تهمینه غمخوار؛ بازار: مدتهاست که جنگ روسیه علیه اوکراین منجر به بحث های جدی در مورد تحریمهای اقتصادی علیه روسیه و کاهش اروپا از وابستگی به گاز روسیه شده است. در عین حال، روسیه هم نقش اساسی در این ماجرا دارد و می‌تواند در هر زمانی تصمیم بگیرد که تحویل گاز طبیعی خود به اتحادیه اروپا را متوقف کند در حالی که اتحادیه اروپا با ۴۵۰ میلیون مصرف کننده دومین بازار بزرگ انرژی جهان شناخته می شود و انرژی پایدار، رقابتی و امن یکی از اساسی ترین ستون های امنیت آن است.
در اثر وقوع چنین امری، قدرت های اقتصادی اصلی اروپایی از جمله آلمان به شدت تحت تاثیر قرار خواهند گرفت زیرا این کشور تقریبا ۵۰ درصد گاز طبیعی خود را از روسیه وارد می‌کند. بنابراین، حتی اگر توقف کامل کوتاه مدت عرضه گاز روسیه برای اقتصادهای بزرگ اروپایی قابل مدیریت باشد، تنگناها در زمستان پیش رو بسیار جدی تر خواهد شد.
برخی از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند که چشم انداز بلند مدت امنیت انرژی بیانگر آن است که اروپا نمی‌تواند گاز طبیعی روسیه را به سرعت و به طور خاص با انرژی‌های تجدیدپذیر داخلی و هیدروژنی جایگزین کند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر «فریدون فشارکی» بنیانگذار و رئیس FGE، شرکت مطرح مشاوره بازار جهانی انرژی ترتیب داده که در ادامه میخوانیم.
دکتر فشارکی از پیشگامان تحلیل بازار نفت و گاز و مطالعات بازارهای انرژی آسیا، اقیانوسیه و خاورمیانه از اوایل دهه ۱۹۸۰ شناخته می‌شود. وی که عضو هیئت مدیره شرکت بورس دوبی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بورس‌های جهان است، بازار نفت در دهه های اخیر و سنجش جایگاه نفت ایران در جهان را مورد ارزیابی قرار داده است. همچنین وی در سال ۱۹۹۵، به‌عنوان عضو ارشد انجمن اقتصاد انرژی ایالات متحده انتخاب شد و در سال ۲۰۰۲، به عنوان همکار ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن دی‌سی منصوب گردید. فشارکی در سال ۲۰۱۲ جایزه IAEE را دریافت کرد. «زکی یمانی» وزیر اسبق نفت عربستان و «دانیل یارگین»، تئوریسین بین‌المللی نفت، در فهرست برندگان جوایز موسسه IAEE قرار داشته اند.
فریدون فشارکی در ابتدای گفتگو گفت: «در جایی اروپا باید از این ذهنیت خارج شود که مشکلات اروپا مشکلات جهان است، اما مشکلات جهان مشکلات اروپا نیست»؛ این نقل قول وزیر امور خارجه هند در اوایل ماه جاری، بیانی عالی از چگونگی تأثیر اروپا بر چشم انداز انرژی جهانی است.
وی افزود: به طور خاص، سیاست‌های تغییر اقلیم، اهداف کربن صفر خالص، تولید انرژی های تجدیدپذیر، خودتحریمی نفت روسیه بر اساس دلایل اخلاقی و غیره، همه به طور چشمگیری بر صحنه انرژی جهان تأثیر می‌گذارند که از نتایج این سیاست ها قیمت های بالای تمام حامل های انرژی، کمبود انرژی و رکود اقتصادی در سراسر جهان است.
بنیانگذار و رئیس FGE اضافه کرد: با ادامه وضع موجود ممکن است در آینده شاهد یک رکود اقتصادی جهانی باشیم که میلیون‌ها نفر را بیکار کرده و میلیاردها نفر را به فقر سوق می‌دهد. جهان تا کی باید تاوان اشتباهات سیاست اروپا را بپردازد؟ چه عاملی به اروپا این حق را می دهد که جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه را به سمت محرومیت اقتصادی با این مضمون که «من می خواهم تو را نجات دهم، زیرا تو نمیتوانی خودت را نجات بدهی» سوق دهد؟
این کارشناس انرژی ادامه داد: تقاضای نفت اروپا حدود ۱۵ سال پیش به اوج خود رسید. تقاضا برای گاز طبیعی، زغال سنگ و برق سال هاست که با موانعی روبرو بوده است. در اقتصادهای توسعه یافته مانند اروپا رشد واقعی تقاضای انرژی وجود ندارد. همین موضوع طرح مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی را برای اروپا که گویی این مسئله در آنجا به یک دین و مذهب تبدیل شده است راحت کرده است.
فشار بی سابقه به سوی تولید انرژی های تجدید پذیر، از انرژی خورشیدی و باد گرفته تا هیدروژن سبز و آمونیاک وجود دارد که با عدم تمایل و نفرت نسبت به انرژی هسته‌ای، زغال سنگ، نفت و حتی گاز طبیعی همراه شده است
دکتر فشارکی گفت: فشار بی سابقه به سوی تولید انرژی های تجدید پذیر، از انرژی خورشیدی و باد گرفته تا هیدروژن سبز و آمونیاک وجود دارد که با عدم تمایل و نفرت نسبت به انرژی هسته‌ای، زغال سنگ، نفت و حتی گاز طبیعی همراه شده است.
وی افزود: در اروپا به نظر نمی رسد هزینه اعمال بسیاری از سیاست ها اهمیتی داشته باشد و از این رو سیاست های تغییر اقلیم به هر قیمتی دنبال می شود. از این رو، به نظر می رسد برای اروپا مهم نیست که اصرار وافر بر این سیاست ها، اقتصادشان را غیر رقابتی کند و در عین حال هزینه های بالایی را به بقیه جهان تحمیل کند.
عضو ارشد انجمن اقتصاد انرژی ایالات متحده تصریح کرد: این سیاست ها بر پایه اصول اخلاقی استوار است. اروپا قصد دارد تا جهان را نجات دهد صرف نظر از اینکه چه تعداد از مردم خارج از اروپا در این روند آسیب ببینند.
فریدون فشارکی اذعان کرد: هیچ کس شک ندارد که تغییرات آب و هوایی یک مشکل واقعی برای بشریت است؛ اما باید به صورت جامع و چند بعدی به این موضوع پرداخته شود. برای نجات آینده، نمی توانیم حال را فراموش کنیم! این سیاست ها باید واقع بینانه، عملی و با مراقبت از آسیب های جانبی وارده بر کشورهای در حال توسعه باشد. سریلانکا آخرین قربانی یک بحران جهانی نیست. تحرکات علیه روسیه نیز از همین الگو پیروی می کند. اروپا می خواهد روسیه را مجازات کند. در نتیجه، سیاست های آنها قیمت نفت و گاز را در سایر نقاط جهان افزایش می دهد.
رئیس FGE گفت: ما امروز قیمت نفت را بر اساس عوامل بنیادین بازار بین ۸۵ تا ۹۰ دلار در هر بشکه ارزیابی می کنیم. هر قیمتی بالاتر از این میزان، به منزله یک مرض ناشی از خودآزاری است که توسط خود تحریمی، تصمیم بر حذف تدریجی نفت روسیه و عواملی از این قبیل به وجود آمده است. امروز دنیا به ازای هر بشکه مبلغی برابر ۳۰ دلار یا بیشتر تنها به دلیل این سیاست های اروپا پرداخت می کند.
وی اضافه کرد: تا پایان سال جاری، ممکن است این اضافه قیمت به ۵۰ تا ۶۰ دلار به ازای هر بشکه نیز برسد. اروپا ممکن است توانایی پرداخت آن را داشته باشد، اما آیا سریلانکا، بنگلادش و تعدادی از کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین هم این توان را دارند؟ آیا اروپا هیچ توجهی به ایجاد این همه هزینه و مشکلات که به بقیه جهان اعمال کرده است می کند؟
فشارکی تصریح کرد: هیچ کس نمی تواند کاری کند جز اینکه شاهد رنج ها و غمهای ایجاد شده در اوکراین باشد. همه ما می خواهیم شاهد پایان قساوت ها باشیم. اما آیا راه حل این مشکل ایجاد رنج و مشکلات بیشتر در بسیاری از کشورهای دیگر در سراسر جهان است؟ آیا این سیاست، اقتصاد روسیه را از نظر مالی دچار وضعیت بدتری کرده است؟ البته که خیر! تاکنون درآمد روسیه از نفت و گاز به میزان قابل توجهی یعنی ده ها میلیارد دلار افزایش یافته است.
عضو ارشد انجمن اقتصاد انرژی امریکا ادامه داد: قبل از جنگ، روسیه حدود ۷.۷ میلیون بشکه نفت در روز صادر می کرد: پنج میلیون بشکه در روز نفت خام و ۲.۷ میلیون بشکه در روز فرآورد های پالایش شده. تاکنون، بیشتر نفتی که سابق روسیه به اروپا صادر میکرد راه خود را به بازارهای دیگر یافته است، اما با تشدید محدودیت ها، این امر می تواند دشوارتر شود.
وی گفت: اروپا در حال برنامه ریزی برای لغو بیمه حمل و نقل برای هر کشتی حامل نفت خام روسیه است. تأثیر کامل این موضوع نامشخص است، اما این خطر وجود دارد که قیمت ها را به ۱۵۰ دلار در هر بشکه یا بیشتر برساند. این موضوع یکی دیگر از نمونه های سیاست اروپایی است که به هزینه هایی که به سایر کشورهای جهان تحمیل می کند، اهمیتی نمی دهد.
دکتر فریدون فشارکی بیان کرد: آیا کسی می تواند نفت روسیه را جایگزین کند؟ پاسخ یک نه بزرگ است! هیچ کس در جهان ظرفیت مازاد کافی برای جایگزینی ۷.۷ میلیون بشکه در روز نفت روسیه را ندارد. پاسخ آنقدر واضح است که باید انگیزه و درایت رهبران اروپایی را زیر سوال برد!
وی گفت: در مورد گاز طبیعی، هنوز اروپا هیچ تحریمی اعمال نکرده است. با این حال، لغو پروژه نورد استریم ۲ و تهدید مستمر اعمال تحریم ها، همراه با مقداری کاهش در عرضه از طرف روسیه، قیمت روزانه گاز را در بازار هلند (هاب TTF)، معادل نفت ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار در هر بشکه سوق داده است. قیمت بازارهای تجارت روزانه گاز در آسیا نیز که از نظر ساختاری به TTF مرتبط است افزایش یافته است. این قیمت های بالا به طور چشمگیری مصرف گاز را در کشورهای در حال توسعه کاهش داده است. از این رو رشد واردات ال ان جی آسیا در سال ۲۰۲۲ نزدیک به صفر خواهد بود و قربانیان این مسئله کشورهایی مانند هند، پاکستان و بنگلادش هستند.
با وجود تمام اقدامات رهبران اروپایی، واقعیت ساده این است که جایگزینی سریع برای گاز روسیه وجود ندارد
عضو ارشد انجمن اقتصاد انرژی ایالات متحده تصریح کرد: با وجود تمام اقدامات رهبران اروپایی، واقعیت ساده این است که جایگزینی سریع برای گاز روسیه وجود ندارد. پنج تا ۱۰ سال زمان نیاز است تا پروژه های جدید به اندازه کافی توسعه یابد که بتواند وابستگی به روسیه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد در حالی که به طور کامل این وابستگی قطع نخواهد شد.
دکتر فشارکی گفت: اروپایی ها همچنین باید متعهد به قراردادهای ال ان جی با مدت زمان ۱۵ تا ۲۰ سال با قیمت گذاری بر اساس شاخص سازی نفت یا شاخص هاب گاز آمریکای شمالی باشند. آنها ممکن است بدنبال شانس در بازار تجارت روزانه (اسپات) باشند، اما قطعا نمی توانند تمام ال ان جی مورد نیازشان را، بخصوص با توجه به میزان مورد نیاز آنها بدون وارد کردن از روسیه، به شکل تجارت یک کالا از بازار روزانه خریداری کنند.
یک نمونه از سردرگمی سیاسی اروپاییها تقاضای اخیر تامین ال ان جی آلمان از قطر است که البته این کشور عربی در پاسخ به این تقاضا خواستار قرارداد بلند مدت شده است
وی افزود: هیچ کس حاضر نیست بدون تعهد طولانی مدت به اروپا ال ان جی عرضه کند. یک نمونه از سردرگمی سیاسی اروپاییها تقاضای اخیر تامین ال ان جی آلمان از قطر است که البته این کشور عربی در پاسخ به این تقاضا خواستار قرارداد بلند مدت شده است. این در حالی است که آلمانی ها در پاسخ اعلام کرده اند که چون قصد دارند به زودی گاز را از سبد انرژی خود حذف کرده و آن را با هیدروژن جایگزین کنند، فقط برای چند سال به گاز قطر نیاز دارند.
فریدون فشارکی در پایان گفت: سیاست انرژی اروپا یک سیاست توام با آشفتگی است که باعث صدمات و تلفات در سراسر جهان می شود. اشکالی ندارد که اروپا در داخل مرزهای خود و برای خود تصمیم بگیرد که چه می‌خواهد، اما ایجاد آشفتگی و صادرات تبعات تصمیماتش به خارج از مرزهای خود، به ویژه به کشورهای در حال توسعه، بسیار غیرمنصفانه است.
نظر شما