بابک رحیمیان؛ بازار؛ سال ۱۳۶۲ و در دوران دفاع مقدس به دلیل آنکه کشور بتواند اگر روزی تنگه هرمز دچار مخاطره شد از مسیرهای مختلف نیازهای خود را تأمین کند دولت به فکر ایجاد یک بندر افتاد لذا در آن زمان اسکله‌هایی با ظرفیت ۲.۵ میلیون تن در چابهار برپا شد و بخشی از تجارت کشور از طریق این بندر انجام پذیرفت.
عدم ارتباط آسیای میانه به دریا، نکته‌ای است که تجارت با کشورهای آسیای میانه را تنها از راه خشکی ممکن می‌کند لذا چابهار بندری است که جنوب آسیا را به آسیای میانه متصل می‌کند.
هند و چین از طریق دو کشور افغانستان و پاکستان سعی می‌کنند با آسیای میانه ارتباط بگیرند از همین رو چینی‌ها سرمایه‌گذاری وسیعی را در بندر گوادر انجام داده و هندی‌ها نیز با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار سعی در نفوذ و در اختیار گرفتن بازارهای آسیای میانه دارند.
پیش‌تر هند از طریق پاکستان الزامات ورود کالا به افغانستان و سپس آسیای میانه را فراهم می‌کرد اما بعد از مخالفت پاکستان، دهلی‌نو به‌اجبار مسیر جایگزین چابهار را برای دور زدن پاکستان در تجارت با افغانستان برگزید .
بندر چابهار برای کشور ما نماد کامل اقتصاد مقاومتی است، نیاز کشورهای منطقه به استفاده از این بندر و درآمدزایی آن برای اقتصاد کشور در آینده در صورت توسعه ظرفیت خوبی در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران رقم خواهد زد.
توسعه بندر چابهار
در حال حاضر توسعه زیرساخت‌های بندر چابهار با استفاده از ظرفیت‌ها و منابع دولت و سازمان بنادر و دریانوردی در حال انجام است، فاز یک این بندر با ظرفیت ۸.۵ میلیون تن در حال بهره‌برداری است و در فازهای بعدی ظرفیت این بندر تا ۷۵ میلیون تن هم خواهد رسید.از سوی دیگر در حوزه تجهیزات، با ورود هندی‌ها از سه سال پیش، این بندر در حال تجهیز با انواع جرثقیل‌ها و تجهیزات بندری و ساحلی است.
مشارکت ایران، هند و افغانستان در بندر چابهار در قالب توافق اولیه رئیس‌جمهور کشورمان، اشرف غنی و نارندرا مودی نخست‌وزیر هند است که موجب شد بندر چابهار به‌صورت مشارکتی توسط ایران و هند اداره شود.
شرکت هندی در فاز اول قرارداد سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری در بندر چابهار دارد و پس از قرارداد موقت ۲ ساله، وارد قرارداد ۱۰ ساله اپراتوری می‌شود.
در حال حاضر عمده‌ترین رقیب چابهار و طرح توسعه سواحل مکران، «بندرگوادر» است و لذا چینی‌ها می‌خواهند تا سال ۲۰۵۰ میلادی ظرفیت تخلیه و بارگیری بندرگوادر را به ۴۰۰ میلیون تن کالا با ۵۰ ابر کشتی به‌صورت هم‌زمان ایجاد کنند؛ چیزی بیش از ۵ برابر ظرفیت فعلی همه بنادر تجاری ایران!
در این میان هندی‌ها می‌دانند اگر موقعیت استراتژیک بندر چابهار را در برابر گوادراز دست بدهند، دیگر نمی‌توانند در کنار امریکا از نفوذ چین در جهان بکاهند.
تعلل در سرمایه‌گذاری
در همین راستا «دفتر خدمات پژوهشی کنگره آمریکا» طی گزارشی اعلام کرده است: درحالی‌که هند برای فعالیت‌های بازسازی در افغانستان از تحریم‌های ترامپ علیه ایران «معاف» بود، در چهار سال گذشته همه کارها در بندر چابهار را متوقف کرد و فقط در اواخر سال ۲۰۲۰ فعالیت (در این بندر) را از سر گرفت.
باوجود معافیتی که به هند بابت بندر چابهار داده شد، اغلب تحلیل‌گران هندی به این نکته اشاره می‌کردند که پس از خروج رئیس‌جمهور سابق آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک در می ۲۰۱۸، ترس از «تحریم‌های ثانویه» علیه شرکت‌های هندی که درگیر تجارت با ایران هستند، همیشه باقی‌مانده است.
طبق گزارش «دفتر خدمات پژوهشی کنگره آمریکا» کار (هندی‌ها) در بندر چابهار فقط در ابتدای سال ۲۰۲۱ پس از پیروزی جو بایدن، سرعت گرفته است؛ دهلی‌نو انتظار دارد، دولت بایدن به توافق هسته‌ای با ایران بازگردد، ازاین‌رو، میزان مبلغ اختصاص داده به بندر چابهار را از ۶.۹ میلیون دلار در سال گذشته به ۱۳.۵ میلیون دلار در سال ۲۲-۲۰۲۱ افزایش داده و آن را دو برابر کرده است.
در حال حاضر برخی از کارشناسان در تحلیل کم‌کاری هند در بندر چابهار اظهار می‌کنند: هند در راستای متوقف نگه‌داشتن کریدور بندر چابهار وارد آن شده است تا مزایای این کریدور ترانزیتی در رقابت با کریدورهای رقیب، کمتر برای صاحبان کالا نمایان شود.
از سوی دیگر، تاکنون جز در سال‌های نخست بهره‌برداری از بندر چابهار، عمده کالاهایی که در این بندر تخلیه و بارگیری شده، کالاهای اساسی بوده و جزء تکالیف بنادر کشور محسوب می‌شده و به‌هیچ‌وجه به تلاش و ابتکار عمل اپراتور هندی یا شرکت طرف قرارداد ایرانی معطوف نبوده است.
چندان‌که از میزان عملکرد این بندر پیداست، جز افزایش بار در جابجایی کالاهای اساسی، در عملکرد اپراتور و نیز جذب بازار جدید اتفاق معناداری نیفتاده است و ترافیک جابجایی کالاهای کانتینری یک سال گذشته در پایین‌ترین سطح خود قرار داشته و ترافیک جدیدی در منطقه و کشورهای همسایه جذب نشده است.
این در حالی است، که این کشور جزء گروه ۲۰ (شامل بیست اقتصاد بزرگ جهان) که شامل کشورهایی قدرتمندی ازجمله آمریکا، بریتانیا، آلمان، بریتانیا، روسیه، چین، استرالیا.... بوده و در جذب بازارهای جدید می‌توانست در کنار معافیت‌های کاملی که آمریکا نسبت به این بندر قائل شده بود، ظرفیت متنوعی از بازارهای مختلف جهان جذب بندر چابهار کند اما از آنجایی این اپراتور از مجموع تعهدات سرمایه‌گذاری خود، تاکنون ۲۵ میلیون دلار آن‌هم با تأخیر و تعلل‌های زیاد، در این بندر سرمایه‌گذاری نموده حاکی از آن است که اساساً اعتقادی به این نوع سرمایه‌گذاری در بنادر ایران و توسعه بندر چابهار ندارد.
تلاش برای از بین بردن نفوذ هند
کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان مهم‌ترین پروژه است که در چند سال اخیر چین بیشترین سرمایه‌گذاری را در پاکستان انجام داده است.
در فاز نخست کریدور اقتصادی چین- پاکستان توسعه زیرساخت‌ها مانند انرژی و در فاز دوم کریدور همکاری صنعتی در اولویت قرار می‌گیرد و ۲کشور همکاری‌های صنعتی بلندمدتی را برای تبدیل کردن پاکستان به یک هاب منطقه‌ای در حوزه صنعت در جنوب آسیا طراحی کرده‌اند.
نکته قابل‌توجه که منافع ایران و بندر چابهار را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد این است که پاکستان و چین بر سر پیوند زدن افغانستان به این کریدور به تفاهم رسیده‌اند و پیوند زدن افغانستان به این کریدور باهدف از بین بردن نفوذ هند در این کشور و تضعیف چابهار به‌عنوان دروازه دسترسی افغانستان به هند و به‌طورکلی آب‌های آزاد صورت می‌گیرد.
تأکید سران چین و پاکستان بر نقش کلیدی گوادر در کریدور اقتصادی و تلاش‌های پاکستان برای افزایش نقش این بندر در تجارت خارجی افغانستان بر همین اساس صورت می‌گیرد و مستقیم بندر چابهار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نظر شما