بازار؛ گروه استانها: مراودات تجاری ایران و تاجیکستان در سه دهه گذشته با فراز نشیب‌های بسیاری روبرو بوده است به‌گونه‌ای که تراز تجاری ۵۰۰ میلیون دلاری این دو کشور را تا بیش از یک‌سوم تقلیل داده است.
با هدف واکاوی و بررسی مشکلات پیش روی صادرات با کشور تاجیکستان با محمدحسین روشنک رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان و رئیس گروه تجارت اتاق بازرگانی خراسان ساعتی را به گفت‌وگو نشستیم.
* با توجه به سیاست‌های دولت جدید در بهبود روابط آیا اتفاق قابل‌توجهی در حجم صادرات رخ‌داده است؟
تقویت تجارت خارجی کشور با منطقه آسیای میانه با توجه به ظرفیت‌هایی که در ایران و کشورهای هدف وجود دارد، موضوعی است که سال‌هاست مورد تأکید قرارگرفته است؛ اما متأسفانه در عمل تغییر محسوسی را در حجم تجارت کشور با این منطقه شاهد نیستیم.
* در این راستا سفر رئیس‌جمهور نیز تأثیری در افزایش حجم صادرات نداشت؟
پس از آخرین سفر رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان بخش زیادی از مشکلات حل و امکان تقویت روابط تجاری با این کشور تسهیل شد و حتی شاهد رفع چالش‌های دیرینه بین ترکمنستان و تاجیکستان نیز بودیم لذا با این تغییر و تحولی که اتفاق افتاد، پیش‌بینی می‌شد که حجم تجارت ایران با این کشورها بیشتر شود اما در عمل این اتفاق نیفتاده است.
* چرا ما از این فرصت نتوانستیم استفاده کنیم و مشکل کجاست؟
متأسفانه یکی از موانع افزایش حجم صادرات نبود کالای قابل‌رقابت در کشورهایی مانند تاجیکستان است یعنی ما برای صادرات و تولید کالاهای صادراتی در دنیا تلاشی از خود نشان نمی‌دهیم و در این راستا استانداردسازی را در دستور کار قرار ندادیم و ازآنجاکه کالاهای صادراتی به کشورهای دیگر مانند افغانستان فاقد استانداردهای لازم است لذا همواره به صادرات این کالاها تن دادیم.
* چرا ما کالایی برای رقابت نداریم و چه گزینه‌هایی در این رابطه تأثیرگذار است؟
علت ناکامی ایران درروند تجارت خارجی چه با تاجیکستان و یا با سایر کشورها نبود رقابت و همچنین تلاش برای تولیدات استاندارد و کالاهای صادراتی است.
* تورم و گرانی تا چه میزان در این مشکل سهیم است؟
واضح است که تورم داخلی اثر منفی درروند صادرات کشور گذاشته است و لذا این تورم لجام‌گسیخته در حال حاضر به یک چالش واقعی برای صادرات و تجارت خارجی تبدیل‌شده است.
* نقش تحریم‌ها در صادرات کالا چقدر است؟
ایران نتوانست با کشورهای آسیای میانه تجارت معمولی و طبق استانداردهای موجود برقرار کند. چون تجارت با این کشورها خاص است و طبق استانداردهای تعریف‌شده انجام نمی‌شود.
در این بین تحریم‌ها اثر منفی روی تجارت ایران با کشورهای این منطقه و حتی افغانستان نداشت چون از گذشته تاکنون هیچ سیستم مالی منظم و دقیقی بین کشورهای آسیای میانه وجود نداشته تا تحریم‌ها بتواند اثری روی تجارت با این منطقه داشته باشد حتی صندوق ضمانت صادرات هم درباره این منطقه نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد و باید اذعان داشت که تنها اثر تحریم، بالا بردن نرخ انتقال پول بود.
* شما چه چشم‌اندازی را برای تجارت خارجی پیش‌بینی می‌کنید؟
به دلیل پایین بودن میزان تولید کالای قابل‌رقابت در کشور، چشم‌انداز روشنی پیش روی تجارت خارجی وجود ندارد.
* برای خروج از این وضعیت چه پیشنهاد و یا راهکاری ارائه می‌دهید؟
باید این مسئله با روزآمد کردن صنعت برطرف شود.برای برنامه‌ریزی و حضور مناسب در کشورهای هدف، باید چشم‌انداز تجارت ایران با کشورهایی که جزو مقاصد اصلی تجاری بوده و مورد تأکید تصمیم سازان نظام هستند، بررسی شود تا ظرفیت‌های قابل‌اتکا برای تجارت و سرمایه‌گذاری قابل‌احصا باشد.
* روابط تجاری ایران با تاجیکستان چه افت‌وخیزی داشته است؟
برای روشن این موضوع باید عنوان کنم که ما تا بیش از ۳۰۰ قلم کالا به تاجیکستان صادر می‌کردیم اما این تعداد رقم در حال حاضر به یک‌دهم و به میزان ۳۰ قلم کالا کاهش‌یافته است.
باید در اینجا عنوان کنم که همین تعداد کالایی هم که امروز صادر می‌شود، یارانه‌ای هستند.
مواد پتروشیمی، مواد غذایی و انواع شیرینی و شکلات، انواع شوینده‌ها، روغن نباتی و غیره جزو کالاهایی هستند که ماده اولیه واصلی آن‌ها با یارانه در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد و لذا افزایش نرخ آن کالاها و آزادسازی قیمت‌ها بدون شک همین کالاها را نیز از سبد صادرات خارج خواهد کرد.
قیمت تمام‌شده تولید داخلی افزایش بسیار زیادی پیداکرده است و لذا شما از ابتدای سال تاکنون مشاهده می‌کنید که نرخ‌ها به چه شکلی رواند فزاینده به خود گرفته است و لذا وقتی کالای تولید گران تمام می‌شود از آن‌طرف صادرکننده ما توان صادرات و چانه‌زنی و رقابت را از دست می‌دهد و این موضوع مانند آنچه امروز اتفاق افتاده از حجم صادرات به‌شدت می‌کاهد.
* چه محصولاتی وارد و یا صادر می‌شود؟
پنبه، پیله کرم ابریشم، نخ‌های پنبه‌ای، کاغذ و مقوا از اقلام وارداتی از تاجیکستان هستند.
قیمت تمام‌شده تولید داخلی افزایش بسیار زیادی پیداکرده است و لذا شما از ابتدای سال تاکنون مشاهده می‌کنید که نرخ‌ها به چه شکلی روند فزاینده به خود گرفته است و لذا وقتی کالای تولید گران تمام می‌شود از آن‌طرف صادرکننده ما توان صادرات و چانه‌زنی و رقابت را از دست می‌دهد و این موضوع مانند آنچه امروز اتفاق افتاده از حجم صادرات به‌شدت می‌کاهد
مهم‌ترین زمینه‌ها و اقلام صادراتی جمهوری اسلامی ایران به کشور تاجیکستان نیز در زمینه‌های صنایع غذایی، بهداشتی و درمانی، بخش‌های مختلف تولیدی، ماشین‌آلات کشاورزی و مصالح ساختمانی شامل پلی‌اتیلن، کلرو وینیل، رنگ و رزین، دارو، شوینده‌ها، لوله و شلنگ، مصالح ساختمانی، شیرینی و شکلات، نخ‌های پروپیلن همچنین خدمات فنی و مهندسی است.
تاجیکستان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم و نخ پنبه در منطقه است؛ حال‌آنکه ایران واردکننده هردوی این محصولات است و به‌طورقطع همکاری دوجانبه در این خصوص سودآوری دوطرفه خواهد داشت. صادرات میوه تاجیکستان به ایران هم می‌تواند یکی از زمینه‌های مناسب برای گسترش همکاری‌ها باشد. در خصوص صادرات آب و برق نیز با توجه به نیاز روزافزون ایران به این منابع، تهران و دوشنبه می‌توانند شریک تجاری پایداری برای هم باشند
* بهانه‌گیری‌های ترکمنستان برای ترانزیت از طریق مرز زمینی و استفاده از آن برای ارسال کالا به تاجیکستان به کجا رسید؟
در حال حاضر برای انتقال زمینی بار به مقصد تاجیکستان از خاک ترکمنستان، باید در مرز از کامیون‌های ترکمنستانی استفاده کرد. این مشکل باید از طریق مذاکرات دولتی حل شود.البته چنین مشکلی درباره واگن وجود ندارد و بار صادراتی مستقیم از ایران در دوشنبه پایتخت تاجیکستان تخلیه می‌شود. در این مسیر ترانزیت هوایی هم بسیار ناچیز است.
تا پیش‌ازاین به دلیل اختلاف شدید تاجیکستان با ترکمنستان لذا کشور ترکمنستان اجازه ترانزیت کامیون و حتی واگنی را نمی‌داد. لذا مجبور بودیم کالایی را که می‌خواستیم به تاجیکستان بفرستیم ابتدا به ازبکستان یا قرقیزستان می‌فرستادیم و ازآنجا بارنامه را عوض می‌کردیم و به تاجیکستان می‌فرستادیم.
خوشبختانه بعد از سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان و پیگیری که جمهوری اسلامی ایران بین ترکمنستان و تاجیکستان انجام داد. روابط ترکمنستان و تاجیکستان بهبود پیدا کرد و در حال حاضر صادرات کالا از ایران به‌صورت مستقیم به کشور تاجیکستان فراهم‌شده است و به‌صورت مستقیم نیز واردات می‌توانیم، داشته باشیم.
نظر شما