و اسرائیل نیز سهمی را دریافت خواهد کرد، به این معنی که این پیشنهاد شامل سازوکار تقسیم درآمد آن است. پس از درخواست اصلاحات جدید لبنان، بوصعب گفت که لبنان تمام بلوک‌های دریایی را که متعلق به خود می‌داند، تضمین کرده است و این کشور یک سنت از سهم خود از میادین گازی قانا یا کاریش به اسرائیل پرداخت نخواهد کرد.
اسراییل در اول نوامبر، پنجمین انتخابات در کمتر از چهار سال گذشته برگزار خواهد شد. نتانیاهو که قصد بازگشت به قدرت را دارد، هشدار داد که دولت جناح راستی که او قصد تشکیل آن را دارد می‌تواند این توافق را لغو کند. وی همچنین لاپید را متهم کرد که "منطقه مستقل اسرائیل را با یک میدان گازی عظیم که متعلق به اسرائیل است به حزب الله داده است. لاپید در پاسخ گفت که نخست وزیر سابق بیانیه‌های غیرمسئولانه می‌دهد که منافع امنیتی اسرائیل را تضعیف می‌کند.
جزئیات متن پیش‌نویس توافق مرزی
بند الف: برای ایجاد خطوط مرزی دریایی با طول و عرض جغرافیایی مشخص شده، توافق می‌شود.
بند ب:مختصات مرزهای دریایی به طوری که مورد توافق دو طرف قرار گرفته از شرقی‌ترین نقطه خط مرزی تعیین می‌شود؛ بدون اینکه آسیبی به مرزهای زمینی وارد گردد و هدف آن است که مرز زمینی دو طرف تحت تاثیر قرار نگیرد. در آینده پیش‌بینی می‌شود که دو طرف مرزهای دریایی واقع در دریا به سمت خشکی را از شرقی‌ترین خطوط مرزی دریایی، در چارچوب مرزهای زمینی تعیین کنند. البته این امر در زمانی مناسب و بعد از ترسیم مرزهای دریایی صورت خواهد گرفت. تا زمانی که مرزهای زمینی تعیین شود، دو طرف توافق می‌کنند که وضعیت موجود را در نزدیکی ساحل همانطور که هست حفظ کنند.
بند ج:هر یک از طرفین باید همزمان نامه‌ای حاوی فهرست مختصات جغرافیایی مربوط به تعیین خطوط مرزی دریایی را همانطور که در بند قبلی ذکر شده است، ارائه کنند و این نامه برای دبیر کل سازمان ارسال خواهد شد. این نامه هم زمان با نامه آمریکا به سازمان ملل ارسال خواهد شد و در آن به برخی جزئیات فنی پرداخته می‌شود.
بند ه: طرفین تایید می‌کنند که این توافقنامه با بندهای ذکر شده آن، راه حلی دائمی و عادلانه برای حل اختلاف دریایی میان آنها ارائه می‌دهد.
بند واو: بر اساس این بند اسرائیل در زمینه توسعه ذخایر هیدروکربنی واقع در «مخزن احتمالی» (میدان قانا) هیچ اقدامی نخواهد کرد. همچنین اسرائیل برای توسعه هیچ گونه انباشت یا ذخایر منابع طبیعی در مخزن احتمالی، از جمله هیدروکربن‌های مایع، گاز طبیعی، یا سایر مواد معدنی در امتداد خطوط دریایی کار نخواهد کرد.
اهداف دو کشور
لبنان و اسرائیل برای پایان دادن به مناقشه طولانی مدت بر سر مرزهای دریایی و بهره برداری از میادین گازی که در آن آینه دریای مدیترانه قرار دارند، به توافق رسیدند. این توافق پس از سال‌ها مذاکره با میانجیگری ایالات متحده، راه را برای اکتشاف انرژی فراساحلی با کاهش تنش بین دو کشور که به طور رسمی روابط دیپلماتیک ندارند، هموار می‌کند.
این توافق اگرچه «تاریخی» است اما دامنه محدودی دارد و به مرز زمینی بین دو کشور مربوط نمی‌شود، که صحنه چندین دهه درگیری مسلحانه مکرر بین نیروهای مسلح اسرائیل و حزب الله لبنان است. حزب الله - از طریق رهبر سیاسی خود سید حسن نصرالله - اعلام کرده که توافق و موضع رسمی دولت لبنان در این مورد را به رسمیت خواهد شناخت.
این توافق می‌تواند هوای تازه‌ای برای اقتصاد لبنان باشد. علاوه بر این، استخراج گاز از میادین فراساحلی می‌تواند تا حدی کمبود انرژی و خاموشی مداوم شبکه برق لبنان را کاهش دهد. البته میشل عون رئیس جمهور لبنان تصریح کرده که این توافق معادل مشارکت با اسرائیل نیست، لبنان آن را به رسمیت نمی‌شناسد و رسما آن را دشمن می‌داند.
در اسرائیل نیز، با توجه به مراحل مختلف، انتظار می‌رود تا سه هفته آینده تایید نهایی شود، که زمان مناسب برای انتخابات قانونگذاری در اول نوامبر ، پنجمین انتخابات در سه سال و نیم اخیر، که در آن نخست وزیر لاپید تلاش خواهد کرد تا از بازگشت بنیامین نتانیاهو و متحدانش از احزاب افراطی ارتدوکس و راست افراطی به قدرت جلوگیری کند.
نخست وزیر سابق پیشتر از این توافق انتقاد کرده و لاپید را به «اعطای بخشی از قلمرو مستقل اسرائیل» به لبنان و تسلیم شدن به حزب الله متهم کرده است. در شرایط بین‌المللی افزایش تصاعدی قیمت‌های انرژی و با توجه به اینکه اتحادیه اروپا به دنبال تامین‌کنندگان جدید برای رهایی از وابستگی خود به گاز روسیه است، اسرائیل بر میدان کاریش تمرکز می‌کند و آماده تولید است تا تحویل گاز خود به اروپا را افزایش دهد.
نظر شما