شکل گیری جنگ تجاری جدید میان آمریکا و چین بر سر «ریز تراشه ها»!

وحید پورتجریشی؛ بازار: رقابت میان قدرت های بزرگ دستکم طی یک قرن گذشته در شکل ها و صنایع مختلف ظاهر شده و در دوران پیش از آغاز جنگ جهانی دوم به این سو، همواره در حال تغییر است. به عنوان مثال، در دوران جنگ جهانی دوم، برخورداری از قدرت نظامی هسته ای منجر به پیروزی ایالات متحده در جنگ با ژاپن شد. به همین ترتیب، تولید پهپاد، موشک های بالستیک، تسلیحات شیمیایی، جنگنده های جت مافوق صوت و ... همه در زمره مواردی هستند که طی یک دوره زمانی منجر به ایجاد دست بالای قدرت های بزرگ در عرصه رقابت با یکدیگر در عرصه بین المللی شده اند.

اما حداقل، دو دهه گذشته را می توان به عصر کامپیوترها و داده های اطلاعاتی منسوب دانست که تولید و توسعه آنها، به نوعی صنعت مادر برای تمامی صنایع استراتژیک دیگر به حساب می آیند. امروزه هیچ صنعتی را نمی توان در جهان یافت که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با تکنولوژی ماشین های کامپیوتری در ارتباط نباشند و لازمه هرگونه پیشرفت در صنایع مختلف، توسعه دانش تولید و استفاده از کامپیوترها است.

اهمیت چیپ ها و مشکلات مربوط به کمبود آنها در جهان

قطعا تاکنون نام چیپست ها را شنیده و با نحوه عملکرد و اهمیت آنها در وسایل مختلف الکترونیکی از جمله کامپیوترها و تبلت ها آشنایی دارید. یک چیپست مجموعه ای از واحدهای کنترل داده های مختلف یا همان چیپ یا ریزتراشه است که اطلاعات مربوط به آن واحد را برای پردازش به CPU منتقل می کنند. یک مادربرد کامپیتور از ده ها چیپست تشکیل شده که هر یک از آنها نیز ممکن است از ده ها یا صدها چیپ در داخل خود برخوردار باشند. اما آنچه مسلم است، هیچ کامپیوتر یا تبلتی بدون این چیپست ها توانایی کار کردن و پردازش اطلاعات را ندارند.

از سوی دیگر، به دلیل اشاعه فناوری پردازشگرها در تمامی صنایع مدرن، تولید چیپ ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ تا جاییکه از یخچال و تلویزیون گرفته تا تجهیزات نظامی و یا جاسوسی، همگی محتاج تولید و توسعه صنعت تولید چیپ ها هستند.

پیش از هرچیز باید بدانیم که فناوری تولید چیپ در دست کشورهای محدودی از جمله آمریکا، چین، ژاپن، تایوان، سنگاپور و ... است. اما در پس همه گیری کرونا طی دو سال گذشته و تعطیلی واحدهای صنفی مختلف، شرکت های آمریکایی تولید چیپست مانند کوآلکام، اینتل و میکرون نیز به همراه بزرگان تایوانی مانند مدیاتک، با کاهش چشمگیر تولید چیپست روبرو شده و در نتیجه، ظرف مدت کوتاهی، جهان وابسته به کامپیوترها با مشکلات بسیار جدی مواجه شد که به گفته برخی از کارشناسان، کمبود این چیپ ها در کشورهای صنعتی مانند آمریکا احتمالا تا سال ۲۰۲۴ نیز جبران نخواهد شد.

از سوی دیگر، در همین دوره با توجه به رشد روزافزون اقتصاد دیجیتال به ویژه در دوران پاندمی کرونا، نیاز جهان برای چیپ ها نیز به چند برابر افزایش یافت. از سوی دیگر، گفته می شود مواد اولیه برای تولید این ریزتراشه های حیاتی در سطح جهان به شدت کاهش یافته و نیازمند استخراج معادن جدید و سرمایه گذاری سنگین برای توسعه تولید آنها است.

جنگ چیپ ها میان آمریکا و چین!

طی ماه های گذشته، موضوع تولید و توزیع چیپ ها یکی از مشکلات جدی در اختلافات تجاری میان آمریکا و چین بوده است. در همین راستا، پس از جنجال های متعدد در کنگره و دولت آمریکا، جو بایدن رئیس جمهور این کشور قانون موسوم به چیپ ها (CHIPS Act) را امضا ابلاغ کرد. البته لایحه این قانون از سال گذشته برای بررسی به کنگره ارسال شده بود که نهایتا با تصویب بودجه ۵۲ میلیارد دلاری برای کمک به تامین و توسعه چیپ ها از طریق تزریق منابع مالی به شرکت های آمریکایی سازنده این قطعات مواجه شد.

اما اهمیت این موضوع تا حدی بود که «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت خارجه چین یک روز بعد از امضای قانون چیپ ها در آمریکا، در جریان برگزاری کنفرانس خبری خود به شدت به آن واکنش نشان داده و اعلام کرد که این اقدام دولت آمریکا منجر به ایجاد رقابت ناعادلانه در زمینه تولید چیپ ها در جهان خواهد شد. وی ورود دولت آمریکا به این صنعت را مورد انتقاد قرار داده و گفت: این اقدام، رگه های ژئوپلیتیکی قوی داشته و نمونه دیگری از زورگویی اقتصادی توسط ایالات متحده است.

در همین حال، شورای ارتقاء تجارت بین المللی چین و اتاق بازرگانی این کشور نیز با انتشار بیانیه ای مشترک، از این اقدام دولت بایدن انتقاد کرده و عنوان کردند: ایالات متحده از قدرت دولت برای تغییر اجباری تقسیم کار بین المللی در زمینه نیمه هادی ها و آسیب رساندن به منافع شرکت ها در سراسر جهان از جمله شرکت های چینی و آمریکایی استفاده می کند.

در این بیانیه، اقدام دولت آمریکا در زمینه تزریق ۵۲ میلیارد دلاری به صنعت تولید چیپ ها به منزله تزریق «سوبسید» دولتی به این صنعت تلقی شده که به گفته دولت چین، با روح مقررات سازمان تجارت جهانی در تناقض است.

چین همچنین معتقد است تزریق چنین منابع مالی هنگفتی منجر به بر هم زدن توازن در بازار و وارد آوردن ضربه ای سخت به شرکت های دیگر کشورهای جهان خواهد شد که در این زمینه مشغول به فعالیت بوده و اکنون آینده آنها در معرض تهدید قرار گرفته است.

این دو نهاد تجاری بزرگ چین تاکید کرده اند که در راستای مقابله با تاثیرات منفی این اقدام دولت آمریکا، تمام توان خود را به کار بسته و اقدامات لازم برای حفاظت از منافع و حقوق شرکت های چینی را به کار خواهند بست.