دریا قدرتی پور، بازار: زعفران از قدیم الایام به طلای سرخ مشهور بوده است، کشتزارهای مختلف در استان اصفهان از قدیم الایام با توجه به تنوع آب و هوایی همیشه میزبان گیاهان دارویی از جمله این محصول پرفایده بوده است؛ گرچه نمی‌توان از ارزش پسته و بادام و محصولات آجیلی که مناسب آب و هوای خشک اصفهان است گذشت اما، زعفران به عنوان یک محصول با ارزش افزوده بالا که در نقاط مختلف و حتی به شکل خانگی ظرفیت کاشت دارد، می تواند در توسعه کشاورزی اصفهان و درآمد صادراتی در این ارتباط بسیار موثر باشد.
نکته عجیب اینجاست که این محصول ارزشمند هنوز آن طور که باید و شاید در اقتصاد کشور و افزایش درآمد صادراتی کشورمان موثر نیست در این میان آنچه که پاشنه آشیل زعفران به شمار می رود، فروش خام آن به کشورهای همسایه و عدم برندسازی و بسته‌بندی با کیفیت این محصول در کشور خودمان است.
در این ارتباط مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفت و گو با بازار تنها مشکل صادرات زعفران را نوع بسته بندی این محصول برمی شمرد و می گوید: زعفران ایران در دنیا حرف اول را می زند و زعفران اصفهان حتی با کیفیت تر از خراسان محسوب می شود.
احمدرضا رئیس زاده ادامه می دهد: با توجه به اینکه سطح زیر کشت زعفران در اصفهان یک هزار و ۶۷۰ هکتار است، استان ما امسال در تولید زعفران رتبه سوم را در کشور کسب کرده است.
وی می افزاید: نطنز، تیران و کرون و آران بیدگل و نجف آباد شهرستان هایی هستند که بیشترین میزان کشت زعفران را در دست دارند و در حال حاضر تولید زعفران استان به ۹ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم در سال رسیده است.
خام فروشی، زخمی بر پیکره صادرات زعفران
رئیس زاده اصلی ترین مشکلی که نتوانسته اصفهان را در رده قطب های بزرگ صادراتی زعفران قرار دهد، خام فروشی می داند و با اظهار تاسف از اینکه بیشتر محصول زعفران به صورت خام صادر می شود، می گوید: راهکار برون رفت از این مساله این است که بخش خصوصی وارد شده و در زمینه شناسایی ذائقه های کشورهای دیگر در زمینه بسته بندی همت کند.
به گفته وی در استان خراسان، اصفهان، میمه، برخوار و نجف آباد، برندهای معروفی از زعفران داریم اما نتوانسته ایم از لحاظ بسته بندی استاندارد موفق باشیم.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به افزایش چشمگیر تولید زعفران در استان اصفهان می گوید: اصفهان بعد از سه استان خراسان، رتبه چهارم کشور را در تولید محصول زعفران به خود اختصاص داده است اما از لحاظ کیفیت زعفران اصفهان بالاتر از دیگر استانها قرار گرفته است.
وی تاکید می کند: این در حالی است که در حال حاضر میانگین برداشت زعفران در استان اصفهان نیز یک و نیم برابر بقیه کشورها است و این موضوع می تواند بر گرانبها بودن این محصول صحه بگذارد.
زعفران کشت جایگزین در شرایط خشکسالی
خشکسالی که دامن اصفهان را گرفت، زعفرانی که سالها بود در برخی نقاط استان به محاق فراموشی رفته بود، رنگی از امید بر کشاورزی اصفهان زد؛ طلای سرخ از جمله بهترین محصولات کشاورزی با آب بری کم است؛ محصولی مقاوم به خشکسالی که می تواند جایگزین مناسبی برای دیگر کشت ها در شرق اصفهان باشد.
مهدی الماسی زفره ای، کشاورزی است که حدود ۱۰ سالی می شود این کشت را شروع کرده است. این کشاورز نمونه در گفت و گو با بازار در رابطه با کشت این محصول می گوید: منطقه شرق روزگاری آب داشت و ما می توانستیم هر چه می خواهیم کشت کنیم اما در چند سالی که رودخانه با مشکلات جدی روبرو شد، تصمیم گرفتیم کشت جایگزین را انتخاب کنیم اما می طلبد که مسئولان هم از کشاورزان این منطقه حمایت کنند.
او و برادرانش در منطقه کوهپایه توانسته اند زمین های خشک را برای کشت زعفران تخصیص دهند و در این راه موفق بوده اند، او از چند جریب زمین شروع کرده و اکنون نزدیک به دو هکتار از زمین هایش را به کشت زعفران اختصاص داده است.
نوع خاک در برخی از نقاط اصفهان برای کشت زعفران بسیار مناسب و حاصلخیز است و همین موضوع باعث شده که کیفیت زعفران اصفهان نسبت به خراسان بهتر و میزان برداشت آن نسبت به استان های دیگر (به جز خراسان) که بیشترین سطح زیر کشت را دارند بیشتر باشد
حالا دشت‌های خشک این منطقه تبدیل شده به دشت های گلگون از زعفران که به گفته این کشاورز اگر مشکلات و موانع کمتر بود کشت زعفران در این مناطق توسعه بیشتری پیدا می کرد.
به گفته الماسی، نوع خاک در برخی از نقاط اصفهان برای کشت زعفران بسیار مناسب و حاصلخیز است و همین موضوع باعث شده که کیفیت زعفران اصفهان نسبت به خراسان بهتر و میزان برداشت آن نسبت به استان های دیگر (به جز خراسان) که بیشترین سطح زیر کشت را دارند بیشتر باشد.
وی در این ارتباط ادامه می دهد: دلیل این موضوع هم آب و هوای استان اصفهان است که به دلیل وجود زمستان‌های نسبتا سرد و تابستان‌های گرم مناسب کاشت زعفران است و نگرانی از این بابت وجود ندارد.
وی تاکید می کند: همچنین باران‌های اصفهان مصادف با دوره رویشی زعفران است و به همین خاطر مشکل کم‌آبی استان نیز مانعی برای کاشت زعفران نیست، این دو عامل باعث شده که به زعفران به عنوان یک سرمایه در اصفهان نگریسته شود.
کارآفرینی با کشت زعفران
کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه، در این ارتباط در گفت و گو با بازار می گوید: زعفران یک نوع درآمدزایی فصلی به همراه دارد چراکه در فصل برداشت حداقل باید ۵۰ نفر حضور داشته باشند و این به نوعی کارآفرینی محسوب می شود.
اصغر بیراوندی می افزاید: از سویی دیگر کشت زعفران در خشکسالی گام بزرگی است به سمت جایگزینی محصولات آب بری که صرفه اقتصادی ندارند.
به گفته وی زعفران با ارزش افزوده بالایی که دارد می تواند به توسعه اقتصاد ما کمک کند اما آنچه که وضعیت را هم برای تولید کننده و هم برای فروشنده سخت می کند، دلالان هستند.
در همین راستا کشاورزان تاکید می‌کنند اگر زعفران بلافاصله پس از تولید بسته‌بندی و صادر شود، کشاورزان دیگر ضرر نخواهند کرد، اما چون چنین شرایطی برای ما فراهم نیست، دلالان زعفران را مفت از کشاورزان می‌خرند.
سعید کشاورز اصفهانی در این ارتباط به بازار می گوید: اگر کشاورزان در فصل برداشت زعفران هایشان را نفروشند دچار ضرر می شوند، دلالان در این زمان ها آماده هستند و این موضوع کشاورزان را مجبور می کند که زعفران های برداشت شده را بفروشند تا متحمل ضرر و زیان نشوند.
کشورهای اروپایی نوع بسته بندی که در کشور ما وجود دارد را نمی پسندند؛ بنابراین، باید استانداردهای لازم برای بسته بندی زعفران را رعایت کنیم تا بتوانیم در ارتباط با صادرات این محصول موفق باشیم
وی می افزاید: در این میان راهکاری که مسوولان دولتی به کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران پیشنهاد می‌کنند این است که محصول خود را پس از برداشت به‌صورت کامل به فروش نرسانند، بلکه آن را به‌تدریج در بازار عرضه کنند.
کشاورز اصفهانی تاکید می کند: این در حالی است که زعفران‌کاران مجبورند گل چیده‌شده را همان روز و به هر قیمت ممکن به فروش برسانند تا هزینه‌های صرف‌شده برای تولید زعفران جبران شود.
در این ارتباط اما مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، راهکار برداشته شدن مشکلات را برندسازی و بسته بندی مناسب برای صادرات می داند، او می گوید: کشورهای اروپایی نوع بسته بندی که در کشور ما وجود دارد را نمی پسندند؛ بنابراین، باید استانداردهای لازم برای بسته بندی زعفران را رعایت کنیم تا بتوانیم در این رابطه موفق باشیم.
دست دلالان کوتاه می شود؟!
جذب سرمایه گذار و ایجاد کارخانه برای فرآوری و بسته بندی و برندسازی زعفران راهکاری است که کارشناسان پیش پای این وضعیت می گذارند و می گویند: خرید تضمینی و حمایتی زعفران توسط دولت می تواند راهکاری برای حمایت از این سرمایه گرانبها باشد.
با این حال به گفته کشاورزان، حتی در مواردی که دولت زعفران کشاورزان را خریداری می‌کند، به دلیل اینکه به‌موقع پول زعفران‌کاران را پرداخت نمی‌کند، این مسئله برای کشاورزان مشکل‌ساز می‌شود.
اصغر بیراوندی کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه در این ارتباط می گوید: در حال حاضر برخی از کشورها زعفران ما را خریداری می‌کنند و در بسته بندی‌های خود به بازار جهانی ارائه می‌دهند، البته این مشکل از خود ما است، چون به دلیل هزینه حمل و نقل و هزینه‌های مربوط به بسته‌بندی، قیمت زعفران گران تمام می‌شود.
وی می افزاید: زعفران در کشور ما قیمت ثابت ندارد و متغیر است اما کسانی که زعفران را از ما خریداری و به بازار جهانی ارائه می‌کنند برای یک سال قیمت ثابتی را در نظر می‌گیرند؛ بنابراین، خریداران ترجیح می‌دهند به جای خرید از صادرکنندگان ایرانی از واسطه‌هایی که محصول ما را بسته‌بندی کرده‌اند خریداری کنند.
به گفته بیراوندی اگر بازار ثبات داشته باشد می‌توان مشتری را مدیریت کرد و دست دلالان را از بازار زعفران برید.
راهکاری برای خشکسالی
هم اکنون بیشتر از صد هزار خانوار در کشور در امر تولید زعفران دست دارند و چند سالی است که کشت زعفران در اصفهان هم رونق پیدا کرده و وجه مشترک کشت زعفران آن است که در تمامی کشورها زنان و کودکان نقش مهمی در برداشت آن ایفا می کنند.
از هر ۱۵۰ گل یک گرم کلاله زعفران (قرمزی) و از حدود ۱۴۷ هزار گل تازه، یک کیلو زعفران خشک به دست می آید. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، گرانترین محصول کشاورزی به شمار می رود.
با وجود به اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند اصفهان می تواند درمورد کشت این محصول موفق باشد و اقلیم برخی از مناطق استان برای این کشت بسیار عالی است، اما این سوال پیش می آید که چرا تاکنون اصفهان نتوانسته در زمینه به دست گرفتن بازار زعفران موفق باشد و چرا در زمینه افزایش میزان بهره وری این محصول تلاش نکرده ایم و به این فکر نیفتاده ایم که حربه اقتصادی بسیار مهمی را در اختیار داریم که می تواند راهکاری برای عبور از خشکسالی های شدید اصفهان باشد و این گوهر ناشناخته در استان اصفهان هنوز به جایگاه اصلی‌اش نرسیده است.
به ریال می خرند به دلار می فروشند
مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفت و گو با بازار می گوید: به گفته بسیاری از کسانی که در کشت زعفران موفق بوده اند، این محصول می تواند در اصفهان به جای برنج و بادام که نیاز آبی زیادی نسبت به زعفران دارند کشت شود اما با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، خریداران خارجی زعفران که تا یک دهه پیش حاضر بودند به ازای هر کیلو زعفران رقمی بین سه تا چهار هزار دلار پرداخت کنند، در حال حاضر ترجیح می دهند که با قیمت های کمتری زعفران را بخرند.
شاخص گیاه دارویی تولیدی استان اصفهان زعفران است، این استان پتانسیل این را دارد که در حوزه صادرات نقش مهمی داشته باشد و این مساله مستلزم آن است که زیرساخت های این مهم ایجاد شود
علی شریفی می افزاید: این موضوع به گفته تولید کنندگان باری است که بر دوش تولید کننده می افتد و به این خاطر که باید برای برداشت زعفران هزینه کارگر بدهد برای او صرف نمی کند.
وی ادامه می دهد: اگر چرخه صادرات اصلاح شود و موانع قانونی آن توسط دولت برطرف گردد، گشایش بزرگی در تولید زعفران اتفاق می افتد و کشاورزان می توانند حاصل دسترنج خودشان را شخصا استفاده کنند با افزایش قیمت دلار اما واسطه ها زعفران را به ریال از کشاورز می خرند و به دلار می فروشند.
کشورهای همسایه دنبال تصاحب جایگاه زعفران ایران در دنیا
شریفی با اشاره به اینکه بالاترین شاخص گیاه دارویی تولیدی استان اصفهان زعفران است، می گوید: اصفهان پتانسیل این را دارد که در حوزه صادرات نقش مهمی داشته باشد و این مساله مستلزم آن است که زیرساخت های این مهم ایجاد شود.
وی اضافه می کند: در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد مواد اولیه و بذر مصرفی حوزه کشاورزی وارداتی است اما در اصفهان ما توانسته ایم در تولید بذرها گام برداریم و این می تواند نقطه روشنی برای اصفهان باشد.
مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تاکید می کند: ضریب کیفیت زعفران اصفهان نسبت به خراسان بالاتر است و همین موضوع می تواند فرصتی برای اصفهان باشد تا در زمینه صادرات موفق تر عمل کند.
شریفی ادامه داد: اگر دولت حمایت کند اصفهان می تواند محلی برای تمرکز صنایع تبدیلی برای کشور باشد و در نتیجه ارزآوری بیشتری هم از محصولات گیاهان دارویی خواهیم داشت.
وی با اعلام اینکه شناسایی مقاصد صادراتی، برندسازی، ایجاد بازار در کشورهای دیگر و از جمله شاخص هایی است که می تواند شرایط را برای صادرات زعفران بیشتر زعفران ایجاد کند، تصریح می کند: میانگین برداشت زعفران در استان اصفهان یک و نیم برابر بیشتر از سایر نقاط کشور است و ما نباید بگذاریم بازارهای صادراتیمان به خاطر مشکلاتی که وجود دارد از بین برود.
اکنون با توجه به اینکه کشورهای همسایه درصدد هستند که جایگاه زعفران ایران را در دنیا تصاحب کنند باید دولت و مسئولان مربوطه با همکاری یکدیگر با درایت بیشتری نسبت به برندسازی این محصول ارزآور و گران بها اقدام و در ارتباط با مشکلات کشاورزان چاره اندیشی کنند. محصول زعفران بیش از سه دهه است که ایران را بر قله های جهان قرار داده و اگر این جایگاه به هر دلیلی از دست برود، با توجه به تلاش رقبا، به قعر بازارهای جهانی سقوط خواهیم کرد.
نظر شما