بازار، گروه استانها: خشکسالی در سال های اخیر سبب شده تا مشکلات عدیده ای برای کشاورزی استان سمنان پدید بیاید در نتیجه شرق استان با مشکلات عدیده بیکاری، کاهش تولید کشاورزی، خالی شدن روستاها از جمعیت و نیروی کار و ... روبرو شد.
از سوی دیگر برخی اعتقاد دارند که برای برون رفت از این مشکل نیاز است که مزیت اقتصادی مناطقی از استان را به جای کشاورزی به سمت گردشگری سوق دهیم تا بتوانیم توسعه به خصوص در روستاهای استان را شاهد باشیم.
برای بررسی بیشتر این موضوع با رضا قربانی کارشناس حوزه اقتصاد گردشگری به گفتگو نشستیم که در ادامه متن این گفتگو را درباره توسعه روستایی استان سمنان بر مبنای مزیت های گردشگری مطالعه خواهید کرد. قربانی تحقیقات وسیعی درباره مزیت های گردشگری اقتصادی روستایی در سراسر کشور به خصوص استان های سمنان، خراسان شمالی و کرمان صورت داده است.
* درابتدای بگویید اصلا چیزی به نام قطب یا هاب در زمینه های مختلف اقتصادی مانند کشاورزی و گردشگری و ... در استان سمنان وجود دارد؟
در سال های اخیر خطی فرضی که مبنای آن نیز مشخص نیست استان سمنان را به دو بخش شرقی و غربی از لحاظ اقتصادی تقسیم کرده است پنج دهه قبل شرق استان محکوم‌به توسعه بر مبنای کشاورزی و دامداری شد و غرب استان از همان زمان قطب صنعتی محسوب می‌شود و در نتیجه این تقسیم بندی بیش از ۹۰ درصد اعتبارات صنعتی استان سمنان به غرب بخش اعظمی از سرمایه‌گذاری و اعتبارات بخش کشاورزی به شرق سرازیر شده است.
برخی اعتقاد دارند که برای برون رفت از این مشکل نیاز است که مزیت اقتصادی مناطقی از استان را به جای کشاورزی به سمت گردشگری سوق دهیم
با بروز خشکسالی و سوءمدیریت های اقتصادی روز به روز از سهم شرق استان سمنان در بخش کشاورزی و دامداری کاسته و به شهرستان های غربی استان افزوده شد موضوعی که البته کاملا درست و به جا صورت گرفت زیرا در غرب استان طی یک دهه اخیر تلاش های وسیع برای توسعه کشت گلخانه‌ای و دامداری نوین صورت گرفته است حال آنکه مشکل اینجا است که به همان نسبت شاهد افزایش سهم شرق استان از صنعت و معدن نبودیم.
در نتیجه روز به روز کشاورزی و دامداری در شرق استان دشوار تر شد و جایگزینی نیز برای توسعه اقتصادی این منطقه به واسطه فقدان توزیع متوازن صنعت در استان سمنان شاهد نبودیم این موضوع باعث بروز بیکاری فراوان و مهاجرت در بسیاری از شهرهای استان سمنان شد تا جایی که روستاهای بسیاری از بخش های کویری و جنوبی استان به‌خصوص در شهرستانهای دامغان و شاهرود خالی از جمعیت جوان شد.
* عامل خشکسالی سبب کاهش تولیدات نیز شده است
دقیقاً؛ خشکسالی آثار بسیار مخربی را بر کشاورزی و دامداری استان سمنان بر جای گذاشت تا جایی که تولیدات دامداری و کشاورزی طی پنج سال اخیر به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرده است و بر این اساس باید گفت هیچ نقطه‌ای از استان سمنان دیگر قطب کشاورزی محسوب نمی شوند و دلیل آن هم کاهش چشمگیر تولیدات است.
مدیران جهاد کشاورزی استان سمنان اعلام کردند که در سال زراعی گذشته ۴۳ هزار تن گندم در مجموعه هشت شهرستان استان سمنان برداشت شد که تقریباً دو سوم آن سم شاهرود و میامی بود این در حالی است که تا همین پنج سال قبل میزان برداشت گندم فقط در این دو شهرستان بیش از ۹۵ هزار تن بود و این اعداد گواه افول شدید تولیدات کشاورزی در استان سمنان هستند و این زنگ خطر را به صدا در می آورند که باید جایگزینی برای کشاورزی پیدا کرد تا بتوان روی خوش توسعه اقتصادی را در استان سمنان به خصوص شرق این استان شاهد بود.
* مدیران در این زمینه چه کردند؟
استانداری سمنان هشت مورد اصلی را محورهای توسعه اقتصادی قرار داده که از جمله آنها می‌توان به کشاورزی معدن صنعت گردشگری و اشاره کرد در این به شرق استان سمنان به خصوص دامغان شاهرود و میامی ظرفیت‌های عظیم گردشگری دارند که در فقدان صنعت و معدن می بایست برای جبران عقب ماندگی اقتصادی به آنها تکیه کرد اما کار به این راحتی ها هم نیست چرا که گردشگری ما هم دچار مشکلات عدیده است که می توان برای آن یک کتاب مفصل نوشت.
در سال های اخیر خطی فرضی که مبنای آن نیز مشخص نیست استان سمنان را به دو بخش شرقی و غربی از لحاظ اقتصادی تقسیم کرده است
برای اینکه بتوانیم گردشگری را جایگزین کشاورزی در استان سمنان و به خصوص شرق استان کنیم نیاز به یک برنامه ریزی مدون و جامع داریم شگفت‌آور اینجا است که ما در این استان حتی طرح جامع گردشگری مصوب هم نداریم چه برسد به اینکه بخواهیم شاهد برنامه ریزی دقیق و جامع برای استفاده از ظرفیت های اقتصادی گردشگری باشیم.
ضعف بزرگ حوزه گردشگری اما به اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان بازمی‌گردد جایی که در پنج سال اخیر چهار مدیر و سرپرست را تغییر داده و عدم ثبات در این اداره کل باعث شده تا شاهد اقدامات رو به جلو در حوزه گردشگری و صنایع دستی نباشیم از طرف حضور افرادی که تخصص درستی در زمینه اقتصاد گردشگری دارند را در بدنه میراث فرهنگی استان سمنان شاهد نیستیم در نتیجه باید گفت درک درستی از شرایط اقتصادی این اداره کل در سراسر هشت شهرستان استان سمنان وجود ندارد.
مثال بارز آن بافت قدیمی شهر های شاهرود و سمنان است خانه های متعدد قدیمی که می تواند از استان سمنان کاشان دوم بسازد در زمره بخش های مغفول مانده در این اداره کل است برای مثال در شهرستان شاهرود فقط شش حمام قدیمی وجود دارد که می توان با مشارکت بخش خصوصی آنها را به یک مکان گردشگری بدل کرد جالب اینجا است که تنها خانه مرمت شده این شهرستان هم در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار دارد و خانه های دیگر متاسفانه رها شده و در حال فرسایش هستند.
* در حقیقت این موضوعات به چه کمبودی مشخصاً اشاره دارد؟
این نشان از دو موضوع مهم دارد یکی اینکه درک درست اقتصادی در مجموعه میراث فرهنگی وجود ندارد و دوم برنامه‌ریزی جامعی برای بهره برداری از ظرفیت های گردشگری این استان نیست. در نتیجه سبب شده تا توسعه گردشگری در استان سمنان به صورت کاریکاتوری باشد یعنی یک بخش ممنون از توجه و بخش دیگر کاملاً رها شده است.
به عبارت دیگر گردشگری استان سمنان به موجودی بدن شده که سریع بزرگ گردن باریک یک دست دراز و یک پای کوتاه دارد و این موجود عجیب الخلقه هرگز نخواهد توانست قطار توسعه گردشگری اقتصادی استان را به سمت تحقق توسعه پیش ببرد زیرا حتی توان حرکت خودش را هم ندارد امروز باید گفت شرایط در استان سمنان به نحوی شده که ما محکوم به توسعه گردشگری هستیم اما در ازای آن کمترین توجه به این بخش صورت می گیرد متاسفانه هیچ برنامه اقتصادی در مجموعه میراث فرهنگی وجود ندارد.
برای مثال در شهرستان شاهرود که نه صنعت قابل عرضه ای دارد و نه وضعیت کشاورزی درستی نصیب آن شده، می بایست محور توسعه اقتصادی «گردشگری» باشد اما یک دهه است که حتی یک برنامه توسعه محور اقتصادی مبتنی بر داشته های این شهرستان ارائه نشده و صرفاً توسعه گردشگری به صورت فله ای و بر روی کاغذ بوده است.
ضعف بزرگ حوزه گردشگری اما به اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان بازمی‌گردد
در سال های اخیر هر زمانی که مطالبه گران درباره گردشگری صحبت کردند اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان از راه اندازی بیش از ۱۰۰ واحد بوم گردی در استان سمنان خبر داد و هر زمان که صحبت از اشتغال گردشگری می‌شد این تعداد ضربدر چهار کارگر می‌شد و عدد به دست آمده به خورد رسانه ها داده می شد حال آنکه کسی نمی گویند از این تعداد بوم گردی ایجاد شده چند واحد در همین سه سال اخیر تعطیل شدند و چند واحد هم اکنون فعالیت ۱۰۰ درصدی دارد؟
* برای توسعه گردشگری باید چه کرد؟
برای توسعه بوم گردی باید الزاماتی را در نظر داشت برای مثال می بایست برنامه ترویجی برای حضور مسافران و گردشگران به سمت روستاها داشت تا بتوان برای بوم گردی های استان سمنان متقاضی و مشتری آورد اما موضوعی که در استان سمنان رخ داده کاملاً برعکس است یعنی ما اول بومگردی ها را اجرا کردیم و بعد می خواهیم به فکر تامین گردشگران باشیم به جای اینکه ابتدا زیرساخت‌های سرازیر کردن گردشگران را مهیا سازیم.
رویکرد میراث فرهنگی اما مصداق از آن سوی بوم افتادن است چرا که در دومین گام در کنار بوم گردی ها استان سمنان به توسعه بی برنامه و دیوانه وار هتل ها و اماکن گردشگری لوکس مبادرت ورزید و در این را تسهیلات بسیار نیز پرداخت شد تا هتل هایی که اقامت در آنها شبی یک میلیون تومان است ساخته شود و توجیه این موضوع نیز گردشگران داخلی و خارجی هستند حال‌آنکه شرایط کرونایی و اقتصادی امروز کشور سبب شده تا پنج درصد از مردم هم توانایی اقامت در این اماکن گردشگری گران قیمت را نداشته باشند.
از سوی دیگر گفته می‌شود که این واحد ها می توانند میزبان گردشگران خارجی باشند حال‌آنکه گردشگری که استان سمنان را انتخاب می‌کند قاعدتاً برای هتل به این استان سفر نخواهد کرد زیرا اگر هدف گردشگری اقامت در هتل لوکس باشد قاعدتاً باید مقصد خود را به دبی یا آنتالیا تغییر دهد و نهایتاً هم در ایران در استانهای شمالی و تهران اقامت کند.
برای توسعه بوم گردی باید الزاماتی را در نظر داشت برای مثال می بایست برنامه ترویجی برای حضور مسافران و گردشگران به سمت روستاها داشت
وقتی گردشگر خارجی به استان مانند سمنان گام می گذارد قاعدتاً به دنبال حضور در روستاها شهرها فرهنگ بومی طبیعت بکر استان سمنان و ابنیه تاریخی است و نه به دنبال هتلی که بتواند بهترین خدمات را به او ارائه کنید برای مثال هتل‌های ما چه غذا یا چه نوشیدنی را می خواهند برای این گردشگر خارجی مهیا کنند که نمونه آن را در کشور خودش ندیده باشد لذا به جای توجه به هتل های لوکس می بایست برنامه جامع گردشگری در حوزه طبیعت میراث فرهنگی و روستاها مهیا می شد تا پول گردشگران خارجی به سمت روستاهای استان سمنان سرازیر شود اما در شرایط کنونی تمام پولی که گردشگران خارجی به هتل ها می دهند صرف اقساط بانکی آنها و پرداخت به تسهیلات خواهد شد و در نهایت نفعی برای مردم استان سمنان به خصوص روستاها ندارد.
* چه باید کرد؟
دوران کرونا به ما این موضوع را گوشزد کرد که می توان در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ با خیل عظیم گردشگران روبرو بود چرا دو سال مردم از سفر محروم بودند و در نتیجه یک بار تقاضا برای سفر افزایش پیدا می‌کند اما وضعیت اقتصادی مردم سبب شده تا تقاضا برای مسافرت ارزان بیش از همیشه باشد حال آنکه ما در استان سمنان یا هتل های بسیار گران داریم یا بومگردی های بدون مشتری و حد وسطی برای آن قائل نیستیم که این همان مصداق افراط و تفریط است.
باید از فرصت دوران پساکرونا استفاده و گردشگری ارزان‌قیمت و اقتصادی را با محوریت طبیعت گردی، موزه، صنایع دستی، روستاگردی، بوم گردی و ابنیه تاریخی و ... با ارزانترین قیمت مهیا کنیم تا مردم از جای جای کشور بتوانند از نظریه های گردشگری ارزان‌قیمت استان سمنان بهره بگیرند اما این موضوع را نیز در درون مجموعه میراث فرهنگی شاهد نیستیم.
دوران پسا کرونا فرصتی برای رواج گردشگری اقتصادی است اما باید استان سمنان را برای گردشگران معرفی کرد تا در شهرها و روستاهای استان سمنان اقامت کنند و شاهد توسعه اشتغال مبتنی بر گردشگری نیز باشیم اما فقدان برنامه ریزی جامع و درک نادرست از شرایط توسط اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان ما را از این نعمت نیز محروم کرده است با تغییر مدیریت در مجموعه میراث فرهنگی استان سمنان باید دید که آیا از ظرفیت کارشناسان اقتصادی استان سمنان نیز در این زمینه بهره گیری خواهد شد یا خیر؟
نظر شما