بازار؛ گروه ایران، بانک مرکزی مهمترین رکن اقتصاد بشمار می آید که میتواند باعث رشد اقتصادی و حتی تورم و نقدینگی شود. متاسفانه تا به امروز بانک ها از جمله بانک مرکزی نتوانست به خوبی نقش خود را تمامی زمینه های اقتصادی ایفا کند.
در همین راستا خبرنگار بازار با «مهدی صادقی شاهدانی» رییس دانشکده اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع) به گفتگو پرداخته است:
* برخی براین باور هستند با توجه به اینکه بانک مرکزی از ریل اصلی خود خارج شده تاثیر در تورم نیز گذاشته است تحلیل شما در این باره چیست؟
متاسفانه بانک مرکزی به جهت خلق پولی که در نظام پولی انجام داده مسئول تورم است، تورم هم ریشه پولی و هم ریشه فشار ناشی از هزینه دارد که شاید بتوانیم بگوییم تورم، ریشه ناشی از هزینه در دورانی که ما نتوانستیم نرخ ارز را کنترل کنیم و فشار علی حده ای روی بازار ارز آمد و بیشتر زمانی بود که تورم، ناشی از خلق نقدینگی بود. به نظر من، ما این را بیش از حد بزرگ کردیم که درست نیست. خلق پول و فشار تقاضا بدیهی است که روی تورم اثرگذار است ولی اینکه ما همه بار را روی خلق پول متمرکز کنیم و به فشار ناشی از افزایش هزینه به واسطه نرخ ارز و تعدیل نرخ ارز توجه نکنیم که یک جریان گمراه کننده است و من فکر می کنم در آینده هم همینطور باشد. به هر حال نرخ ارزی که داریم برروی تورم تاثیر گذار است به دلیل اینکه، ساختار تولیدی داریم که وابستگی زیادی از جهت مواد اولیه وارداتی دارد همچنین خیلی از ماشین آلات و تجهیزات وارداتی است حتی اگر همه ماشین آلات و تجهیزات هم وارداتی نباشند خیلی از قطعات را باید خارج از کشور وارد کنیم و تعمیر و نگهداری ما تا حد قابل توجهی ناشی از ارزی است که باید تامین کنیم و اگر ارز گران شود طبیعی که فشار ناشی از هزینه ایجاد می شود و فشار ناشی از هزینه تورم زا خواهد بود.
* بانک ها دو هزار ۶۰۰ میلیارد تومان نقدینگی بدون پشتوانه خلق کردند، این را چطور تحلیل می کنید و آیا همین باعث نمی شود که نقدینگی، تورم و بی ثباتی در اقتصاد بیشتر از قبل نمایان شود؟
بله. این عدد تقاضا و فشار ایجاد می کند که همین فشار تورم را بالا می برد. تورم ما از جایی شروع شد که بازار ارز از دست ما خارج شد و ارز به ناگهان در یک دوره شاید بیشتر از ۳ برابر شد حتی در دوره دیگر جهش پیدا کرد که می توانیم بگوییم در این چند سال ارز به ناگهان حدود ۷ تا ۸ برابر افزایش داشت و این نرخ ارزی که ما به شکل رسمی مشاهده می کنیم باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که اگر امروز بگوییم ارز ۲۶ هزار تومان است این ارز برای بعضی از کالاها و برای بعضی از محصولات وارداتی ۲۶ تومان نیست بلکه بیشتر از این عدد به چشم می آید. بعضی از قطعات مربوط به اتومبیل و بعضی از قطعات مربوط به تجهیزات و ماشین آلات، بیشتر از ۲۶ هزار تومان است به جهت اینکه ما شرایط مناسبی را نداریم برای اینکه آزادی دهیم و واردات انجام شود فشار تورمی ناشی از ارز و تعدیل نرخ ارز بسیار بیشتر از فشار تورمی ناشی از خلق نقدینگی و فشار تقاضا است.
*با توجه به اقتصادی که داریم سال آینده می توانیم تورم را کنترل کنیم؟
بستگی به این دارد که وضعیت پولی ما به چه شکل ساماندهی و مدیریت شود و چگونه بتوانیم بازار پول را مدیریت کنیم که این یک مؤلفه اساسی بشمار می آید. به نظر من، مؤلفه مهم تر این است که ما بتوانیم در سال آتی فشار ناشی از افزایش نرخ ارز را تحت کنترل خود در بیاوریم. در حال حاضر دو بازار برای ارز داریم؛ بازار اصلی و بازار حاشیه ای. بازار حاشیه ای بازاری است که نرخ برای آن مشاهده می کنید و به مراتب از نرخی که در بازار رسمی مشاهده می شود بیشتر است که این ناشی از کالاهایی که وارد می شود آن هم به صورت قاچاق فلذا اینکه ما بتوانیم این بازار حاشیه ای ارز را تحت کنترل در بیاوریم و به تناسب آن بازار اصلی ارز را هم تحت کنترل در بیاوریم که برروی تورم بسیار تاثیرگذار است.
*آیا توان مدیریت را داریم که چنین اقدامی انجام دهیم؟
بستگی به این دارد که ما سیاست تجاری را در آینده به چه شکلی تعریف می کنیم. ما می توانیم سیاست تجاری خود را خیلی ضعیف تعریف کنیم و نظام تجارت بین الملل ما نتواند حرکتهای آنچنانی را تجربه کند همچنین نتوانیم بازارهای هدفمان را تسخیر کنیم. اگر نتوانیم حضور خودمان را در بازارهای هدف بیش از گذشته داشته باشیم طبیعی که بازار ارز و بازار حاشیه ای ارز را نتوانیم تحت کنترل در بیاوریم و دوباره یک فشار تورمی ناشی از تعدیل نرخ ارز اصلی و تعدیل نرخ ارز حاشیه ای به وجود آید. ولی اگر بتوانیم نظام تجارت بین الملل مان را سامان دهیم، توسعه های لازم را در آن ایجاد کنیم، بتوانیم بازارهای مختلف را تسخیر کنیم و دستیابی مناسبی به بازارهای هدف داشته باشیم فکر می کنم تا حد قابل توجهی ولو اینکه پایه پولی افزایش پیدا می کند، فشار تورمی ما کمتر از امسال خواهد بود.
پیش بینی من این است که شرایط توافق خیلی به لحاظ روابط بین الملل به ویژه روابط اقتصادی بین الملل، گشایش های آنچنانی به ویژه در رابطه با انتقال پول برای ما ایجاد نکند اما اگر ایجاد کرد آن زمان شرایط کاملا متفاوت خواهد بود
*اگر به توافق هسته ایی برسیم اقتصاد به چه سمتی حرکت خواهد کرد؟
باید ببینیم که توافق تا چه حدی است و توافق تا کجاها شرایط باز را برای نظام اقتصادی ما در صحنه بین الملل فراهم می کند. پیش بینی من این است که شرایط توافق خیلی به لحاظ روابط بین الملل به ویژه روابط اقتصادی بین الملل، گشایش های آنچنانی به ویژه در رابطه با انتقال پول برای ما ایجاد نکند اما اگر ایجاد کرد آن زمان شرایط کاملا متفاوت خواهد بود. بنابراین، ما باید برروی سناریو حداقلی و سناریوی حداکثری کار کنیم. در سناریوی حداقلی، این سناریو محتمل تر است. بعد از توافق ممکن است در انتقال پول مشکل داشته باشیم و نتوانیم آزادانه پول را جا به جا کنیم و این باید ما را به این سمتی ببرد که بتوانیم اقتصاد تهاتری را در فضای بین الملل بیش از گذشته دنبال کنیم. اقتصاد تهاتری تا حد زیادی مشکلات ما را حل می کند. بعنوان مثال تهاتر نفت با خدمات ساختمانی که ما به یک شرکت چینی نفت بدهیم و به ازای آن خدمات ساختمانی دریافت کنیم یا به شرکت چینی نفت بدهیم و قبال این نفت درخواست کنیم در جهت توسعه خط ریلی به ما کمک کند. در این صورت فکر می کنم که بیشتر باید به سناریوی حداقلی فکر کرد و نباید جامعه را به سمتی ببریم که اگر تحقق پیدا نکرد، یأس و ناامیدی در جامعه ایجاد شود. اما راجع به یک سناریوی حداکثری هم می توانیم صحبت کنیم آن هم سناریوی حداکثری است که توافق به گونه ای صورت بگیرد که خیلی از محدودیت های ما به ویژه محدودیت های مربوط به انتقال پول حل شود و در آنجا گشایش های علی حده ای را برای ما ایجاد کند ولی اینکه چقدر احتمال دارد که توافق ما برروی سناریوی حداکثری تمام شود هنوز زود است که بخواهیم قضاوت کنیم و باید آینده کشور را عمدتا روی سناریوی حداقلی ببندیم و تلاش کنیم که بر اساس محدودیت هایی که الان وجود دارد و ممکن است برخی از آنها برطرف شود اقتصاد را سامان دهیم. اعتقاد من بر این است که ما این توانایی را داریم ولی باید با مذاکرات مبتنی بر سناریوی حداقلی نظام اقتصادی به یک شکل قابل قبولی اداره کنیم و شرایط نسبتا مطلوب تری را نسبت به گذشته برای اقتصاد ایجاد کنیم که فکر می کنم کاملا نسبت به این قضیه نظام اقتصادی را آماده کردیم و فقط باید حرکت کنیم. اقتصاد را نسبت به گذشته آماده تر کرده ایم ولی متاسفانه در تردید هستیم و سیاست گذاری ما هنوز به یک نقطه مطمئنی نرسیده که اعلام سیاست کند و بگوید تحت هر شرایطی و تحت هر گونه مذاکراتی که در آینده صورت بگیرد ما از تولید کنندگان بیشتر از قبل حمایت می کنیم و تلاش می کنیم که روحیه امید را به تولید کنندگان بدهیم و با یک شرایط مطمئنی آینده را برای آنها رقم بزنیم.
در نظام تهاتری خیلی‌ها آمادگی دارند حتی مواد پتروشیمی از ما بگیرند و سایر نهاده‌های تولید را برای ما به داخل کشور بیاورند. بنابراین، اگر کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بتوانند از شرایط زیر ظرفیت به شرایط تمام ظرفیت حرکت کنند رشد اقتصادی ما در سال آینده عدد مطلوبی خواهد بود
*اگر توافق هسته ایی حاصل شود می توان امیدوار بود رشد اقتصادی در کوتاه مدت داشته باشیم؟
بستگی دارد که ما از ظرفیت‌های موجود و ظرفیت‌های حاصل از توافق چگونه استفاده کنیم. به نظر من، خیلی از ظرفیت‌های موجود استفاده نمی کنیم. در حال حاضر خیلی از کارخانه‌ها زیر ظرفیت تولید می کند، بعضی از بنگاه‌های اقتصادی زیر ۶۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند همچنین بعضی از کارخانه‌ها زیر ۴۰ و ۳۰درصد ظرفیت کار می کنند. ما یک پتانسیل خوبی داریم و آن این است که بدون اینکه سرمایه گذاری کنیم می توانیم حرکت به سمت تولید آن هم زیر ظرفیت به تولید تمام ظرفیت یک رشد اقتصادی خوبی را تجربه کنیم، منتهی همه اینها منوط به این است که آماده حرکت باشیم و روحیه لازم را در تولیدکنندگان ایجاد کنیم تا تولید کنندگان تولیدات خود را به ظرفیت کامل برسانند و بنگاه‌های اقتصادی تولیداتی که دارند را در ظرفیت کامل تعریف و برای آن برنامه ریزی کنند. در این راستا تامین مواد اولیه خیلی مهم است و ما باید در جریان تهاتر، تهاتر بین مواد اولیه و همچنین موارد صادراتی مثل نفت و سایر محصولات را داشته باشیم و حتی بین مواد اولیه و محصولات پتروشیمی داشته باشیم. طبق گزارش‌هایی که با بعضی از کسانی که در حیطه تهاتر کار می کنند به دست آوردم، در نظام تهاتری خیلی‌ها آمادگی دارند حتی مواد پتروشیمی از ما بگیرند و سایر نهاده‌های تولید را برای ما به داخل کشور بیاورند. بنابراین، اگر کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بتوانند از شرایط زیر ظرفیت به شرایط تمام ظرفیت حرکت کنند رشد اقتصادی ما در سال آینده عدد مطلوبی خواهد بود.
*به نظر شما این اتفاق می افتد؟
چاره‌ای جز این نداریم برای اینکه معیشت و اشتغال مردم را درست کنیم و شرایط مطمئن‌تری را برای جامعه رقم بزنیم باید در این راستا حرکت کنیم. تمام نهادها باید این استراتژی را در دستور کار خودشان قرار دهند، این استراتژی رساندن اقتصاد از زیر ظرفیت به تمام ظرفیت است. اگر ما همین کار را کنیم حداقل دو الی سه درصد رشد اقتصادی را می توانیم متفاوت رقم بزنیم.
نظر شما