بازار گروه استانها: استان خراسان رضوی به‌واسطه برخورداری و همسایگی با کشورهایی نظیر ترکمنستان، افغانستان حرف‌های زیادی در حوزه صادرات دارد اما بنا بر اظهارات فعالان اقتصادی برای رسیدن به دروازه مقصود زیرساخت‌های این حوزه نیازمند بازسازی و توجه بیشتر است؛ زیرساخت‌هایی که منوط به سیاست‌های دولت و تأمین برخی ملزومات است.
ذخیره‌های زغال‌سنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیم، گل‌سفید، سنگ‌های ساختمان، مانند مرمریت، تراورتن، سنگ‌آهن و گچ و همچنین درآمد این استان از راه کشاورزی، دام‌پروری و صنایع‌دستی ارزش اقتصادی قابل‌توجهی به این استان داده است اما در کنار این ظرفیت‌ها هموارسازی ریل صادرات بیش از هر چیز اهمیت دارد.
فشار بر روی صادرکنندگان زیاد است
غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: با شرایط جاری اقتصاد ایران، انتظار می‌رود بخش صادرات در بالاترین اولویت اقتصادی کشور به لحاظ حمایت و تصمیم‌سازی‌های مؤثر قرار بگیرد؛ چراکه عبور از چالش تأمین ارز و در ادامه فراهم‌سازی مواد اولیه موردنیاز بخش تولید و تأمین کالاهای اساسی، درگرو توجه و سیاست‌گذاری شایسته در این بخش است.
وی اظهار می‌کند: باوجوداین اما سیاست‌گذاران ارزی مسیر معکوسی را در پیش‌گرفته‌اند و فشار بر صادرکنندگان به‌قدری افزایش‌یافته که میزان صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال گذشته افت ۳۵درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل خود تجربه کرد.
وی معتقد است: طی دو سال گذشته که سیاست رفع تعهد ارزی با روش‌های غیرمعمول، ابلاغ و اجراشده است، بارها نسبت به خطر خروج صادرکنندگان خوش‌نام از چرخه فعالیت، هشدار داده شد.
شافعی می‌گوید: فعالان بخش خصوصی در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با تشکیل کمیته ارزی از همان روزهای ابتدایی اعمال تحریم‌ها، مباحث مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات را مورد واکاوی قراردادند و پیشنهادهای مدونی برای اصلاح سیاست‌گذاری در این بخش به دولت ارائه کردند اما تصمیمات در این زمینه پشت درهای بسته و بدون مشورت با بازیگران اصلی حوزه صادرات اتخاذ شد.
رئیس اتاق بازرگانی ایران اذعان می کند: جای گلایه دارد که حتی همین تصمیمات در مقاطع مختلف تغییر کرد و مصوبات جدید که تناقض زیادی با بخشنامه‌های قبلی داشت، عطف به ماسبق شد تا صادرکنندگان را که رئیس‌جمهور آن‌ها را سرداران مبارزه با تروریسم اقتصادی لقب داده است، سرگردان و گرفتار کند.
شافعی ابراز می کند: صادرکنندگانی که بار اصلی ارزآوری به کشور را در شرایط دشوار ارزی به دوش گرفته‌اند، امروز تحت‌فشارهایی قرار دارند که ناشی از رویکردهای فرا تحریمی و فراکرونایی است و لذا انتظار می‌رود موانع صادرات از میان برداشته شود تا پیام امیدوارکننده‌ای به جامعه اقتصادی مخابره شود.
توسعه زیرساخت می‌خواهد
رئیس خانه صنعت و معدن خراسان رضوی نیز اظهار می کند: اگر می‌خواهیم به توسعه واقعی دست پیدا کنیم باید زیرساخت‌های مناسب را فراهم کنیم که لازمه زندگی هستند مانند اینترنت که مانند جاده می‌ماند اگر جاده‌ای برای دسترسی از مشهد به نیشابور نداشته باشیم در بی‌خبری از همدیگر به سر می‌بریم و اگر بخواهیم هر دو شهر توسعه پیدا کنند لازمه آن ایجاد جاده و راه‌های دسترسی مناسب است.
حسن حسینی در گفت و گو با بازار ابراز می کند: افتتاح راه‌آهن خواف به هرات که چندی پیش انجام شد اقدام بسیار خوبی بود و دولت ایران سرمایه‌گذاری انجام داد که منجر به توسعه روابط اقتصادی کشور درسال‌های آینده می‌شود و در قالب کالا و یا مسافر هر دو حالت خوب است.
وی اذعان می کند: این زیرساخت‌ها یابد حتماً فراهم شود و متأسفانه ما در زیرساخت‌ها ضعیف هستیم و در بسیاری از شهرک‌های صنعتی خود هنوز با مشکل برق و آب مواجه هستیم.
وی می گوید: عمدتاً صنایع مستقر در شهرک‌های صنعتی ، صنایع کوچک و متوسط هستند و ما در استان خراسان با مشکلات مختلفی مواجه هستیم.
رئیس خانه صنعت و معدن خراسان رضوی بیان می کند: ازجمله بحث تملک اراضی، املاک موقوفه، املاک تحت نظر سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی، سازمان میراث فرهنگی و غیره یعنی تا زمانی که یک زمین مناسب برای ایجاد شهرک صنعتی پیدا شود و زیرساخت‌های آن فراهم شود باید هفت‌خوان رستم را طی کند تا بتواند شهرک را احداث کند.
وی عنوان می کند: از طرفی ما باید به این نکته توجه کنیم که در استان با شرایط اقلیمی کم آب نه بی‌آبی هستیم ممکن است در خیلی از بخش‌های استان زمین مناسب داشته باشیم اما دسترسی به منابع زیرزمینی آب محدود است و برای انتقال آب به آن محل با مشکلات بسیاری مواجه می‌شویم .
وی یادآور می شود: در شهرک‌هایی نیز که از قبل احداث‌شده رشد خوبی داشته و می‌خواهد توسعه پیدا کند در اینجا ما با محدودیت‌هایی در حوزه ساخت‌وساز مواجه می‌شویم.
حسینی ادامه می دهد: در کشور بعضی وظایف تعیین‌شده وجود دارد اما کسی آن مسئولیت را قبول نمی‌کند به‌عنوان‌مثال جاده صنعتی توس تا دو سال پیش مسیر مناسبی برای عبور و مرور نداشت و دائم بین وزارت راه و شهرداری پاس‌کاری می‌شد و معلوم نبود کدام ارگان می‌خواهد این جاده را آسفالت کند.
وی عنوان می کند: وقتی آسفالت یک جاده ۲۰ سال زمان می‌برد و یا در حوزه برق‌رسانی شرکت برق منطقه می‌گوید ما توان و اعتبار برق‌رسانی به شهرک صنعتی را نداریم و در حوزه گاز نیز با مشکلاتی از این دشت روبرو هستیم لذا چگونه می‌توان انتظار داشت که به جهش اقتصادی برسیم!
وی ابراز می کند: بسیاری از واحدهای بزرگ ما از خراسان رضوی به شهرهایی مانند شیراز، تبریز و سایر کلان‌شهرها رفته‌اند که دلیل اصلی این موضوع نیز وجود سیستم و تنگ‌نظری خاصی است که در استان ما وجود دارد.
حسینی بیان می کند: به‌عنوان‌مثال یک واحد با گذشتن از هفت‌خوان بالاخره در شهرک صنعتی مستقر می‌شود وقتی راه افتاد با تعدادی از ادارات به‌صورت مداوم سروکار دارد ازجمله تأمین اجتماعی، دارایی ، محیط‌زیست و غیره که متفاوت با بقیه کشور با ما رفتار می‌کنند.
خواب‌های گران تجارت در خراسان رضوی
مسیر ریلی خواف – هرات و مراودات ۶ میلیون تنی کالا از طریق افغانستان خواب گرانی است که هنوز برکات آن تعبیر نشده است.
محمدحسین طبسی فعال اقتصادی در گفت و گو با بازار در این رابطه می گوید: افزون بر ۵۰ درصد حجم واردات کشور افغانستان از طریق پایانه مرزی دوغارونِ شهرستان تایباد صورت می‌گیرد و لذا همین موضوع این پایانه مرزی را به پاشنه آشیل تجارت خراسان رضوی و یا بهتر بگویم افغانستان با ایران تبدیل کرده بود که حادثه انفجار گمرک اسلام قلعه به‌خوبی آن را برجسته کرد.
وی معتقد است راه‌اندازی مسیر ریلی خواف –هرات یکی از آرزوهای دیرینه‌ای بود که امید می‌رفت با افتتاح آن از تعداد ۱۸۰ هزار دستگاه کامیونی که سالانه از طریق دوغارون بین ایران و افغانستان کالا حمل می‌کنند به میزان ۵۰ درصد کاهش داده شود تا بدین شکل هزینه حمل‌ونقل بار را کمتر و البته حجم مبادلات اقتصادی بین ۲ کشور افزایش یابد.
طبسی اذعان می کند: پیش‌ازاین پیش‌بینی‌ها مبنی بر این بود که در سال نخست فعالیت مسیر ریلی خواف - هرات، سه میلیون تن بار و کالا و در سال نهایی افق این طرح ۶ میلیون تن بار و کالا از طریق آن بین ایران و افغانستان جابه‌جا شود و همچنین پیش‌بینی می‌شد با بهره‌برداری این مسیر سالانه یک‌میلیون مسافر نیز از همین طریق بین دو کشور ایران و افغانستان رفت‌وآمد کنند اما به نظر می‌رسد که هنوز تا تعبیر این خواب گران فاصله‌داریم.
ضرورت تببین راهبرد توسعه صنعتی
دکتر امیررضا فرزانه کارشناس اقتصاد در گفت و گو با بازار اظهار می کند: باگذشت قریب به دو دهه از تلاش برای طراحی استراتژی توسعه صنعتی، شاهد آن هستیم که علی‌رغم وجود احکام متعدد قانونی در برنامه‌های چهارم تا ششم توسعه اما توفیقی در توسعه دیده نمی‌شود.
وی اظهار می کند: ایران در تولید برخی کالاها و خدمات، ظرفیت یا مزیت نسبی یا راهبردی دارد. برخی فعالیت‌های صنعتی هم به دلایل و رویکردهای گوناگون برای کشور ضروری تشخیص داده می‌شود مانند امنیت غذایی، دستیابی به فناوری‌های پیشتاز یا آینده، اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی یا ماندن جمعیت در نزدیکی مرزهای کشور برای تحقق این ضرورت‌ها و استفاده از مزیت‌های کشور، لازم است راهبرد توسعه صنعتی یا تولید در ایران تدوین و ابلاغ شود.
وی اذعان می کند: به‌این‌ترتیب، در برخی صنایع که کشور در آن‌ها مزیت کمتری دارد و طبعاً اشتغال و عمق فناوری کمتری هم دارند، با کاهش انواع حمایت‌ها ،تعرفه‌ها و تسهیلات ترجیحی باید به حذف بنگاه‌های کوچک و فاقد توجیه اقدام کرد.
فرزانه می گوید: از طرف دیگر باید بر روی حوزه‌های واجد مزیت اشتغال‌زا به‌ویژه در حوزه فناوری‌های جدید حمایت‌های مؤثر و زمان‌دار وضع شود و لذا در این راستا ضروری است تا حمایت‌های مالی و تسهیلات ارزان‌قیمت دولتی فقط بر اساس راهبرد توسعه صنعتی و به‌صورت شفاف به صنایع مولد و ارزش افزا صورت پذیرد.
این کارشناس اقتصادی اذعان می کند: تا زمانی که راهبرد توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی تدوین و تصویب نشده و یا حداقل تا زمانی که صنایع پیشران که می‌توانند رشد اقتصادی را محقق کنند تعریف‌نشده است، لازم است با بهبود محیط زمینه ظهور کارآفرینان، کارآفرین پروری و محیط کسب‌وکار و امنیت سرمایه‌گذاری مهیا شود.
چالش‌های پیش روی معادن خراسان
از محاسن این استان در حوزه معدن که بگذریم اما چالش‌ها و مشکلاتی سد راه توسعه و استحصال مواد معدنی وجود دارد که سال‌ها بسیاری از معدن کاران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
شنیدن این خبر که ۵۰ درصد معادن استان نیمه فعال و راکد هستند پرواضح است که معادن این استان و معدن کاران آنچه حال‌وروزی دارند!
علی رستمی کارشناس معدن در گفت و گو با بازار اظهار می کند: در نقشه راهی که دولت برای بخش معدن دیده است، بر تولید ۵۵ میلیون تن مواد فولادی در سال ۱۴۰۴ تأکید شده است لذا در این نقشه به خاطر تعجیلی که صورت گرفته، بخشی از مسئولیت‌ها بر عهده دولت گذاشته‌شده است اما آنچه نتوانسته به‌صورت همگام با این نقشه راه پیش برود، زیرساخت‌هاست. درواقع راه، آب، برق و گاز به‌تناسب همت بخش خصوصی پیش نرفته است، یعنی توازن بین عرضه و تقاضای واحدهای صنعتی و معدنی در رابطه با صنعت فولاد هنوز جا نیفتاده است.
وی می گوید: یکی دیگر از مشکلات حوزه معدن در اختیار قرار دادن پهنه معدنی استان در اختیار شرکت ایمیدرو است اما معادن وقتی به نتیجه می‌رسد که در آن اکتشاف خوب‌صورت بگیرد لذا در استان استطاعت خوبی در حوزه معدنی داریم ولی اکتشاف خوب نداریم لذا بی‌توجهی به بخش خصوصی و بی‌اعتنایی برای استفاده از ظرفیت‌های این بخش که هنوز هم به نظر می‌رسد تمایلی برای حضور بخش خصوصی وجود ندارد خود به‌عنوان عامل توسعه در حوزه معدن است.
وی اظهار می کند: آنچه قانون‌گذار در برنامه پنجم در نظر داشت، واگذاری بخشی از تصدی‌گری دولت به حوزه معدن بود که به نظر نمی‌رسد، دولت از حضور سنگین خود در عرصه‌های عملیاتی بکاهد و به‌واقع مشکل اصلی در توجه کم‌رنگ دولت به ظرفیت‌های بخش خصوصی است.
رستمی اذعان می کند: بسیاری از دستگاه‌های دولتی امور خود را به پیمانکاران واگذار کرده‌اند و شرکت‌های مربوطه برای حضور در محل معدن و انجام رویه‌های معمول، هزینه را از معدن کار اخذ می‌کنند که همین امر، فشار مضاعف اقتصادی به بخش خصوصی وارد می‌کند.
این کارشناس معدن می افزاید: متأسفانه عملکرد برخی از مسئولان که باعث شده تا عمده تمرکزها بر معادن بزرگ کشور باشد و لذا معادن کوچک و متوسط مورد فراموشی واقع‌شده‌اند، این در حالی است که معادن کوچک و متوسط، اشتغال و امنیت را برای مناطق محروم فراهم می‌کنند و باید به تقویت زیرساخت‌ها و تداوم فعالیت آن‌ها کمک می‌شود.
وی به ما می گوید: متأسفانه قیمت خاک و هزینه حمل‌ونقل یکی دیگر از موانع سد راه توسعه معادن است که حالا باید فرسودگی تجهیزات و ماشین‌آلات را هم به آن افزود.
ضرورت حمایت از تجار وبازرگانان
حمایت از تجار و بازرگانان یکی از مهم‌ترین مطالباتی است که در طی سال‌های گذشته توجه چندانی به آن نشده است و درواقع رایزن‌های سفارت‌خانه‌ها بی‌اعتنا به تجار خود را برای شناسایی بازارهای هدف و یا کمک به تجار کنار کشیده‌اند.
بابک رحیمیان کارشناس اقتصادی در گفت و گو با بازار اظهار می کند: در طی دو سال گذشته بسیاری از بازرگانان و فعالان اقتصادی خراسان رضوی به دلایل مختلف مانند سایر تجار به دلیل شرایط اقتصادی و همچنین تحریم‌ها دست به تهاتر کالا زده‌اند اما باوجوداینکه بازرگانان ایرانی کالا را ارسال کرده‌اند اما به ازای آن وجهی دریافت نکرده‌اند و این خود سرآغاز مشکلاتی است که باید دولت به میدان آمده و حمایت خود را از بازرگانان اعلام و جاری کند.
وی اظهار می کند: متأسفانه تعداد بسیاری از بازرگانان ما در کشور ترکمنستان گرفتار چالش‌های ناشی از تهاتر کالا هستند و حالا کسی نیست پاسخگوی آن‌ها باشد.
وی در خصوص مشکلات این استان در حوزه تجارت می افزاید: برای برون‌رفت از مشکلات نیاز است تا با بهره‌گیری از پتانسیل گفتگو در سطح بین‌المللی مسیرهای تجاری خود را مکرر ارتقا ببخشیم و فرازوفرودهای سیاسی منطقه، ما را در این بخش متوقف نسازد.
این فعال حوزه اقتصادی اظهار می کند: در استانی که بیشترین گردش مالی آن از بابت گردشگری است بااین‌حال که سهم درآمدی استان از این حوزه کاهش‌یافته، اما سهم مالیاتی استان متناسب با آن تقلیل نیافته است.
وی می گوید: خراسان رضوی در حالی کالاهای صادراتی خود را از طریق سه گذرگاه مرزی لطف‌آباد، سرخس و باج‌گیران به ترکمنستان حمل می‌کند که این سه گذرگاه مرزی اسفند سال ۹۸ در پی شیوع جهانگیر ویروس کرونا از سوی کشور همسایه بسته شدند و هنوز نتوانسته‌اند به رونق سابق بازگردند.
متأسفانه از هنگامی‌که کشور ترکمنستان به دلیل شیوع کرونا مرزهای خود با ایران را مسدود کرد، ۶۰ درصد از شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی استان که حوزه فعالیتشان کشورهای آسیای میانه بود، کم‌کار شدند و فعالیت بعضی از آن‌ها به صفر رسید
رحیمیان ابراز می کند: متأسفانه از هنگامی‌که کشور ترکمنستان به دلیل شیوع کرونا مرزهای خود با ایران را مسدود کرد، ۶۰ درصد از شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی استان که حوزه فعالیتشان کشورهای آسیای میانه بود، کم‌کار شدند و فعالیت بعضی از آن‌ها به صفر رسید.
وی عنوان می کند: وجود مرز مشترک زمینی دوغارون بین ایران و افغانستان به‌عنوان بزرگ‌ترین و فعال‌ترین درگاه تجاری شرق کشور و با کشور افغانستان یکی از همین گذرگاه‌های به‌سوی توسعه تجارت است که هنوز یک‌فاز از طرح منطقه ویژه اقتصادی دوغارون به تصویب شورای عالی اقتصادی رسیده است.
وی می افزاید: درحالی‌که ایجاد شهرک مرزی اقتصادی، گسترش بازارچه‌های مرزی، ایجاد کارخانه‌ها صنعتی مشترک و تعاملات آموزشی و درمانی قابلیت خوبی دارد اما هنوز به‌طورجدی این ظرفیت‌ها وارد فاز اجرایی نشده است و حتی طرفین از پر کردن چاله‌های جاده ارتباطی تایباد تا گمرک اسلام‌آباد دریغ ورزیده و کوتاهی می‌کنند.
ریل ناهموار صادرات
رحیمیان با بیان اینکه در حوزه حمل و نقل ریلی نیز همواره مسیر صادرات ناهموار است اظهار می کند:دولت باید در بحث اصلاح نرخ‌گذاری حمل‌ونقل ریلی ورود و شرایطی را ایجاد کند تا هزینه این بخش از حمل‌ونقل را به‌صورت ریالی در کشور خودمان دریافت کنیم و هزینه‌های صادرات کاهش یابد و برای کشور مزیت رقابتی ایجاد شود.
وی ابراز می کند: متأسفانه خراسان رضوی بیش از ۱۵ سال است که مشکل تأمین واگن صادراتی دارد و هنوز این مشکل به‌طورجدی حل‌نشده است.
این فعال حوزه اقتصادی بیان می کند: یکی از مشکلات موجود در مسیر تجارت ریلی از طریق ترکمنستان همین کمبود واگن است زیرا صادرکننده هر واگن را به قیمت ۴۵۰ تا هزار دلار در بازار سیاهی که برای آن به وجود آمده، به دست می‌آورد و درصورتی‌که مشکل واگن حل شود، دیگر صادرکنندگان برای صادرات کالای خود از مسیر ریلی سرخس مشکلی نخواهند داشت.
وی هم چنین با اشاره به صادرات برخی از محصولات به‌صورت سنتی نیز بیان می کند: بدون شک همگی داستان قاچاق زعفران و یا محصولی که در ایران کشت می‌شود و به نام اسپانیا در بازارهای جهانی به فروش می‌رسد می‌دانید و این مشت نمونه خروار در حوزه صادرات است.
نظر شما