بازار؛ گروه آب و انرژی: این روزها اقتصاد ایران وارد فاز انتظار شده است. امیدواری ها نسبت به احیای برجام را می توان به خوبی در خیابان فردوسی تهران دید. قیمت هر دلار به حدود ۲۷ هزار تومان و هر عدد سکه تمام بهار آزادی به ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسیده است. قیمت خودرو هم دست کمی از طلا و ارز نداشته و در هفته های گذشته با شیب ملایمی در حال کاهش است.
اما این تنها بازارهای داخلی ایران نیستند که چشم انتظار نتیجه برجام هستند. به گزارش رویترز امروز دوشنبه قیمت نفت به روند افزایشی خود پایان داد. قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال امروز با ۹۸ سنت معادل ۱.۰۱ درصد کاهش به ۹۵ دلار و ۷۴ سنت رسید. نفت وست تگزاس اینتر مدیت آمریکا هم با ۸۹ سنت کاهش معادل ۰.۹۸ درصد کاهش، ۸۹ دلار و ۷۷ سنت معامله می شود.
کارشناسان دلیل اصلی کاهش قیمت ها در بازار را رکود ناشی از افزایش قیمت و تورم جهانی می دانند. برخی نیز امیدواری ها نسبت به احیای برجام را از عوامل اصلی افت قیمت ها در هفته های اخیر می دانند. محمد علی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک که برجام را فرصتی برای افزایش صادرات نفت ایران می داند، به بازار می گوید: در صورت احیای برجام ایران می تواند در مدت زمان کوتاهی صادرات خود بین یک تا ۱.۵ میلیون بشکه افزایش دهد.
تحریم های نفتی در سال های گذشته خسارت سنگینی را به اقتصاد ایران وارد کرد و اجازه نداد که بتوانیم از فرصت پیش آمده در بازار جهانی و قیمت های بالای نفت به خوبی استفاده کنیم. برآوردها نشان می دهد که اگر ایران تحریم نبود، می توانست در صد روز نخست سال جاری خورشیدی، تنها از محل فروش نفت ۲۳ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد
او می گوید که تحریم های نفتی در سال های گذشته خسارت سنگینی را به اقتصاد ایران وارد کرد و اجازه نداد که بتوانیم از فرصت پیش آمده در بازار جهانی و قیمت های بالای نفت به خوبی استفاده کنیم. هرچند که باعث شده که روی صادرات با ارزش افزوده بالاتر و فرآورده های نفتی تمرکز بیشتری داشته باشیم، اما نمی توان چشم روی خسارت ناشی از تحریم بر اقتصاد نفتی ایران بست.
یک حساب کتاب ساده نشان می دهد که اگر ایران تحریم نبود، می توانست در صد روز نخست سال جاری خورشیدی، تنها از محل فروش نفت ۲۳ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد. درآمدی که به نظر می رسد حتی نصف آن نیز به دلیل شرایط تحریمی محقق نشده است.
کورس توسعه در کشورهای نفتی
جالب اینجاست که رشد قیمت نفت در حدود ۱.۵ سال گذشته اقتصاد کشورهای نفتی را تا حدودی زیادی بهبود بخشیده و سرعت سرمایه گذاری و توسعه را در این کشورها افزایش داده است. بر اساس اعلام فوربس، ۱۰۰ شرکت برتر خاورمیانه، توانسته اند طی سال ۲۰۲۱ میلادی، ۲۰۱.۷ میلیارد دلار درآمد خالص کسب کنند که در مقایسه با درآمد خالص ۹۱ میلیارد دلاری شرکت های این منطقه از جهان در سال ۲۰۲۰، افزایشی معادل ۱۲۱ درصد را نشان می دهد.
به این ترتیب، اقتصاد کشورهای حوزه خلیج فارس به لطف افزایش قیمت جهانی نفت نسبت به سایر کشورهای جهان، روند ترمیم را به سرعت طی کرده است به طوری که در فهرست ۱۰۰ شرکت برتر خاورمیانه، عربستان سعودی با ۳۳ شرکت و پس از آن امارات متحده عربی با ۲۵ شرکت، جزو کشورهای برتر قرار دارند. قطر با ۱۶ و کویت با ۸ شرکت برتر، عملکرد بهتری از دیگر کشورهای این منطقه داشته اند.
بزرگترین غول نفت و گاز جهان، آرامکو عربستان، با ۴۰۰.۵ میلیارد دلار فروش و ارزش بازار ۲.۳ تریلیون دلار در صدر فهرست ۱۰۰ شرکت بزرگ خاورمیانه قرار دارد و سابیک و گروه QNB قطر در رده های بعدی قرار دارند. بر اساس این گزارش شرکت های فعال در بخش انرژی، صنایع و پتروشیمی در این فهرست نیز بیش از ۶۵ درصد از کل درآمد خالص ۱۰۰ شرکت برتر فوربس را تشکیل می دهند.
زیان مالی تحریم برای ایران چقدر بود؟
در دوران پسا برجام صادرات نفت ایران به دو میلیون و صد هزار بشکه در روز رسیده بود. اگر گفتار وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت را مبنی بر اینکه ظرفیت تولید نفت ایران در حال حاضر به ظرفیت قبل از تحریم یعنی نزدیک به چهار میلیون بشکه در روز رسیده باور داشته باشیم، بدین معناست که الان هم اگر تحریم نبودیم، می توانستیم همان میزان نفت بفروشیم.
اگر میانگین قیمت نفت را در سه ماه اخیر حدود ۱۱۰ دلار در هر بشکه در نظر بگیریم، بدین معناست که در صد روز نخست سال جاری خورشیدی، ایران می توانست تنها از محل فروش نفت ۲۳ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد.
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده که چند درصد از این درآمد تا حالا محقق شده است. پاسخ به این سوال خیلی ساده نیست. نخست به این دلیل که مقدار صادرات نفت ایران محرمانه بوده و آمار دقیق و شفافی در این باره از طرف مسئولین دولتی اعلام نمی شود. دومین دلیل به نبود شفافیت در قیمت نفت صادراتی ایران بر می گردد. به دلیل شرایط تحریمی ایران ناچار است که نفت خود را با تخفیف در بازار جهانی عرضه کند. ضمن اینکه پول حاصل از این فروش هم معمولا به صورت کالا به ایران داده می شود.
برجام قیمت نفت را نزولی می کند؟
سرمایه گذاران منتظر شفافیت مذاکرات احیای قرارداد برجام بین ایران و آمریکا هستند. برخی نگران تاثیر منفی لغو تحریم ها روی وضعیت قیمت نفت هستند. اما برخی دیگر وضعیت تقاضا را عامل اصلی تغییر وضعیت بازار می دانند.
با نزدیک شدن به فصل سرما هم تقاضای انرژی تا حدودی افزایش می یابد. به همین دلیل بعید می دانم که برگشت نفت ایران روی قیمت ها تاثیر زیادی بگذارد و موجب افت بهای طلای سیاه شود
خطیبی کارشناس نفتی معتقد است بازار به شدت نیازمند نفت ایران است و در اینباره گفت: با نزدیک شدن به فصل سرما هم تقاضای انرژی تا حدودی افزایش می یابد. به همین دلیل بعید می دانم که برگشت نفت ایران روی قیمت ها تاثیر زیادی بگذارد و موجب افت بهای طلای سیاه شود. ضمن اینکه در حال حاضر مهم ترین فاکتور موثر در بازار رکود است که کشورهای زیادی از دنیا به خصوص کشورهای صنعتی و توسعه یافته را با خود درگیر کرده است.
شرق همچنان مهم ترین بازار نفتی ایران
بازگشت نفت ایران به بازار طلای سیاه هم چنان نامشخص است. با این حال، رسانه ها از احتمال افزایش صادرات نفت خلیج فارس با به نتیجه رسیدن مذاکرات خبر می دهند. بلومبرگ نوشت اگر توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ احیا شود، نفت ایران می تواند خلاء ناشی از عدم عرضه نفت روسیه در بازار را پر کند. البته خطیبی خیلی موافق این تحلیل نیست. او مدعی است که ایران قرار نیست که جای کسی را بگیرد بلکه تنها سهم خود از بازار جهانی را پس می گیرد.
به گفته او، پیش از تحریم ها حدود یک سوم نفت ایران به بازار اروپا صادر می شد. اما بعد از تحریم ها عملا این فرصت از ایران گرفته شد و عمده صادرات ما به بازار کشورهای شرقی محدود شد. لغو تحریم ها اما دوباره این امکان را به ما می دهد که دوباره به این بازار برگردیم و مشتریان قدیمی خود را احیا کنیم.
ایران قرار نیست که جای کسی به خصوص روسیه را بگیرد بلکه تنها سهم خود از بازار جهانی را پس می گیرد. پیش از تحریم ها ایران حدود یک سوم نفت خود را به اروپا صادر می کرده که لغو تحریم ها می تواند این فرصت را دوباره به ایران بازگرداند
این کارشناس نفتی البته می گوید حتی در صورت لغو تحریم ها هم عمده صادرات ما در کشورهایی همچون چین، هند و دیگر کشورهایی آسیایی خواهد بود. چرا که این کشورها به نوعی بزرگترین بازار مصرف انرژی هایی همچون نفت هستند.
بر اساس آمار موجود چین در سال ۲۰۲۱ روزانه حدود ۱۵.۴ میلیون بشکه در روز نفت خام مصرف می کرده که این مقدار ۱.۵ برابر نفت مصرفی در کل قاره اروپاست. از این مقدار ۱۲.۴ میلیون بشکه از طریق ۱۲.۴ میلیون بشکه آن از طریق واردات تامین شده است.
نظر شما