توسعه حمل و نقل ریلی عربستان به لطف «آلستوم» فرانسه| کاهش وابستگی ریاض به نفت!

بازار؛ وحید پورتجریشی: سیاست توسعه اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه دو کشور امارات و عربستان همچنان با جدیت در حال پیگیری است.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را می توان معمار اصلاح ساختار اقتصادی این کشور دانست که طی سال های گذشته از روی کار آمدن پدرش، ملک سلمان به عنوان پادشاه عربستان سعودی، تلاشی مضاعف در راستای مدرن سازی زیرساخت های عربستان به کار بسته است؛ از تلاش برای بیایان زدایی گرفته تا تاسیس شهر هوشمند «نئوم».

یکی از تغییرات مهم مد نظر دولت عربستان و البته سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در راستای به روز آوری زیرساخت های این کشور، ساخت مسیرهای ریلی است که در محورهای اصلی قرار است از عرب به شرق و همچنین از شمال به جنوب عربستان کشیده شوند. اگرچه با بروز کرونا و شکل گیری قرنطینه های گسترده در جهان، پروژه های زیرساختی در عربستان نیز تا حد زیادی از برنامه پیشین خود عقب ماند، اما اکنون با بازگشایی شرکت های بزرگ تجاری و صنعتی در جهان، ظاهرا ریاض اجرای برنامه های اقتصادی خود را از سر گرفته است.

در همین راستا، وزارت سرمایه گذاری عربستان در روز شنبه مورخ ۸ آگوست، تفاهم نامه ای مشترک با شرکت بزرگ تولید ناوگان ریلی «آلستوم» فرانسه به امضا رساند که بنا به گفته مقامات این وزارتخانه، هدف از آن، توسعه حمل و نقل پایدار و هوشمند در عربستان سعودی است.

بنا به اعلام آژانس خبری رسمی عربستان سعودی، شرکت آلستوم قرار است ورای امضای این تفاهمنامه بزرگ و پر سود، دفتر منطقه ای خود را نیز در عربستان تاسیس نموده و سرویس دهی به مشتریان منطقه خاورمیانه خود را از این کشور ساماندهی نماید.

آلستوم همچنین قرار است بر اساس این تفاهمنامه، سرمایه گذاری وسیعی در بخش های زیرساختی حمل و نقل عربستان انجام داده و با استقرار ناوگان ریلی برقی خود در این کشور، در راستای سیاست کربن زدایی و کاهش وابستگی صنعت حمل و نقل عربستان به سوخت های فسیلی گام بردارد. به گفته مقامات عربستان، این اقدام آلستوم در راستای عمل به سیاست های کلی چشم انداز سال ۲۰۳۰ ابلاغی از سوی محمد بن سلمان انجام خواهد شد که قرار است بر اساس آن، علاوه بر کاهش وابستگی عربستان به نفت، بخش های استراتژیک این کشور مانند زیرساخت، بهداشت و درمان، آموزش و گردشگری مورد اصلاح و مدرن سازی قرار گیرند.

سند ۲۰۳۰ بن سلمان و اهداف آن

به نظر می رسد با توجه به سند چشم انداز توسعه ۲۰۳۰ عربستان که محمد بن سلمان ولیعهد جوان این کشور آن را به تمامی دستگاه های اجرایی این کشور ابلاغ کرده، ریاض به دنبال توسعه مناسبات تجاری منطقه ای و فرامنطقه ای خود با دیگر کشورها و فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی است. به عنوان مثال می توان به برخی نکات زیر به عنوان مهمترین بخش های این سند که می تواند دلایل همکاری اقتصادی عربستان با تل آویو به ویژه در بخش توسعه ریلی را تا حد زیادی روشن کند اشاره کرد.

رهایی از وابستگی به نفت: از اهداف مهم این طرح، آن است که تا سال ۲۰۳۰ شرایط در عربستان سعودی به گونه ای فراهم شود که عربستان بدون نفت هم قادر به ادامه حیات باشد. یعنی در صورت سقوط بهای نفت به زیر حدود ۳۰ دلار – با توجه به میزان تقاضای جهانی بسیار بعید است بهای نفت به کمتر از این کاهش یابد – عربستان بدون هیچ مشکلی همچنان به روند اقتصادی خود ادامه دهد. عربستان قصد دارد درآمدهای غیر نفتی خود را شش برابر کرده و از ۴۳ میلیارد دلار در سال به ۲۶۷ میلیارد دلار برساند.

همچنین قرار است میزان صادرات غیر نفتی از ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی به ۵۰ درصد افزایش یابد. عربستان قصد دارد در این چشم انداز به جمع ۱۵ اقتصاد برتر جهان برسد. این کشور قرار است یک پایگاه انرژی خورشیدی وسیع در شمال این کشور ایجاد کرده و با سرمایه گذاری های عظیم مشکل آب این کشور را حل کند.

اجرای نظام گرین کارت: محمد بن سلمان در این سند اشاره کرده است که ظرف مدت پنج سال سیستم گرین کارت را در عربستان راه اندازی خواهد کرد تا به تقویت سرمایه گذاری در این کشور منجر شود. این سیستم با هدف جذب نیرو از کشورهای عرب و مسلمان طراحی می شود و در عین حال توریسم و جذب توریسم از همه کشورهای دنیا با توجه به ارزش ها و عقاید عربستان رشد خواهد داشت.

بر اساس اطلاعات ارائه شده در بالا، بدیهی است که محمد بن سلمان برای اجرایی سازی سند ۲۰۳۰ نیازمند خروج از اقتصاد نفتی و روی آوردن به سمت افزایش درآمدهای ناخالص ملی ازجمله تجاری سازی عربستان است. این همان طرحی است که شیخ زاید حاکم دوبی سالها پیش برای ایجاد نوسازی اقتصادی در این جزیره کوچک از امارات در پیش گرفت.

لذا توسعه روابط تجاری عربستان با اروپا از یک سو و کشورهای منطقه از سوی دیگر می تواند این کشور را به هاب لجستیکی منطقه بدل کند. یکی از بهترین گزینه های پیش روی ریاض برای توسعه این روابط توسعه خطوط ریلی خود به سمت اروپا و توانایی اتصال به جنوب قاره سبز از طریق دریای مدیترانه است.

با محاسبه مسیر ریلی پیشنهادی اسرائیل به نتیجه ای می رسیم و آن اینکه از بندر حیفا تا امارات تقریبا حدود ۲۶۰۰ کیلومتر و تا بحرین نیز حدود ۲۳۲۰ کیلومتر خواهد بود. البته با توجه به اینکه نباید سوبسید های نفتی سعودی، امارات و بحرین برای تقویت این مسیر و پایین آوردن هزینه ها را نادیده گرفت.

با این حساب عربستان سعودی از اقتصاد نفتی به هاب لجستیکی و ترانزیتی در منطقه میان خاورمیانه و اروپا بدل خواهد شد. وجود مسیری امن، ارزان قیمت و به دور از تنش های سیاسی منطقه ای می تواند اهمیتی ویژه برای مسیر ریلی یاد شده ایجاد کند.