تهمینه غمخوار؛ بازار: ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران روز دوم خرداد ماه در پاسخ به دعوت قبلی هیثم بن طارق آل سعید سلطان عمان، به این کشور سفر کرد. مقامات دو کشور در خصوص بررسی توسعه روابط دوجانبه تجاری به خصوص در حوزه همکاری های دریایی و مناسبات سیاسی در کنار مسائل منطقه ای و بین المللی به بحث و گفتگو پرداختند.
پیش از انجام این سفر، در ۲۸ اردیبهشت هیثم بن طارق، سلطان عمان فرمان امضای توافق همکاری در زمینه حمل و نقل دریایی با جمهوری اسلامی ایران را صادر کرد، در حالی که قیس محمد یوسف اللواتی، وزیر صنعت و تجارت عمان در نوزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و عمان نیز بر تقویت ارتباطات و تجارت دریایی ایران و عمان از طریق بندر چابهار و استفاده از زیرساخت‌های این بندر اقیانوسی تأکید کرده بود.
اخیرا، دو کشور توافقاتی در خصوص توسعه میدان گازی هنگام انجام داده اندد که البته از نظر عمان هنوز توافقاتی در خصوص جزئیات آن صورت نگرفته است. ما به طور کلی این توافق همچنان وجود دارد و اگر این طرح به خوبی پیش برود می‌تواند الگویی برای توسعه میادین مشترک ایران شود.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی با «فرزاد رمضانی بونش» پژوهشگر ارشد مسائل منطقه در خصوص سفر رئیس جمهور ایران به عمان و روابط دوجانبه ایران و عمان انجام داده که در ادامه آمده است:
* دیدگاه جنابعالی در خصوص پیشینه روابط دوجانبه ایران و عمان چیست؟ دولت فعلی ایران چه رویکردی نسبت به این کشور سلطان نشین دارد؟
تاریخچه روابط ایران و عمان به صدها سال پیش برمی گردد. پس از به قدرت رسیدن سلطان قابوس بن سعید در سال ۱۹۷۰، ایران سومین کشوری بود که عمان را به رسمیت شناخت و با مقابله با قیام ظفار به امنیت داخلی این کشور کمک کرد. در واقع، پس از گذشت ۵۰ سال روابط دیپلماتیک، ایران و عمان روابط خود را حتی در اوج دو قطبی‌سازی‌های منطقه حفظ کرده‌اند.
دولت جدید جمهوری اسلامی ایران از ابتدای فعالیت خود، محور سیاست خارجی و تحرکات دیپلماتیک خود را با ابتکار سیاست همسایگی و اولویت دادن به سیاست منطقه‌ای و سیاست خارجی آسیا محور قرار داده است. بنابراین گسترش روابط دیپلماتیک و روابط همسایگی با همسایگان در اولویت سیاست خارجی دولت ایران قرار دارد.
از نظر اصول سیاست خارجی عمان، ایران یکی از مهم ترین همسایگان در نظر گرفته می شود. از سوی دیگر، بر اساس اصل همسایه خوب، مسقط نیز در تلاش است تا روابط خود را با همسایگان حفظ کرده و آنها را در حفظ روابط مساعد و ارائه تسهیلات مشاوره ای، یاری رسانده و به جای مواضع موقت ایدئولوژیک نسبت به ایران، رویکردی عمل گرایانه داشته باشد.
* ایران و عمان تا چه اندازه در جهت کسب منافع اقتصادی و تجاری برد_برد گام برداشته اند؟
پیش از سفر اخیر رئیس جمهور به عمان، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه به صراحت به سهم ۴۰ درصدی دیپلماسی اقتصادی در برنامه های وزارت امور خارجه اشاره کرد. در سال گذشته رویدادهایی مانند سفر بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان به تهران، تشکیل کمیته مشترک مشورتی راهبردی، تسهیل صدور روادید برای اتباع ایرانی و عمانی و گسترش همکاری‌های بخش خصوصی باعث افزایش دامنه روابط اقتصادی ایران و عمان شده به طوری که تجارت سالانه ایران و عمان با ۵۳ درصد رشد به رکورد ۱.۳ میلیارد دلار رسیده است.
عمان با داشتن بنادر جدید و در حال توسعه به دنبال ایجاد یک مرکز حمل و نقل بین المللی و یافتن نقش برجسته در تجارت منطقه ای و بین المللی در دهه های آینده است
اخیراً هشت یادداشت تفاهم و چهار تفاهم نامه همکاری در بخش هایی مانند انرژی، حمل و نقل، روابط اقتصادی و تجاری و تاکید بیشتر بر نقش مثبت بخش خصوصی، گشایش کانال های مختلف برای مشارکت جدید اقتصادی می تواند بر دامنه فعالیت ها و روابط اقتصادی بیفزاید.
عمان کشور کوچکی در منطقه است، اما برنامه هایی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور در چشم انداز ۲۰۴۰ دارد. چشم انداز عمان برای توسعه مبتنی بر تعهد به دنیای خارج، تعامل با جهان، ارتباطات و تجارت است. از این رو این کشور عربی با داشتن بنادر جدید و در حال توسعه به دنبال ایجاد یک مرکز حمل و نقل بین المللی و یافتن نقش برجسته در تجارت منطقه ای و بین المللی در دهه های آینده است.
در این راستا، در صورت فعال شدن کریدور شمال_جنوب؛ اجرای توافقنامه چهارجانبه ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان، فعال شدن قراردادهای دریایی، اتصال بنادر و تقویت ترافیک هوایی می تواند نقش مهم تری در اقتصاد منطقه و همکاری چند جانبه داشه باشد.
* همکاری های دو کشور در حوزه انرژی تا چه حد است؟ توافق اخیر ایران و عمان در خصوص میدان هنگام چه کمکی به توسعه روابط دو کشور می کند؟
اگرچه در سال ۲۰۱۳ دو کشور قراردادی ۶۰ میلیارد دلاری به مدت ۲۵ سال برای انتقال گاز ایران به استان مسندم عمان امضا کردند، اما پس از آن، اجرای این پروژه به دلیل اختلاف قیمت ها و فشارهای آمریکا به عمان، خروج آمریکا از توافق هسته ای ۲۰۱۵، تحریم های ضدایرانی، انحراف برنامه ریزی شده خط لوله و ....به تعویق افتاد.
توافق اخیر ایران و عمان در زمینه توسعه یکپارچه میدان هنگام (میان ایران و عمان) می تواند به افزایش تولید نفت و گاز و همکاری دو کشور در چارچوب اوپک و اوپک پلاس کمک کند
تلاش‌ها برای بازسازی این خط لوله در ماه‌های اخیر تشدید شده است و توافق برای احیای پروژه خط لوله گاز می‌تواند مزایای گسترده‌ای برای ایران و عمان داشته باشد. اگر دو کشور پروژه خط لوله گاز را احیا کنند، اروپا منبع جایگزین گاز پیدا خواهد کرد و درآمدهای جدیدی برای عمان ایجاد خواهد شد.
علاوه بر این، توافق اخیر ایران و عمان در زمینه توسعه یکپارچه میدان گازی هنگام (میان ایران و عمان) می تواند به افزایش تولید نفت، گاز و همکاری دو کشور در چارچوب اوپک و اوپک پلاس کمک کند.
* همکاری‌های امنیتی و سیاسی دوجانبه دو کشور چگونه است؟
در پایان سفر یک روزه اخیر ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران به مسقط، ایران و عمان در بیانیه‌ای مشترک بر تلاش مضاعف در جهت تامین امنیت و ثبات منطقه و جهان و ایجاد هماهنگی ها و و رایزنی ها در مجامع مختلف منطقه ای و بین المللی در مورد اهمیت مبارزه با انواع تروریسم و افراط گرایی تاکید کردند.
سیاست خارجی عمان نیز به دنبال ساختار امنیتی است که منافع بلندمدت و مشترک همه کشورهای منطقه را از لحاظ اقتصادی و استراتژیک در نظر بگیرد. در این زمینه، عمان و ایران حفظ و تداوم روابط نظامی و همکاری های امنیتی، رزمایش مشترک نظامی، کمیته دوستی نظامی و بازدید هیئت های عالی رتبه نظامی را مورد توجه قرار می دهند.
نظارت و منافع متقابل دو کشور بر تنگه هرمز به عنوان مهمترین مسیر کشتیرانی، حمل و نقل و انتقال انرژی در جهان و حفاظت از آن در برابر مناقشه نیز می تواند نقش تعیین کننده ای در تقویت و گسترش روابط امنیتی و دفاعی بین دو کشور داشته باشد.
* عمان در زمینه همکاری های منطقه ای و کاهش تنش های آن، تا چه اندازه نقش داشته است؟
سلطان قابوس طی پنج دهه، عمان را به یک بازیگر برجسته در خاورمیانه تبدیل کرد. پس از درگذشت او در ژانویه ۲۰۲۰، هیثم بن طارق السعید به عنوان سلطان جدید عمان بر تداوم گذشته این کشور و سیاست خارجی سلطان قابوس مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز بین ملت ها و حسن همجواری پیرو سیاست خارجی قابوس تاکید کرد.
از نظر بسیاری در ایران، عمان به دنبال ایفای نقش مثبت، کاهش اختلافات و هموار کردن راه برای صلح و دوستی بدون دسته بندی ها، درگیری ها و دوقطبی بودن بوده است. بنابراین تهران سیاست معتدل عمان را مفید می داند
در واقع عمان برنامه هسته ای ایران را تهدیدی برای امنیت منطقه نمی داند. در این راستا نیز مانند گذشته نقش عمان در آزادسازی پول ایران، مذاکرات محرمانه و تسهیل دیپلماسی بین آمریکا و ایران و مذاکرات وین مهم بوده است. عمان همچنان می تواند نقش مهمی در بازگشت توافق هسته ای و برجام ایفا کند. این کشور بازیگر ارزشمند منطقه ای با نفوذ فراوان است که حفظ استقلال سیاست خارجی آن به نفع ایالات متحده و همچنین منافع استراتژیک ایران است.
از نظر بسیاری در ایران، عمان به دنبال ایفای نقش مثبت، کاهش اختلافات و هموار کردن راه برای صلح و دوستی بدون دسته بندی ها، درگیری ها و دوقطبی بودن بوده است. بنابراین تهران سیاست معتدل عمان را مفید می داند. مسقط همچنین در تلاش است تا دیدگاه های سعودی_ایرانی را نزدیک کند و در عین حال برای حل و فصل یمن میانجیگری نماید. بر همین اساس، به نظر می رسد عمان مایل به گسترش نقش خود در کمک به یمن با حمایت ایران است.
این رویکرد می تواند پیامدهای مثبتی برای عمان در بعد منطقه ای و برقراری صلح و ثبات در بحران هایی مانند یمن داشته باشد. علاوه بر این، یکی از ارکان کلیدی سیاست خارجی عمان ایجاد تعادل با همسایگان عرب و متحدان غربی خود از یک سو و ایران از سوی دیگر بوده است.
با این حال، عمان یکی از اعضای اتحادیه عرب و شورای همکاری است. اما از آنجایی که مسقط از پیوستن به مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن امتناع کرد، از تحریم قطر اجتناب کرد. همکاری با ایران همچنین به مسقط این امکان را می دهد که فرصت استقلال و امکان مانور مستقل علیه امارات و عربستان سعودی را حفظ کند یا از ایران به عنوان عاملی برای ایجاد تعادل با سایر بازیگران استفاده کند.
* چالش ها و چشم اندازهای توسعه روابط دوجانبه از نظر شما چیست؟
عمان و ایران ریشه های مشترک فرهنگی و مذهبی بسیاری دارند و ارتقاء سطح روابط در حوزه گردشگری به ویژه گردشگری سلامت می تواند موجب تقویت منافع متقابل شود. اما با وجود پتانسیل های مختلف، روابط فرهنگی و گردشگری چندان گسترده نیست.
با وجود چالش‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی، چشم‌انداز توسعه مشارکت سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و حتی استراتژیک بین ایران و عمان همچنان روشن است
سلطان عمان از سفر آتی به ایران استقبال می کند، اگرچه می تواند روابط ایران و عمان را به سطوح راهبردی برساند، اما سطح کنونی روابط اقتصادی و سهم بسیار پایین هر یک در صادرات به طرف مقابل، مطلوب نیست. در واقع ظرفیت اقتصادی دو کشور بالاست، اما موانع زیادی بر سر راه روابط اقتصادی، اجرای کامل توافقات گذشته و حتی افزایش ارزش تجارت به پنج میلیارد دلار وجود دارد.
با این وجود، با وجود چالش‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی، چشم‌انداز توسعه مشارکت سیاسی، دیپلماتیک و حتی استراتژیک بین دو کشور همچنان روشن است.
نظر شما