بازار؛ گروه استان ها: یکی از ابر چالش‌های بخش کشاورزی در سال ۱۴۰۱ مسئله آب است چراکه در حال حاضر در بسیاری از استان‌های کشور با تنش آبی مواجه هستیم و از آنجایی که ۸۵ تا ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید در بخش کشاورزی مدیریت درستی در منابع آبی داشته باشیم.
گذر از بحران کم آبی در تمام مناطق کشور مستلزم اقداماتی است به نحوی که در اولین قدم باید مدیریت منابع آبی کاملاً به روز و برابر با جدیدترین یافته‌های علمی و اجرایی دنیا باشد چراکه متاسفانه این مسئله در حال حاضر در کشور رخ نمی‌دهد.
در این میان تغییر شیوه کشت محصولات کشاورزی در کنار نگاه ویژه به استفاده از روش های نوین آبیاری کمک کننده خواهد بود ضمن اینکه یکی از راه‌های نگهداشت آب و استفاده بهینه از آب یکپارچه سازی اراضی کشاورزی است که متاسفانه به این مسئله هم توجه نشده و به یکی از چالش‌های مهم در بخش کشاورزی تبدیل شده است.
گفتگو با صاحب نظران در این زمینه گویای این واقعیت است که باید هر چه سریعتر و تا دیر نشده به فکر چاره بود که در همین زمینه گفتگوی خبرنگار بازار با علی بایگانه مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان همدان را که از کارشناسان خبره در این حوزه به شمار می رود می خوانید.
* درباره ضرورت توجه به الگوی کشت توضیح دهید
اصلاح الگوی کشت یعنی الگوی کشت مناسب هر منطقه و متناسب با نیازهای کشور و این در حالی است که در کشور ما برای کشت و کار قانون وجود ندارد و اختیار به کشاورز داده شده است.
هرچند وزارت جهاد کشاورزی یکسری برنامه برای محصولات استراتژیک مانند گندم و جو و برخی محصولات دارد و این محصولات دارای برنامه ابلاغی هستند و در جهاد کشاورزی هر ساله این برنامه‌ها را به عنوان برنامه اجرایی و الگوی کار خود قرار می‌دهیم اما الگوی کشت باید قانون داشته باشد تا هم من به عنوان یک دولتی و هم کشاورز را الزام به اجرای آن بکند و در این زمینه باید الزامی وجود داشته باشد تا الگوی کشت رعایت شود.
* برنامه استان همدان در رعایت الگوی کشت چیست
در استان همدان برای سطح زیر کشت محصولات، تولیدات و تعهدات استان برنامه داریم و سعی می‌شود براساس آن پیش برویم.
در محصولات اساسی تا حد زیادی فرایند الگوی کشت وجود دارد و حمایت‌های دولت نیز همه در این راستا است اما برای اینکه بتوانیم بقیه محصولات را تابع الگوی کشت کنیم باید قانون وجود داشته باشد.
صیفی جات محصولی است که تولید آن ضرورت ندارد اما به دلیل مسائل اقتصادی کشت می‌شود چراکه نمی‌توانیم کشاورز را مجبور به انجام کاری کنیم
به طور مثال صیفی جات محصولی است که تولید آن ضرورت ندارد اما به دلیل مسائل اقتصادی کشت می‌شود و جهاد کشاورزی مجبور به عدم حمایت از کشاورز است و نهاده مثل سم و کود شیمیایی یا تسهیلات به کشاورز نمی‌دهد تا بتواند کشت آن را کنترل کند چراکه نمی‌توانیم کشاورز را مجبور به انجام کاری کنیم.
اگر الزامات قانونی باشد آن زمان الگوی کشت دیگر محصولات در کنار محصولات اصلی برنامه ریزی می‌شود و با این روش کود و تسهیلات ارائه می‌شود و کشاورز هم تا حد زیادی از آن پیروی می‌کند.
* استان همدان در رعایت الگوی کشت تا چه میزان موفق بوده است
تا زمانی که الزام نباشد کشاورز اقدام به کشت محصولات جالیزی می‌کند؛ وزارت جهاد کشاورزی از نظر منابع آبی این کشت را تایید نمی‌کند و جزو الگوی کشت نیست و حمایتی هم انجام نمی دهد اما کشاورز به دلیل بازار هدف و مباحث اقتصادی کشت جالیزی را انجام می‌دهد.
در استان همدان ۷۰ درصد غلات کشت می‌شود و از ۶۴۰ هزار هکتار زمین آبی و دیم در استان همدان ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار هکتار گندم و جو و در مجموع غلات کشت می‌شود و بر همین اساس همدان استانی غله خیز است
در استان همدان ۷۰ درصد غلات کشت می‌شود و از ۶۴۰ هزار هکتار زمین آبی و دیم در استان همدان ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار هکتار گندم و جو و در مجموع غلات کشت می‌شود و بر همین اساس همدان استانی غله خیز است اما بخش محدودی سیب زمینی، چغندر قند و علوفه نیز کشت می‌شود که این محصولات هم جزو الگوی کشت مناسب استان همدان تعریف شده‌اند و بعد از انجام تحقیقات صورت گرفته مشخص شد به جز محصولات جالیزی بقیه محصولات جزو الگوی کشت مناسب استان همدان هستند.
* سیب مینی محصولی پر آب و همدان قطب تولید این محصول است؛ این کشت را چگونه توجیه می کنید
با وجود مشکل آب اما استان همدان قطب تولید سیب زمینی کشور است و تولید این محصول مدیریت شده است.
در حال حاضر سطح زیر کشت سیب زمینی کاهش پیدا کرده و اقدامات اصلاحی انجام شده است و عملکرد تولید سیب زمینی افزایش پیدا کرده درحالی که عملکرد کشوری پایین است.
همچنین بهره‌وری در مزارع سیب زمینی بالا رفته و به این خاطر الگوی کشت این محصول تا حد زیادی مطابق الگوی کشت مناسب استان است اما بقیه محصولات کشاورزی برای قرار گیری در الگوی کشت نیاز به تحقیقات و قانون دارند.
* موفقیت در اجرای کامل الگوی کشت نیازمند چه سیستمی است
در حال حاضر الگوی کشت به حد زیادی در استان همدان رعایت می‌شود اما اگر بخواهیم محصولی که کشور به آن نیاز دارد به میزان مشخص کشت شود، باید یکسری اهرم‌های قانونی در دست بخش اجرایی باشد.
به طور مثال وقتی می‌گوییم نیاز به تولید پنج هزار هکتار چغندرقند داریم و تعهد استان پنج هزار هکتار است، اگر کشاورزی بیشتر کشت کرد باید بتوان با اهرم قانون جلوی آن را گرفت.
جهاد کشاورزی یکسری اهرم‌های محدود برای اجرای الگوی کشت دارد اما اهرم قانونی ندارد؛ به طور مثال باید به کشاورز الزام کنیم که اگرسطح زیر کشت چغندر قند از دو هکتار به سه هکتار رسید به آن‌یک هکتار کشت اضافه آب ندهیم یا آن محدوده کشت را مانند قانون تغییر کاربری تخریب کنیم.
البته نباید فراموش کنیم که بی‌توجهی برخی از بهره‌برداران به الگوی کشت مدیران بخش را در فصل برداشت محصول با مشکل روبرو می‌کند.
علی رغم اینکه کارهایی از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای الگوی کشت انجام می شود اما همچنان فاصله زیادی تا اهداف تعیین شده داریم
این گفتگو نشان دهنده آن است که علی رغم اینکه کارهایی از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای الگوی کشت انجام می شود اما همچنان فاصله زیادی تا اهداف تعیین شده داریم و زخم الگوی کشت فاقد قانون بر بدنه کشاورزی همدان ادامه دارد و کشاورزی سنتی با کشت محصولات پرآب بر درحالی ادامه دارد که وضعیت منابع آبی در این منطقه بحرانی و زنگ های هشدار سالهاست به صدا درآمده است.
سدهای اکباتان و آبشینه در حدود ۶ درصد و ۷ درصد پر هستن، منابع زیرزمینی آب در همدان وضعیت مطلوبی ندارند و همه اینها در وضعیتی است که بخش کشاورزی در همدان ۸۰ تا ۹۵ درصد از منابع آبی را می بلعد.
با این حال کشاورزی سنتی با محصولات پرآب بر عجین شده و گویی قرار نیست این روند به سمت و سوی الگوی کشت مناسب، کشاورزی قراردادی، کشاورزی ارگانیک، کشاورزی حفاظتی و مواردی از این دست سوق پیدا کند اما امید است در سال جدید شاهد این باشیم که در کنار تامین امنیت غذایی، به فکر تولید محصولات پایدار نیز باشیم و با استفاده بهینه از منابع آب و خاک زمینه برای کشاورزی برای نسل های بعدی نیز مهیّا شود.
فراموش نکنیم تغییر الگوی کشت، افزایش درآمد بهره‌برداران و صرفه‌جویی در مصرف آب را به همراه خواهد داشت بدین ترتیب می توان از آن به‌عنوان اقدامی اولویت‌دار و محرک توسعه بخش کشاورزی نام برد که نباید در همدان مغفول بماند.
نظر شما