تهمینه غمخوار؛ بازار: با توجه به اینکه، رویکرد جمهوری اسلامی ایران در طول سال های گذشته احترام به تمامیت ارضی سوریه بوده به طوریکه مبارزه با تروریسم خدشه ای به تمامیت ارضی این کشور وارد نکند، ارتقاء سطح همکاری های اقتصادی و روابط تجاری تهران و دمشق باید از راهبردهای جدی جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شود تا با ایجاد بسترهای لازم، امکان گسترش مناسبات اقتصادی فیمابین فراهم گردد.
با توجه به سفر اخیر فیصل مقداد به ایران و دیدار با وزیر امور خارجه، دولت جمهوری اسلامی مصمم است روابط و مناسبات خود را با سوریه در همه ابعاد گسترش دهد که اگر بسترهای لازم از سوی دمشق نیز فراهم شود، تحولات جدی در توسعه همه جانبه مناسبات دوجانبه رخ خواهد داد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط تجاری و اقتصادی ایران و سوریه، خبرنگار بازار گفتگویی را با «مجید مهتدی» فعال اقتصادی در سوریه ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* چندی پیش، سفر فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه به تهران بنا به دعوت امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان صورت گرفت. یک جنبه این سفر علاوه بر اجلاس آستانه با حضور ایران، روسیه و ترکیه مربوط به روابط دو جانبه ایران و سوریه بود. در حال حاضر حجم روابط تجاری دو کشور با توجه به اینکه به یکسالگی دولت سیزدهم رسیده ایم چگونه و در چه سطحی است؟
در حوزه سیاسی رابطه دو کشور در حد اعلی خود است به گونه ای که در گذشته روابط سیاسی فی مابین خوب بود و اکنون پس از پیروزی های به دست آمه در جبهه مقاومت و حضور ایران به عنوان پشتیبان در سوریه در عالی ترین سطح است. اما در حوزه اقتصادی این روابط در حد پروتکل، توافقنامه و مذاکرات است و هنوز به سطحی که مدنظر است، نرسیده است.
بنابراین، تفاوتی میان روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور قابل مشاهده است و متاسفانه حوزه اقتصادی که باید مکمل حوزه سیاسی باشد، انتظار مورد نظر بر اساس ظرفیتهای موجود برآورده نشده است. این موضوع عللی دارد . هنوز آن زیرساختها و زیربناهای لازم در جهت افزایش سطح مناسبات اقتصادی هنوز یا ایجاد نشده و یا ضعیف است.
* سوریه امروز از بحران میدانی و سیاسی عبور کرده و امروز به یک نقطه ثبات رسیده و طبیعتا رفت و آمدهای دیپلماتیک بین دو کشور گسترش پیدا می کند و در این مسیر مسائل اقتصادی بین دو کشور اهمیت زیادی دارد در حالی که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در این مدت دو برابر شده، اما همچنان به سطح مطلوب نرسیده است. دیدگاه و پیشنهاد شما در خصوص توسعه روابط تجاری دوجانبه در شرایط فعلی و با توجه به اینکه نظم بین الملل دچار تغییراتی شده چیست؟
اینکه شما در صورت سوال اینگونه مطرح کردید که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور دو برابر شده است، بسیار مهم است که ما این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که نسبت به چه رقمی دوبرابر شده و مبنا چیست؟ اگر حجم تجارت دوجانبه ۱۰ برابر شود، تازه به رقمی احتمال دارد برسیم که ترکیه در حال انجام صادرات به سوریه است با اینکه نه روابط سیاسی و اقتصادی و مرز مشترک و پایانه ای با سوریه دارد. کالاهایی که از ترکیه به سوریه ارسال می شوند، به صورت غیر قانونی به این کشور وارد می شوند.
در خصوص روابط جمهوری اسلامی با سوریه دو بخش دولتی و خصوصی مطرح هستند که من همیشه نقش این بخش را از یکدیگر جدا می کنم. تا زمانی که زیرساختها برای بخش خصوصی ایجاد نشود، با وجود اینکه تا اندازه ای می تواند دست به ریسک بزند اما امکان دستیابی به سطح مطلوب مورد نظر در روابط با سوریه برای آن وجود ندارد زیرا ممکن است دچار ضررهای مالی شود. بر همین اساس، در صورتی که همت و اهتمامی از سوی بخش دولتی صورت گیرد و زیرساختهای مناسب و لازم ایجاد شود، آن وقت امکان فعال شدن بخش خصوصی وجود دارد.
همواره بحثی میان متخصصین و علمای فن در این زمینه وجود دارد که سیاست تابع اقتصاد است یا اقتصاد از سیاست تبعیت می کند؟ اقتصاد سیاسی را باید مد نظر قرار دارد یا سیاست اقتصادی؟ به نظر بنده تلفیقی از هر دو مورد نیاز و حائز اهمیت است در حالی که کفه بیشتر به سوی سیاست اقتصادی می رود. بر اساس منافعی که کشورها برای ملتهای خود در نظر می گیرند، همیشه این نظم های بین المللی دچار تغییر می شود. در کشور ما، گاهی اوقات این نظم های بین الملل ایجاد شده به ضرر و گاهی به نفع کشور است.
بنابراین، باید تدابیری از سوی دولت و وزارت امور خارجه اتخاذ و به کار گرفته شود که جمهوری اسلامی تحت تاثیر این نظم های بین المللی قرار نگیرد و خود ایران برای ایجاد این نظم ها و در محوریت قرار گرفتن در قبال کشورهایی مانند عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و برخی از کشورهای آسیای میانه که علقه ای با ایران دارند، پیش قدم شود؛ یعنی به عبارتی به دلیل برخورداری ایران از ثبات و ظرفیتهای بی شمار، آن نظم اقتصادی را ایران در کشورهای همسایه ایجاد کند و در محوریت ایجاد این نظم باشد. از طرفی، ایران نباید علیه خود جریاناتی را به وجود آورد که به نوعی خود تحریم کننده و منع کننده خود باشد.
یک نمونه عملی و مشکلی که ما در حوزه سیاست اقتصادی با آن مواجه هستیم، بحث حمل و نقل است. در جهت صادرات کالا به سوریه، لبنان و کشورهای حوزه مدیترانه، نقش عراق برای کشور ما بسیار مهم است. بر همین اساس، با مدیریت دولت جمهوری اسلامی، اگر عراقی ها عضو کنوانسیون تیر شوند و مباحث مربوط به ترانزیت را به سوریه، اردن و لبنان حل کنند، آن وقت ایران دیگر منتظر نمی شود که هر ماه تنها به ارسال یک کشتی برای صادرات کالاهای خود به کشورهای حوزه شامات بپردازد. برای مثال، اردنی که با ایران دارای رابطه اقتصادی نیست، به طور غیر مستقیم خواهان کالاهای ایرانی است که این کالاها می توانند به سوریه منتقل شده و از آنجا به اردن وارد شوند.
بنابراین، کشورهای زیادی هستند که به ایران نیاز دارند، اما بخش حمل و نقل کشور به دلیل نبود زیرساختها و عدم حل مشکلات ترانزیت با کشوری مانند عراق در حالی که عراق به روش و شگرد خود این مشکل را حل کرده، ضعیف عمل می کند. بر همین اساس، به دلیل آنکه کشورهای مختلف در صدد تامین نیازهای خود هستند، به سراغ کشورهای دیگر می روند و ایران همچنان منتظر باقی می ماند در حالی که فرصتها را از دست رفته است.
لذا؛ در صورتی که همین مشکل ترانزیت عراق به درستی حل و مدیریت شود، چندین برابر کالا از عراق به منطقه شامات ارسال شده به طوری که جمهوری اسلامی تامین کننده چهار کشور موجود در آن منطقه باشد.
* سوریه در بازسازی نیاز به کمک دارد و این مهم یک فرایند بین المللی را می طلبد. ایران تا چه اندازه در بازسازی سوریه نقش داشته و موثر عمل کرده است؟
در خصوص بازسازی سوریه مسئولین جمهوری اسلامی بعد از پایان درگیری ها و پیروزی مقاومت اعلام آمادگی کرد که ایران همواره آماده است تا با تمام توان خود بازسازی را به عهده گرفته و اینکار را آغاز کند. اما در این خصوص مشکل از طرف یاران نیست بلکه سوری ها هنوز درگیر مسائل مربوط به جنگ هستند و هنوز به آن مرحله نرسیده اند تا به فکر بازسازی در سطح وسیع و کلی بیفتند. در واقع، بازسازی در محدوده های بسیار کوچک در حال انجام است.
این مسئله نیاز به همفکری بین المللی دارد و کشورهای زیادی باید برای کمک ورود کنند زیرا هنوز آن اراده لازم برای بازسازی و نوسازی در سوریه ایجاد نشده است. اگر این اراده ایجاد شود، بهترین فرصت برای سوریه استفاده از شرکتهای ایرانی است که به خصوص جمهوری اسلامی تجربه بازسازی و مدیریت کلان در این زمینه را دارد.
نظر شما