بازار- گروه استانها: هنر پرچم دوزی یا همان گلدوزی برروی پارچه های سیاه از دیرباز در مراسم های عزاداری جایگاه ویژه ای داشته است تا جایی که روایت های تاریخی، نخستین پرچم دوزی برای هیئت های مذهبی به صورت جدی را در مشهد می دانند و حتی این هنر از شهر امام رضا(ع) به دیگر نقاط کشور راه یافت.
هنری که طی همه سال ها اگرچه برای ارزان تمام شدن و گاهی سرعت بخشیدن به آن پرچم های چاپی نیز ظهور کرد اما نتوانست جایگاه این هنر را بگیرد چرا که هنرمندان این عرصه ،هنرمندانی هستند که به سه هنر نقاشی و خوشنویسی و گلدوزی مسلط هستند . آن ها افرادی هستند که ارادت به ائمه اطهار( ع) دارند ومعتقدند ،کسب روزی از این هنر علی رغم مشکلات خاص مانند سایر مشکلات مشاغل دوسالیست که سبب کاهش سفارشات به علت عدم ثبات نرخ ها و افزایش قیمت مواد اولیه بوده است اما صاحب اصلی این عاشقی حمایتش را دریغ نخواهد کرد.
در همین راستا به منظور بررسی بازار پرچم دوزان در ماه محرم و مشکلاتی که این صنف با آن درگیر هستند با صادق ابراهیم زاده فرشچی رئیس اتحادیه صنایع دستی و گلدوزان به گفت و نشستیم.
* تاریخچه هنر پرچم دوزی در این شهر به چند سال قبل می رسد؟
مهد کار گلدوزی و پرچم دوزی در مشهد است. استان های دیگر نیز یا مشهدی هستند و یا شاگردان گلدوزان مشهدی می باشند.
حدود ۲۰۰ سال پیش برای نخستین بار فردی به نام«ایروانی» به همراه پسرش به مکه و سپس به چین سفر می کندو در چین چرخ گلدوزی را می بیند و به آن چرخ و کار قلاب دوزی علاقه مند می شود.
او که اهل تبریز بود، چرخ را از چین خریداری می کند و به تبریز میآورد و می تواند با آن چرخ و انجام کار قلاب دوزی و گلدوزی سرمایه ای بدست آورد اما سپس به مشهد می آید وچرخ را به فرد دیگری واگذار می کندو از آن زمان در شهرمان باعث توسعه کار قلاب دوزی یا گلدوزی با چرخ می شود و از این رو مشهد، مهد هنر گلدوزی و پرچم دوزی می دانند.
* چند واحد تولیدی در این رشته فعالیت دارند؟
در حال حاضر برای دوخت پرچم در مشهد ۵۰ واحدی که داری پروانه بوده و مشغول به کار هستند اما سه برابر همین تعداد نیزاز گردشگری کارت گرفتند و دولت کمک کرده تا در خانه کارکنند در واقع این هنردر بازار رضا، چهارراه شهدا و کوچه های فرعی مشهد سال هاست که رونق دارد.
* کرونا چه مشکلاتی را برای شما به همراه داشت؟
طی این مدت، ما هم‌مانند سایر مشاغل دچار رکود شدیم اما اکثر کسانی که این هنر را به عنوان حرفه اصلی خود می دانند، ارادت ویژه ای به ائمه اطهاردارند و معمولا ممکن است کم کار و گاهی بیکار باشند اما سعی می کنند چراغ این هنر را روشن نگه دارند. البته امسال از دو ماه قبل سفارش ها دوباره رونق گرفته است و بحث صادرات پرچم به عراق که طی سال های اخیر رونق گرفته است مجددا سبب شد که به ما سفارش کار داده شود.
در دوران کرونا فروشگاه ها و کارگاه ها به صورت نیمه تعطیل درآمد و بصورت تعطیلی کامل کمتر اتفاق افتاد زیرافردی که۴۰ سال فقط مشغول به این کار بوده است ،بطور قطع دارای تعلق خاطر است و تا جایی که ممکن می باشد، مدارا کند.
* در حال حاضر وضعیت کار چگونه است؟
در حال حاضر برای تولید ات پرچم های هیئات مذهبی به همزمانی با محرم رونق گرفته است و لذا همکاران من ۱۸ ساعت طی شبانه روز مشغول به کار هستند البته در کنار آن همیشه انگشتر و سجاده نیز فروش دارد و به عنوان تبرک برای سوغات در این ایام خریداری می شود.
* افزایش قیمت ها بر روی کار و بازار شما چقدر تاثیر گذاشته است؟
کار هنری قیمت ندارد. گاهی یک کار یک در یک، یک میلیون و گاهی ۵۰ الی ۹۰ هزارتومان است .بستگی به جنس پارچه و مدت زمان و نوع دوخت آن دارد برای مثال یا ابالفضل و یا حسین را دوسال پیش ۲۵ الی ۳۰تومان بود الان همان ۹۵ الی ۱۰۰ هزارتومان برای خودمان قیمت تمام شده اش می شود و آن را ۱۲۰ می فروشیم .
برای مثال از ۶ ماه پیش پارچه از یارد ۳۸ هزارتومان به ۵۲ هزار تومان رسیده و نخ نیزاز ۱۳۲ هزار تومان به ۱۹۵ رسیده است .
پرچم از سایز کوچکی که دست بچه ها می دهند،داریم که تا پارسال هزار تومان بود و امسال همان پرچم ۱۰ هزارتومان می باشد .برخی برای برگزاری دعای توسل وندبه و کمیل جلوی منزل نصب می شوند . اگر روضه خانگی باشد پرچم های منبری در خانه هم گاهی نصب می شود.
* مهمترین مشکلی که در حال حاضر با آن درگیر هستید چیست؟
بیشترین مشکل ما تورم بی رویه است و از طرفی باید پاسخگو سفارش مان نیز باشیم یعنی بیعانه وسفارش‌را می گیریم، بعد با گرانی و یا کمبود نخ و پارچه روبرو می شویم.
به طور مثال تا سال گذشته پرچم های سه گوش برای بالای در ورودی خانه ها که بیشترین مصرف برای روضه های خانگی را دارد به قیمت ۳۰ هزار تومان به فروش می رسید اما الان همان پرچم بیش از ۱۰۰ هزار تومان تمام می شود و لذا طبیعی است که فروش و تقاضا کاهش پیدا می کند.
متاسفانه افزایش نرخ دستمزد ها و هم چنین گرانی مواد اولیه در سود و هم چنین سهم صادرات تاثیر گذار بوده است. دستمزدها حدود ۵۳ درصد افزایش یافته است و لذا این موضوع بر روی قیمت تمام شده محصول و تقاضای مشتری تاثیر نامطلوبی گذاشته است.
در حال حاضر به دلیل افزایش حجم سفارشات برای تهیه مواد اولیه دچار مشکل هستیم و همچنین با عدم ثبات قیمت آن نیز مواجه ایم . محصولات تولیدی ما که همان پرچم های هیئت می باشد در شهر مشهد تولید و بسته بندی و سپس به قم ارسال می شودو بعداز آن به عراق ارسال می شود.
در حال حاضر ۹۰ درصد تولیدات ما برای عراق است این در حالی است که در زمان فراگیری کرونا فروش محصولات ما به حداقل خود رسیده بود.
خوشبختانه طی دو ماه اخیر مجددا سفارشات از سر گرفته شده است البته طی ایام سال برای تهران، قم، اصفهان، تبریز ارسال سفارش داریم اما بیشترین فروش پرچم های دوخته شده و متقاضی برای خرید عراقی ها هستند.
متاسفانه ثبات مواد اولیه مشکلات زیادی را برای ما تولید کننده ها به وجود آورده است. مشتری سفارش را به ما می دهد و گاهی تعداد تیراژ بین هزار تا بیش از ۱۰ هزار سفارش گرفته می باشد همچنین فاکتور هم می کنیم، امامواد اولیه را که می خواهیم تهیه کنیم با گرانی بی حد و حصر مواجه می شویم.
* تا چه میزان حضور گردشگران بر بازار شما تاثیر گذار است؟
اگر چه گردشگران داخلی در زمره مشتریان ما هستند اما عراقی‌ها به عنوان گردشگران خارجی بیشترین متقاضی خرید پرچم‌های دوخته‌شده عزاداری در ایران هستند.
همان طور که عرض کردم افزون بر ۹۰ درصد تولیدات گلدوزی شده و پرچم‌های تولیدی در مشهد مقدس به کشور عراق صادر می‌شود و در حال حاضر نیز به دلیل فرارسیدن ایام محرم این بازار رونق گرفته است.
* در بازارداخلی بیشتر چه اقشاری از جامعه خریدار این پرچم ها هستند؟
به جز بحث صادرات بیشترین خریداران برای خرید پرچم هیئت مذهبی داخلی را خریداران دولتی هستند.اگرچه بیشترین تولیدات برای مشهد است و بیشترین سفارش دهنده های ما مشهدی های مقیم شهرهای دیگر هستند اما خریداران کلی ما در داخل دولتی بوده و تعدادی از سفارش دهندگان نیزبه صورت کلی و تیراژازبازارهای تبریز، تهران، شیراز ، اصفهان تشکیل می دهند.
* آیا پارچه خاصی برای تولید پرچم استفاده می کنید؟
بیشتر ازمخمل چینی استفاده می کنیم که گاهی در واردات آن نیز با مشکل مواجه می شویم. حتی برای نخ هم گاهی مشکل داریم ،علت را که جویا می شویم، پاسخ اینست که نخ کم است این در حالی است که نخ تولید داخل است اما می گویند همان هم مواد اولیه اش از خارج می آید!
بیشترین میزان تقاضا ما برای خرید پارچه مشکی است که با نخ رنگ های روشن مثل سبز و یا فسفری بر روی آن کار می کنیم و به طور معمول کلماتی هم چون «یا حسین» با نخ قرمز بر روی آن دوخته می شود.
* از کارتان راضی هستید؟
کار ما کار عشق است و فردی که به ائمه اطهار عشق دارد در این گرانی به ما مراجعه می کند تا این ارادت را زنده نگه دارد لذا ما هم تا جایی که بتوانیم با سود کم کارمان را ارائه می کنیم ، در حدی که امورات مان را بگذرانیم .
افرادی که در این کارهستند .افرادی هستند که ایمان دارند ،هرکسی نمی تواند ساعت ها پشت چرخ بنشیند ،این کار حوصله و صبر زیادی می خواهد و نسبت به بسیاری از مشاغل درآمدش پایین است اما آن ها عاشق ائمه اند ،غیر از این باشد، نمی توانند کارکنند.
نظر شما